Anayasa Mahkemesi Kararlarında Hukuki Güvenlik İlkesi

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 43 - 70, 25.12.2020

Kerim Azak

Öz

982 Anayasası’nın 2.maddesinde düzenlenen cumhuriyetin niteliklerinden bir tanesi de hukuk devleti ilkesidir. Hukuk devleti bireylerin kendilerini hukuki güvenlik içinde hissettikleri ve devletin de hukuk kurallarına bağlı olduğu sistemdir. Hukuk devletinin gerçekleşmesinin hukuki güvenlik ilkesinin gerçekleşmesine bağlıdır. Hukuki güvenlik ilkesi, hukuk devletinin esaslı bir unsuru olarak ifade edilse de hukuk devleti ile karşılıklı bir ilişki içerisindedir. Hukuk devletinin sağlanamadığı bir sistemde bireyler kendilerini hukuki güvenlik içerisinde hissedemeyecektir. Hukuki güvenliğin sağlanamadığı bir sistemde ise hukuk devletinden bahsedilemeyecektir. Hukuki güvenlik ilkesi, bireylerin devlete güven duyması ve devletin de bütün işlemlerinde bu güven duygusunu zedelememesidir. Bu yönüyle devletin bütün organlarının hukuki güvenlik ilkesine uygun hareket etmesi gerekmektedir. Hukuki güvenlik ilkesi ile bireyler geleceğe güvenle bakabilirler. Bu ilke, hukuk kuralları dahil devletin bütün eylem ve işlemlerinde belirlilik ve öngörülebilirlik ilkelerine uygun hareket etmesini gerektirir.
Anayasa Mahkemesi, norm denetimi yaparken kuralların hukuki güvenlik ilkesine uygunluğunu da denetlemektedir. Hukuki güvenlik ilkesine aykırı görülen kurallar, Anayasa’nın 2. maddesinde düzenlenen hukuk devleti ilkesine de aykırı görülerek iptal edilmektedir. Anayasa Mahkemesi de şimdiye kadar vermiş olduğu birçok norm denetimi kararında hukuki güvenlik ilkesi yönünden de inceleme yapmıştır. İlkenin önemi sebebi ile ilkeye ilişkin verilen kararların sayısı giderek artmaktadır. Bu çalışmada da Anayasa Mahkemesi kararlarında hukuki güvenlik ilkesi ele alınmış ve ilkenin kararlardaki görünümüne yer verilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hukuki Güvenlik İlkesi , Hukuk Devleti , Anayasa Mahkemesi , Norm Denetimi , Anayasa.

