Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Kapsamında Refakatsiz Olarak Türkiye’ye Gelen Çocukların Hukuki Durumuna Genel Bakış

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 5, 127 - 176, 10.03.2023

Deniz Defne Kırlı Aydemir

Öz

Ülkemiz, her geçen gün siyasi, etnik, kültürel, ekonomik ve dini sebeplerle artan oranlarda göç almaktadır. Bu düzensiz göç hareketleri içinde şüphesiz, en mağdur ve en korunmaya muhtaç olan grubu çocuklar oluşturmaktadır. Çocukların güvensiz ve sağlıksız koşullarda göç etmelerinin engellenmesi ve korunmaları, bütün devletlerin ortak sorumluluğunu gerektiren bir meseledir.
Türkiye Cumhuriyeti, çocukların korunması ve karşılaşabilecekleri her türlü istismar ve ihmalin önlenmesi amacını taşıyan ve ülkeler arası iş birliğini amaçlayan bir dizi Sözleşmeye taraf olmuştur. Çocukların korunması amacını taşıyan uluslararası sözleşmeler ve evrensel hukuk ilkeleri, ulusal düzenlemeleri de etkilemekte; bu prensip ve anlayışlara uygun hukuk metinlerini ortaya çıkarmaktadır.
Refakatsiz çocuk kavramı, genellikle aileleriyle birlikte veya tek başlarına ülkelerinden kaçan ancak yanlarında kendilerini temsil eden bir yetişkin olmaksızın Türkiye’ye gelen, koruma talebinde bulunmuş veya bulunmamış olan ve halihazırda çocuk sıfatını taşıyan kişiler için kullanılan bir kavramdır.
Türk yabancılar hukukunda, mülteci veya sığınmacı tanımı yapılırken, yetişkin ya da çocuk olma ayrımı üzerinde durulmamaktadır. Bu anlamda, yetişkinler için söz konusu olan usuller, çocuklar bakımından da geçerlidir. Ancak işleme konu olan kişinin çocuk olması sebebiyle, ilgili makamlar daha korumacı ve daha hassas bir yaklaşım içinde olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk Mülteci , Uluslararası Koruma , Refakatçisiz Çocuk , Çocuk Hakları Sözleşmesi , Çocuğun Üstün Menfaati , Çocuk Hakları

