AHL-I SUNNAH AND ACTS OF MAN (EF’AL- IBAD)

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 2, 55 - 67, 29.12.2017

Ekrem Uysal

Öz

"Ef'al-i İbad", in other
words, Acts of Man which is frequently used in The Study of Kalam, is a term
that has been discussed in terms of its nature and word meaning. Sect of
M'tazila is asquisced to have used this term for the first time, because
according to Mu'tazila, acts are completely of human being. As a result of
that, they used this term in a compound that means "acts of man".
Afterwords, due to the fact that they weren't in the same thought with
Mu'tazila, the people studying Ahl-i Sunnah Kalam who evaluated this matter,
elaborated to use this term as "halku ef'al-i ibad." In this article
of ours, we will try to put forth the difference of ideas between al-Maturidi
and Mu'tazila and will try to interpret the evidences.

Anahtar Kelimeler

Ash'aris, al-Maturidi, Mu'tazila, Ef-al-i İbad, Acts of Man

EHL-İ SÜNNET VE MU’TEZİLE’YE GÖRE EF’ÂL-İ İBÂD

Öz

Kelam ilminde
sıkça kullanılan “ef’âl-i ibâd”, ilk dönemden itibaren hem
mahiyeti hem de lafzı itibariyle tartışıla gelmiş bir terimdir. Bu terimi ilk
defa kullanan mezhebin Mu’tezile olduğu kabul edilmektedir. Çünkü, Mu’tezile’ye
göre fiiller, tamamen insana aittir. Bunun neticesinde de bu terimi “kulların
fiilleri” anlamına gelecek şekilde bir terkip ile kullanmışlardır. Daha sonra
bu konuyu değerlendiren Ehl-i Sünnet kelamcıları, Mu’tezile ile aynı düşüncede
olmadıklarından dolayı bu terimi daha çok “halku ef’âl-i ibâd” şeklinde
kullanmaya özen göstermişlerdir. Bu makalemizde Eş’arî, Maturidî ve Mu’tezile
arasındaki düşünce farklılığını ortaya koyup delilleri değerlendirmeye
çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Eş’arî, Maturidî, Mu’tezile, Ef’âl-i İbâd, Kulların Fiilleri

Kaynakça

• Abdulhamit, İrfan, İslam’da İtikadi Mezhepler ve Akaid Esasları, İstanbul, 1994.
• Cüveynî, İmamu’l-Harameyn Abdulmelik b. Abdullah, Kitabu’l-İrşad ila Kavati’il-Edille fi Usuli’l-İtikad, (thk.: Es’ad Temim), Müessesetü’l- Kütübi’s- Sekafiyye, Beyrut, 1985.
• el-Kadî Abdulcabbâr,Ahmed Ebu’l-Huseyin, Şerhu Usuli’l- Hamse, (thk.: Abdülkerim Osman), Kahire, 1988.
• Eş’arî, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail, Kitâbu Makâlât’il-İslâmiyyîn ve İhtilâfu’l-Musallîn, (tas.: Helmut Rıtter), Daru’n-Neşr, Wiesbaden, 1980.
• _______________:Kitabu’l-Lüma’ fi’r-Reddi ala Ehli’z-Zeyğ ve’l-Bid’a, Beyrut, 1953.
• Gölcük, Şerafettin ve Toprak, Süleyman, Kelâm, Konya, 1988.
• _______________:İnsan ve Kaderi, SÜİFD II, 1986.
• Hayyat, Ebu’l-Hüseyin Abdurrahim b. Muhammed, el-İntisar ve’r-Red ala İbn Ravendi el-Mulhid, (thk.: Albert N.), Matbaatu’l-Katolikiyye, Beyrut, 1957.
• İbn Asâkir, Ebu’l-Kasım Ali b. Hasan,Tebyinü Kezibi’l-Müfteri fi ma Nüsibe ile’l-İmam Ebi’l-Hasen el-Eş’ari, Daru’l-Kitabi’l-Arabi, Beyrut, 1984.
• İbn-i Kayyım el-Cevziyye, Ebu Abdillah Şemsuddin Muhammed b. Ebibekr, Şifau’l-Alil fi’l-Messaili’l-Kazai ve’l-Kaderi ve’l-Hikmeti ve’t-Te’lil, Daru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut, trsz.
• M. Sait Yazıcıoğlu, “Fiil”, DİA, I-XLIV, TDV. Yay., İstanbul, 1996.
• Maturidî, Ebu Mansur Muhammed, Kitabu’t-Tevhid, (thk.: Fethullah Huleyf), İstanbul, 1979.
• Nesefî, Ebu’l-Muin Meymun b. Muhammed, Tabsıratu’l-Edilleti fi Usuli’d-Din, (thk.: Hüseyin Atay ve Şaban Ali Düzgün), DİB Yay., Ankara, 2003.
• Sâbûnî, Nureddin, el-Bidaye fi Usuli’d-Din-Maturidiyye Akaidi, (çev.: Bekir Topaloğlu), İFAV Yay., İstanbul, 2011.
• Topaloğlu, Bekir – Çelebi, İlyas, Kelam Terimleri Sözlüğü, İSAM Yay., İstanbul, 2013.
• Turhan, Kasım, Kelam ve Felsefe Açısından İnsan Fiilleri, MÜİFV Yay., İstanbul,1996.
• Uysal, Ekrem, Eş’arî Kelam Sisteminin Kurumsallaşma Süreci, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Van, 2017.
• Yazıcıoğlu, M. Sait, “Fiil”, DİA, I-XLIV, TDV. Yay., İstanbul, 1996.
• Yeprem, M. Saim, İrade Hürriyeti ve İmam Maturidi, MÜİFV Yay., İstanbul, 1997.
• Yüksel, Emrullah, Sistematik Kelam, İz Yay., İstanbul 2012.