Kaynakça

• AKKAYA KİA Rukiye, Moderniteden Postmoderniteye Egemenlik ve Hukuk, 2.Baskı, Beta Basım Yayım, İstanbul 2011.
• AKYILMAZ Bahtiyar / SEZGİNER Murat / KAYA Cemil, Türk İdare Hukuku, Yenilenmiş 10.Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara 2019.
• ARDIÇOĞLU Artuk, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Ankara Barosu Dergisi, 2017, C.75, Sayı 3, s. 19-51.
• ARSLAN Zühtü, Anayasa Teorisi, 1.Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2005.
• ATAY Ender Ethem, İdare Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 2.Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2019.
• AZRAK Ali Ülkü, “İdarenin Yargısal Denetimine İlişkin Sorunlar”, Uluslararası Anayasa Hukuku Kurultayı, Türkiye Barolar Birliği, Ankara 9-13 Ocak 2001, s.441-469.
• BALTA Tahsin Bekir / KUBALI Hüseyin Nail, “Türkiye’de Hukuk Devleti Anlayışı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 1960, C.15, Sayı 03, s. 1-10.
• BALTA Tahsin Bekir, İdare Hukuku Ⅰ: Genel Konular, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1970/72.
• ÇAĞLAR Selda, Hukuk Devletinin Hukuki Belirlilik İlkesi Üzerinden Değerlendirilmesi, 1.Baskı, Beta Basım Yayım İstanbul 2013.
• DURAN Lûtfi, İdare Hukuku Ders Notları, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1982.
• ERDOĞAN Mustafa, Anayasal Demokrasi, 1.Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara 2014.
• ERDOĞAN Mustafa, Anayasa Hukuku, 5.Baskı, Orion Yayınları, Ankara 2009.
• ERGÜN Ekim, “Yasa Yapma Süreci”, Kanun Yapma Tekniği, Haz. Yener Üner, Ankara 2016, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, s.71-80.
• ESEN Bülent Nuri, Anayasa Hukuku Genel Esaslar, Ankara 1970.
• GÖZLER Kemal, İdare Hukuku, C. Ⅰ, 3.Baskı, Ekin Basım Yayın, Bursa 2019.
• GÖZLER Kemal, Türk Anayasa Hukuku, 3.Baskı, Ekin Basım Yayın, Bursa 2019.
• GÖZÜBÜYÜK A. Şeref, Anayasa Hukuku 19.Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2013.
• GÖZÜBÜYÜK A. Şeref / TAN Turgut, İdare Hukuku, C. Ⅰ, Güncelleştirilmiş 13.Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2019.
• GÜNDAY Metin, İdare Hukuku, 10.Baskı, İmaj Yayınevi, Ankara 2015.
• İBA Şeref, “Ülkemizde Torba Kanun ve Temel Kanun Uygulamaları”, Ankara Barosu Dergisi, 2011, S. 1, s. 197-202.
• KABOĞLU İbrahim Ö., Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar), 8.Baskı, Legal Yayıncılık, İstanbul 2014.
• KALABALIK Halil, İdare Hukuku Dersleri, C. Ⅰ, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 5.Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2019.
• KALABALIK Halil, İdare Hukuku Dersleri, C. Ⅱ, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 4.Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2019.
• KARAKOÇ Yusuf, “Türk Hukukunda Vergi Kanunlarının Anayasa Uygunluğunun Yargısal Denetimi”, Anayasa Yargısı Dergisi, 1996, C.13, s.249-373.
• KÖKÜSARI İsmail, Anayasa Hukukunda Hukuki Güvenlik İlkesi, Ankara 2015, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/, E.T.: 18.10.2019.
• MASLOW Abraham H., “A Theory of Human Motivation”, Psychological Review, 1943, Volume 50, No:4, p.370-396.
• ONAR Sıddık Sami, İdare Hukukunun Umumi Esasları, C. Ⅰ, 3.Baskı, İstanbul 1966.
• ÖDEN Merih, “Türk Anayasa Yargısında On Yıl Süreli Denetim Yasağı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 2000, C.55, Sayı 4, s.47-81.
• ÖDEN Merih / AKKAYA Mustafa, “Hayat Standardı Esasının Anayasaya Uygunluğu Sorunu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (AÜHFD), 2001, C.50, S. 2, s.1-35.
• ÖZBUDUN Ergun, “Kanun Devletinden Hukuk Devletine...”, Görüş Dergisi, 1994, Sayı 17, s.18-20.
• ÖZBUDUN Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 2017 Anayasa değişikliklerine göre gözden geçirilmiş 19.Basım, Yetkin Yayınları, Ankara 2019.
• SAV Atilla, “Yasa Yapma Sanatının Ölümü (Torba Yasalar)”, Ankara Barosu Dergisi, 2014, S.3, s.597-606.
• SIR Onur, Hukuk Devleti Açısından Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi, 1.Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2011.
• SOYSAL Mümtaz, Anayasaya Giriş, 3.Baskı, İmge Kitabevi, Ankara 2011.
• TANÖR Bülent / YÜZBAŞIOĞLU Necmi, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 14.Baskı, Beta Basım Yayım, İstanbul 2012.
• TEZCAN Durmuş, “AİHM’de İçtihat Değişikliği Yaşanan Üç Konu ile İlgili Bazı Gözlemler”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2017, C.23, Sayı 3, s.767-773.
• TEZİÇ Erdoğan, Anayasa Hukuku (Genel Esaslar), 17.Baskı, Beta Basım Yayım, İstanbul 2014.
• TEZİÇ Erdoğan, “Torba Kanun”, Kanun Yapma Tekniği, Haz. Yener Üner, Ankara 2016, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, s.335-342.
• ULER Yıldırım, İdari Yargıda İptal Kararlarının Sonuçları, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara 1970.
• ULUSOY Ali D., Yeni Türk İdare Hukuku, 1.Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2019.
• ZABUNOĞLU Yahya Kazım, İdare Hukuku, C. Ⅰ, 1.Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2012.
• T.C. Resmî Gazete (Çeşitli Sayılar).