Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasının Kişi Dokunulmazlığı, Maddi ve Manevi Varlığı Hakkı (AY m. 17) ile İlişkisine Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Bakış

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 5, 33 - 68, 10.03.2023

Zekiye Özen İnci

Öz

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumu, Anayasa’nın 174’üncü maddesinde belirtilen inkılap kanunlarında yer alan suçlar hariç olmak üzere ve maddede yer alan diğer koşulların da varlığı halinde her suç bakımından uygulanabilmektedir. Ancak gerek Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi gerekse Anayasa Mahkemesi verdiği bazı kararları ile özellikle kamu görevlileri tarafından görevin icrası kapsamında işlenen birtakım suçlarla ilgili olarak hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmesinin Anayasa’nın 17’nci maddesinde yer alan kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı hakkını ihlal ettiği yönünde hükümler tesis etmiştir. Anayasa Mahkemesi bir kısım kararında, konuyu cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar hakkında verilen hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararları bakımından da tartışmıştır. Bu çerçevede, kamu görevlileri tarafından kamu görevinin icrası kapsamında işlenen işkence, kasten yaralama veya zor kullanma yetkisine ilişkin sınırın aşılması suretiyle kasten yaralama ve yine bazı durumlarda cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlarla ilgili olarak verilen hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararları Anayasa’nın 17’nci maddesinde yer alan kötü muamele yasağını ihlal eder mahiyettedir. Bu makalede, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin ve Anayasa Mahkemesinin ilgili kararları ele alınacak ve hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumunun uygulanabileceği suçlar bakımından bazı çözüm önerilerinde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması , Kötü Muamele Yasağı , Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi , Anayasa Mahkemesi , Kişi Dokunulmazlığı ve Maddi ve Manevi Varlığı.

Kaynakça

• Balo Y S, ‘Hükmün Açıklanmasının Ertelenmesi Kurumu Üzerinden Ulaşılmak İstenilen Hedeflerin Türkiye Bakımından Gerçekleştirilebilirliği’ (2016) 11(30) CHD 165
• Baştürk İ, Hükmün Açıklanmasının Ertelenmesi (2nd edn, Bilge Yayınevi 2021)
• Centel N and Zafer H, Ceza Muhakemesi Hukuku (22nd edn, Beta Yayınevi 2021)
• Epözdemir R, Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (4th edn, Adalet Yayınevi 2021)
• Erdem B, ‘Anayasa Mahkemesinin Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasına İlişkin Geliştirdiği Yorum Ölçütleri’ (2019) 14(39) CHD 217
• Güneş S, Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması, (2017) T.C. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı Doktora Tezi
• Güngör D and Okuyucu-Ergün G, ‘Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması’ (2016) 65(4) AÜHFD 1951
• İnci, Z Ö, ‘Ceza Muhakemesinde Yeni Bir Açılım: Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması’ (2007) 72(3) İzBD 247
• Kaya E, ‘İnsan Hakları Açısından Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması’ (2013) (13) ABD 411
• Özbek V Ö, Doğan K and Bacaksız P, Ceza Muhakemesi Hukuku (14th edn, Seçkin Yayınevi 2021)
• Sarıgül A T, ‘Türk ve Alman Hukuku’nda Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması’ (2015) 28(118) TBBD 125
• Saygılar Kırıt Y F, Kasap ve Diğerleri/Türkiye Davası (Başvuru No. 8656/10), Fasikül Hukuk Dergisi, C: 6, S: 59, 2014, ss. 16-22.
• Taner F G, ‘Bireysel Başvuru Sonrası Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku: Belki De Hiçbir Şey Eskisi Gibi Olmayacak’ in Oğuz A, Merhacı S Ö, Özkan Z and Erkan V U (eds), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 90. Kuruluş Yıldönümü Armağanı (ANKARA ÜNİVERSİTESİ BASIMEVİ 2017) 531
• Turan H, ‘Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kurumunun Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Çerçevesinde Değerlendirilmesi’ (2014) 48, 183
• Yalçın C, Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (1st edn, Seçkin Yayınevi 2021)
• Yavuz Y, ‘AİHM’in Kasap ve Diğerleri Türkiye Kararı Işığında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kurumu’ (2016) 8(20) Hukuk ve Adalet Eleştirel Hukuk Dergisi 323
• Yenisey F and Nuhoğlu A, Ceza Muhakemesi Hukuku (9th edn, Seçkin Yayınevi 2021)
• Yıldırım A, Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (Seçkin Yayınevi 2021)
• AİHM 01.12.2015 tarihli Çalışkan/Türkiye (47936/11)
• AİHM, 03.07.2012 tarihli Taylan/Türkiye (32051/09)
• AİHM, 05.12.2012 tarihli Eski/Türkiye (8354/04)
• AİHM, 09.04.2013 tarihli Böber/Türkiye (62590/09)
• AİHM, 14.01.2014 tarihli Kasap ve Diğerleri/Türkiye (8656/10)
• AİHM, 20.01.2015 tarihli Ateşoğlu/Türkiye (53645/10)
• AİHM, 25.06.2009 tarihli Beganović/Hırvatistan (46423/06)
• (A.B. ve B.B., B. No: 2015/7161, 31/10/2018)
• (A.S.Y., B. No: 2015/4213, 15/11/2018)
• (Abdullah Süngü, B. No: 2016/7039, 28/11/2019)
• (Cengiz Kahraman ve Kenan Özyürek, B. No: 2013/8137, 20/4/2016)
• (Ceyda Sungur, B. No: 2015/14363, 3/4/2019)
• (Özgür Çarpanalı, B. No: 2015/20368, 7/2/2019)
• (Deniz Yazıcı, B. No: 2013/6359, 10/12/2014)
• (Doğukan Bilir, B. No: 2014/15736, 29/5/2019)
• (E.A. [GK], B. No: 2014/19112, 17/5/2018)
• (Elif Aydın Dost, B. No: 2014/19954, 12/6/2018)
• (Fırat Can, B. No: 2016/762, 2/6/2020)
• (G.O., B. No: 2016/2470, 15/1/2020)
• (Hamdiye Aslan, B. No: 2013/2015, 4/11/2015)
• (Hatun Horuz ve Zemci Horuz, B. No: 2017/17723, 3/11/2020)
• (Muazzez Babak ve Naif Babak, B. No: 2017/35564, 9/6/2021)
• (Mustafa Rollas, B. No: 2014/7703, 2/2/2017)
• (Naif Bal (2), B. No: 2015/2465, 11/9/2019)
• (Süleyman Deveci, B. No: 2013/3017, 16/12/2015)
• (Yunus Kalkan, B. No: 2013/4383, 18/2/2016)
• (AYM, E. 2020/102, K. 2021/1, 14/01/2021)