Kaynakça

• Alston P, ‘The Best Interest Principle: Towards A Reconciliation of Culture and Human Rights, Reconciling Culture and Human Rights’ (1994) 8(1) International Journal of Law, Policy and the Family 1-25
• Asar A, Yabancılar Hukuku-Temel Konular (7th edn, Seçkin Yayıncılık 2021)
• Azarkan E, ‘Uluslararası Antlaşmalar ve Uluslararası Mahkeme Kararları Çerçevesinde Çocuk Askerlerin Korunması’ (2009) 5(19) Uluslararası Hukuk ve Politika 89-107
• Çelikel A and Öztekin Gelgel G, Yabancılar Hukuku (27th edn, Beta Yayınları 2022)
• Dardağan Kibar E, ‘Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Tasarısında ve Başlıca Avrupa Birliği Düzenlemelerinde Yabancıların Sınır Dışı Edilmelerine İlişkin Kurallar: Bir Karşılaştırma Denemesi’ (2012) 11(2) Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi 53-74
• Degol A and Dinku S, ‘Notes on The Principle Best Interest of Child: Meaning, History and Its Place Under Ethiopian Law’ (2011) 5(2) Mizan Law Review 319-337
• Deniz O, ‘1990 Sonrasında Türkiye’ye Yönelen Sığınma Hareketleri ve Etkileri’ (2015) http://tucaum.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/280/2015/08/semp6_11.pdf Erişim Tarihi: 28 July 2022
• Doğan V, Türk Yabancılar Hukuku (6th, Savaş Yayınevi 2021)
• Düzel B and Alış S, ‘Düzensiz Göçle Gelen Suriyeli Mülteci Çocuklar Bağlamında Türkiye’de Refakatsiz Göçmen Çocukların Durumu ve Başlıca Risklerin Değerlendirilmesi’ (2018) 6(AGP Özel Sayısı) Asia Minor Studies-International Journal of Social Sciences 258-274
• Ekşi N, 6458 Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nda İdari Gözetim (Beta 2014)
• Ekşi N, ‘Mevzuat ve Antlaşmalar Kapsamında Çocukların Uluslararası Korunması’ (2016) (7) Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 559-574
• Elçin D, ‘Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nda Aile İkamet İzni: Aile Hayatı Hakkı mı? Aile Birleşimi Hakkı mı?’ (2017) 7(30) TAAD 117-198
• Goodwin-Gill GS and McAdam J, The Refugee in International Law (3rd edn, Oxford University Press 2007)
• Gürle NŞ, ‘İstanbul’da Refakatsiz Sığınmacı ve Mülteci Çocukların Karşılaştıkları Sorunlar ve Uygulamalar’ (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2012)
• Hailbronner K, ‘Non-Refoulement and "Humanitarian" Refugees: Customary International Law or Wishful Legal Thinking?’ (1986) 26(4) Virginia Journal of International Law 857-896
• Kilkelly U, ‘Protecting Children’s Rights under The ECHR:The Role of Positive Obligations’ (2010) 61(3) NILQ 245-261
• Maioli S Corona, ‘Review International Migration Of Unaccompanied Minors: Trends, Health Risks, And Legal Protection’ (2021)21TLChild0339 https://eprints.lancs.ac.uk/id/eprint/163830/1/21TLChild0339_Maioli073021.pdf Erişim Tarihi: 01 September 2021
• Menjivar C and Perreira KM, ‘Undocumented and Unaccompanied: Children of Migration in the European Union and the United States’ (2019) 45(2) J Ethn Migr Stud. 197–217
• Odman T, Çocuk Hakları Bağlamında Çocuk Mülteciler (Çağ Üniversitesi Yayını 2008)
• Özkan I, Göç-İltica ve Sığınma Hukuku (4th edn, Seçkin Yayıncılık 2022)
• Parlak TM, Avrupa Birliği Göç Hukuku Reformunda Düzensiz Göçmenlerin Statüleri, (Seçkin Yayıncılık 2022)
• Sizer M, Ülkeden Uzaklaştırmaya İlişkin Kararlarda Çocuğun Yüksek Menfaati İlkesinin Rolü (Yetkin Yayınları 2021)
• Uzun E, ‘Geri Göndermeme (Non-Refoulement) İlkesinin Uluslararası Hukuktaki Konumu Üzerine Bir Değerlendirme’ (2012) 8(30) Review of International Law and Politics 25-58
• Vannelli M, ‘The Unaccompanied Child’s Right to Legal Assistance and Representation in Asylum Procedures under EU Law’ (2022) 11(11) Laws http://www.mdpi.com Erişim Tarihi: 01 July 2022.
• Zermatten J, ‘The Best Interests of the Child Principle: Literal Analysis and Function’ (2010) 18 International Journal of Childrens Rights 483-499
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Madde 8 Rehberi, Özel Hayata ve Aile Hayatına, Konuta ve Haberleşmeye Saygı Hakkı (Avrupa Konseyi 2019) https://www.echr.coe.int/Documents/Guide_Art_8_TUR.pdf Erişim Tarihi: 20 November 2022
