إشكالية تقنين الفقه الإسلامي من ناحية الحكم الشرعي

Yıl 2022, Sayı: 19, 6 - 23, 25.06.2022

Ramazan Korkut Muhammed Şafii Derşevi

https://doi.org/10.34085/buifd.1069308

Öz

Hüküm Açısından İslam Hukukunu Kanunlaştırma Problemi

Öz

İslam hukukunu kanunlaştırma problemi, şer’î hükümleri uygulamak, uygulamada birliği ve istikrarı sağlamak üzere bu hükümleri modern hukuktaki kanun formatına dönüştürmeyi ifade etmektedir. Fakihler fıkhî hüküm ve içtihatları kanunlaştırmanın dini hükmü konusunda görüş ayrılığı içindedir. Fakihlerin bir kısmına göre fıkhî içtihatları kanunlaştırarak bu içtihatları uygulamada genele yaymak, olumlu yönleri itibarıyla uygulamanın, uygulamada hukuki istikrarı sağlamanın ve günümüz açısından şer’î hükümleri batılı hukuk sistemlerine karşı korumanın en önemli vesilelerinden biri olduğundan caizdir. Böyle bir kanunlaştırmanın terk edilmesi, batı menşeli hukuk sistemlerinin İslam ülkelerini istila ederek İslam Hukukunu yürürlükten kaldırmasına ve ilahî hükümlerin yerine beşerî hükümlerin uygulanmasına yol açacaktır. Bu açıdan kanunlaştırma, dini hükümleri uygulayarak adalet ve hakkaniyeti sağlamak için hayati bir önem taşımaktadır. Bazı fakihler ise fıkhî içtihatları kanunlaştırarak genele yaymanın içtihadî faaliyeti durduracağı, içtihat yoluyla hukuk üretme kabiliyetini zayıflatacağı ve haliyle dini hükümleri donduracağı türünden olumsuzlukları ileri sürerek böyle bir kanunlaştırmanın caiz olmadığını savunmuştur. Araştırmamız konuyla ilgili lisansüstü çalışmalardan farklı olarak, İslam Hukuku açısından fıkhî içtihatları kanunlaştırmanın hükmünü ele almakta ve konuyu fakihlerin ihtilafları çerçevesinde inceleyerek bir sonuca ulaşmayı hedeflemektedir. Bu kapsamda öncelikle giriş mahiyetinde kanunlaştırma kavramı, kanunlaştırmanın kısa bir tarihçesi, imkân-sınırlılıkları, olumlu ve olumsuz yönleri icmalen ele alınmıştır. Bilahare İslam Hukuku alanında fıkhî içtihatları kanunlaştırmanın dinî hükmüne dair klasik dönem ve günümüz fakihlerinin ihtilafları delilleriyle birlikte incelenmiş ve bir sonuca varmaya gayret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Fıkıh, Kanunlaştırma, Hüküm, İhtilaf.

The Issue of Legislating Islamic Law in Terms of Provision

Öz

The issue of legislating Islamic Law refers to practicing Islamic provisions, and transforming these provisions into the format in style of modern law to provide unity and stability in practice. There is no consensus among the Islamic jurists in terms of the religious provisions acted on legislating Islamic precedents. According to some of the jurists, legislating Islamic provisions and spreading them to the public in practice is permissible in Islam as it significantly causes to practicing with its positive aspects, providing legal stability in practice, and protecting religious provisions against the Western legal systems. Avoiding from such a legislation will give Western originated law systems a lead to revoke Islamic law invading Muslim countries, and enacting human laws in place spiritual ones. Legislation, in this respect, is of vital importance to secure the justice and fairness as it enforces religious provisions. Unlike some jurists, the others declare that legislating Islamic provisions and spreading them to the public is not permissible as it cease precedenting, weaken the ability of contributing to law, and accordingly make Islamic provisions steady. As opposed to postgraduate studies relevant to the topic, this study aims to handle precedenting Islamic provisions in terms of Islamic Law and to derivate any result evaluating the topic within the framework of the jurists' disagreements. The study discussed the concept of legislation, its history, possibilities-limitations, and positive and negative sides within this scope. Afterwards, the controversies of both classical period and present day jurists about the provisions in the field of Islamic Law were examined with their evidences to get a result.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Fiqh, Codification, Judgment, Dispute