• Council Directive 2001/55/EC of 20 July 2001 on minimum standards for giving temporary protection in the event of a mass influx of displaced persons and on measures promoting a balance of efforts between Member States
• BM Çocuk Hakları Sözleşmesi, Karar Sayısı:94/6423, RG 27.01.1995/22184
• Geçici Koruma Yönetmeliği, Karar Tarihi: 13/10/2014, Karar Numarası: 2014/6883 RG 22.10.2014/29153
• General Comment on the Treatment of Unaccompanied and Separated Children Outside their Country of Origin (01.09.2005) Comment No.6
• Guidelines on Policies and Procedures in dealing with Unaccompanied Children Seeking Asylum, Office of the United Nations High Commissioner For Refugees Geneva (February 1997)
• Inter-Agency Guiding Principles on Unaccompanied and Separated Children, International Committee of The Red Cross Central Tracing Agency And Protection Division (2004)
• Legal Representation of Unaccompanied Children-Turkey, Asylum Information Database, European Council of Refugees and Exiles
• Refakatsiz Çocuklar Yönergesi (20.10.2015), Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü
• Türkiye’de Refakatsiz Çocuklara Erişim ve Çocuğun Yüksek Yararına Yönelik Hizmet Sunumunun Teşvik Edilmesi Projesi, Refakatsiz Çocuklara Yönelik Hizmet Sunumu Eğitim Programı (2014)
• UNHCR Turkey Bi-Annual Factsheet (February 2022)
• Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, Kanun Numarası: 6458, Kabul Tarihi: 04.04.2013, RG 11.04.2013/28615
• Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunun Uygulamasına İlişkin Yönetmelik, RG 17.03.2016/29656
• Abdullahi Elmi and Aweys Abubakar v. Malta, ECHR, App. no. 25794/13 ve 28151/13, 22.11.2016 https://hudoc.echr.coe.int/eng erişim tarihi: 12 August 2022
• AlZawatia v. Sweden, ECHR, App. no. 50068/08, parag. 57-58 https://hudoc.echr.coe.int/eng erişim tarihi: 27 August 2022
• Bistieva and Others v. Poland, ECHR, App. no. 75157/14, 10.04.2018 https://hudoc.echr.coe.int/eng erişim tarihi: 19 November 2022
• Hirsi Jamaa and Others v. Italy, ECHR, App. No. 27765/09, 2012 <www.hudoc.echr.coe.int > erişim tarihi: 22 August 2022
• Mohamad v. Greece, ECHR, App. No: 70586/11, 11.12.2014 https://hudoc.echr.coe.int/eng erişim tarihi: 17 July 2022
• Moustahi v. France, ECHR, App. no. 9347/14, parag.55, 25.09.2020 https://hudoc.echr.coe.int/eng erişim tarihi: 25 November 2022
• Mubilanzila Mayeka and Kaniki Mitunga v. Belgium, ECHR, App. no. 13178/03, parag. 55-71, 12.10.2006 https://hudoc.echr.coe.int/eng erişim tarihi: 12 August 2022
• Popov v. France, ECHR, App. No. 39472/07 ve 39474/07, 19.01.2012, parag. 91 https://www.hias.org/sites/default/files/eng_pr_ erişim tarihi: 10 September 2022
• Rahimi v. Greece, ECHR, App. no. 8687/08, 05.11.2011 https://hudoc.echr.coe.int/eng erişim tarihi: 12 August 2022
• Sh.D. and Others v. Greece, Austria, Croatia, Hungary, North Macedonia, Serbia and Slovenia, ECHR, App. no. 14165/16, 13.09.2019 https://hudoc.echr.coe.int/eng erişim tarihi: 28 August 2022
• S.I. v. Greece, ECHR, App. No. 48244/20, 11.11.2021, https://www.hias.org/sites/default/files/eng_pr_ erişim tarihi: 01 September 2022
• Tarakhel v. Switzerland, ECHR, Application No. 29217/12, 2014 <www.hudoc.echr.coe.int > erişim tarihi: 01 September 2022
• Üner v. The Netherlands, ECHR, App. no. 46410/99, parag.58 https://hudoc.echr.coe.int/fre erişim tarihi: 23 November 2022
• Çocuk Mültecilere İlişkin Türkiye’deki Yasal Çerçeve https://www.unhcr.org/tr/cocuk-multecilere-iliskin-turkiyedeki-yasal-cerceve erişim tarihi: 01 July 2022
• Detriment of the Doubt: Age Assessment of Unaccompanied Asylum-seeking Children, Asylum Information Database, (2015) https://www.refworld.org/docid/568fcfb94.html Erişim Tarihi: 10 September 2022
• Regulation (EU) 2016/399 of the European Parliament and of the Council of 9 March 2016 on a Union Code on the rules governing the movement of persons across borders (Schengen Borders Code), art. 6 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT erişim tarihi: 06 June 2022
• Legal Representation of Unaccompanied Children-Turkey, Asylum Information Database, European Council of Refugees and Exiles https://asylumineurope.org erişim tarihi: 22 June 2022