Kaynakça

• Abdulber, Muhammed Zeki. Taknînu’l-fıkhi’l-İslâmî el-mebde‘ ve’l-menhec ve’t-tatbîk. Katar: Metabi‘u’l-Hadîse, 1986.
• Abdulkadir, Ali Hasan. Târihu’l-fıkhi’l-İslâmî. Kahire: Mektebetü Kahireti’l-Hadîse, 1956.
• Abdullah, Muhammed Zeki. Taknînu’l-fıkhi’l-İslâmî. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1986.
• Bühûtî, Mansur b. İdris. Keşşâfu’l-Kınâ‘. Kahire: Matbaatu’ş-Şarkıyye, 1319.
• Çeker, Orhan. Osmanlı Hukuk-u Aile Kararnamesi. Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 2017.
• Ebû Dâvud, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî, Sünenu Ebî Dâvud. Beyrût: Dâru’r-Risâle, 2009.
• Ebû Sünne, Ahmed el-Fehmî. el-‘Urf ve’l-‘ade fî re’yi’l-fukahâ. Beyrût: Dâru’l-Besâir, 2004.
• Ebû Zehre, Muhammed. el-Cerîme ve’l-ukûbe fi’l-fıkhi’l-İslâmî. Beyrût: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, 2008.
• Ebû Zehre, Muhammed. Târîhu’l-mezâhibi’l-İslâmiyyîn. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, ts.
• Ebû Zeyd, Bekr. Fıkhu’n-nevâzil. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1422.
• Eşkar, Ömer. Târîhu teşrî‘il-İslâmî. Kuveyt: Mektebetu’l-Felâh, 1982.
• Hallaf, Abdulvehhab. Hulasetu târîhi’t-teşrî‘il-İslâmî. Kuveyt: Dâru’l-Kalem, ts.
• İbn Abidin, Muhammed Emin. Reddü’l-muhtâr ‘ale’d-dürri’l-muhtâr. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts.
• İbn Ferhûn, İbrahim b. Ali b. Muhammed. Tebsiratu’l-hükkâm. Kahire: Matbaatu’l-Halebî, 1958.
• İbn Kudame, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed. el-Muğnî şerhu muhtasari’l-Hırakî. Kahire: Mektebetu’l- Cumhûriyye, ts.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd. Sünenü İbn Mâce. Beyrût: Dâru’r-Risâleti’l-‘Alemiyye, 2009.
• İbn Teymiyye, Ahmed b. Abdulhalîm. Mecmû‘u’l-fetâva. Beyrût: Dâru ‘Alemi’l-Kütüb, 1412.
• İbnu’l-Mukaffâ‘, Abdullah. Risâletun fi’s-sahâbe. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1989.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâluddin. Fethu’l-kadîr ‘ala hâmişi’l-Bidâye ve şerhihi’l-Hidâye. Kahire: Matbaatu’l-Emîriyye, 1316.
• Karadavî, Yusuf. el-Fıkhu’l-İslâmî beyne’l-esâleti ve’t-tecdîd. Kahire: Mektebetu Vehbe, 2001.
• Kattân, Mennâ‘. Târîhu teşrîi’l-İslâmî. Kahire: Mektebetu Vehbe, 2001.
• Komisyon. el-Mu‘cemü’l-vasît. Kahire: Mektebetü’ş-Şürûki’d-Düveliyye, 2004.
• Kürd Ali, Muhammed. Resâilü’l-Büleğâ. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘Arabiyye, 1913.
• Medkûr, Muhammed Selam. el-Medḫal li’l-fıkḥi’l-İslâmî. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-Hadîs, 2001.
• Mehâmîd, Şâvîş Ali. Mesîretu’l-fıkhi’l-İslâmî ve melâmihuhu. Amman: Dâru ‘Ammân, 2001.
• Muhammed Ali İmam. Muhâdarât fî nazariyyeti’l-kanûn. Kahire: Mektebetu Nahdati Mısr, 1953.
• Muhammed Ali Muhammed Abdulcevad. Buhûs fi’ş-şerî‘ati’l-İslâmiyyeti ve’l-kanûn. Kahire: Matbaatu Meneşeeti’l-Me‘arif, 1991.
• Nesâî, Ebû ‘Abdirraḥmân Aḥmed b. Şu‘ayb b. ‘Alî. es-Sünen. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yaḥyâ b. Şeref b. Mürî. el-Mecmû‘ şerḥu’l-mühezzeb. Cidde: Mektebetü’l-İrşâd, 2008.
• Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Hâkim. el-Müstedrek ‘ala’s-Saḥîḥayn. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2002.
• Senhûrî, Abdurrezzak. Mesâdiru’l-Hak fi’l-fıkhi’l-İslâmî. Sayı: 8. 1977.
• Şetrî, Abdurrahman b. Sa‘d. Taknînu’ş-şerî‘a beyne’t-tahlîl ve’t-tahrîm. Kahire: Dâru’l-Fazîle, 1426.
• Tantâvî, Muhammed Mahmûd. el-Medhalu’l-fıkhiyyû’l-‘am. Kahire: Dâru’n-Nahdâ’l-‘Arabiyye, 1978.
• Tirmîzî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Sünenü’t-Tirmîzî. Beyrût: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1996.
• Yunus, Âdem. Taknînu’l-fıkhi’l-İslâmî żaruretün mulihha em heves ‘abir?. Riyâd: Vezâretu’ş-Şu’uni’l-İslâmiyye, 1431.
• Zerka, Mustafa. el-Fıkhu’l-İslâmî ve medârisuh. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1995.
• Zerka, Mustafa. el-Medhalu’l-fıkhiyyu’l-‘am. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1418.
• Zuhaylî, Vehbe. Cuhûdu taknîni’l-fıkhi’l-İslâmî. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2015.