GLANCE TO THE JUDİCİAL COURTS AND JUDİCİAL REGİSTRİES OF CYPRUS İN 17TH AND 18TH CENTURİES

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 2, 136 - 149, 29.12.2017

Ümit Güler

Öz

In
17th and 18th centuries Cyprus was a typically Ottoman territory as managerial
and judicial and depended on state center. By the time Reform term, in the
Ottoman State adopting the judicial judgement procedure, judicial courts have
been institution that handled all manner of judicial disagreements. These
courts that appropriate the Islam law left behind registries containing very
valuable information about judicial, economic, religious, military, managerial
and social life in verious times of state. In view of importance of subject in
this article we will try elucidate Cyprus judicial courts and judicial
registries in the said period.

Anahtar Kelimeler

Cyprus, Ottoman Cyprus, Judicial Courts, Judicial Registers

17. VE 18. YÜZYIL KIBRIS ŞER‘İ MAHKEMELERİ VE ŞER‘İYYE SİCİLLERİNE BİR BAKIŞ

Öz

17
ve 18. yüzyıllarda Kıbrıs, idarî ve adlî yapısı itibariyle tipik bir Osmanlı
toprağıdır ve devlet merkezine bağlıdır. Kuruluşundan itibaren şer‘î kaza
usulünü benimsemiş olan Osmanlı Devleti’nde şer‘î mahkemeler Tanzimat dönemine
kadar her türlü hukukî ihtilafın ele alındığı bir kurum olmuştur. İslâm hukuk
esaslarına istinat ettirilerek meydana getirilen bu mahkemeler geriye, devletin
muhtelif devirlerindeki hukukî, iktisadî, dinî, askerî, idarî ve içtimaî hayatı
hakkında çok değerli bilgiler ihtiva eden siciller bırakmıştır. Konunun
öneminden hareketle bu makalede söz konusu döneme ait Kıbrıs şer‘î mahkemeleri
ve şer‘iyye sicillerine ışık tutulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Osmanlı Kıbrısı, Şer‘i Mahkemeler, Şer‘iyye Sicilleri

Kaynakça

• Kıbrıs Kadı Sicilleri: 1B, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22 numaralı defterler.
• AKGÜNDÜZ Ahmet – CİN Halil (2011), Türk Hukuk Tarihi, İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
• ALASYA Halil Fikret (1977), Kıbrıs Tarihi ve Kıbrıs’ta Türk Eserleri, 2. Baskı, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• ATAR Fahreddin (1979), İslâm Adliye Teşkilâtı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.
• AYDIN M. Âkif (2005), Türk Hukuk Tarihi, 5. Baskı, İstanbul: Hars Yay.
• BEDEVİ Vergi (1966), Kıbrıs Tarihi, 2. Baskı, Lefkoşa: Kıbrıs Türk Tarih Kurumu.
• CİN Halil – AKYILMAZ Gül (2003), Türk Hukuk Tarihi, Konya: Sayram Yay.
• ÇEVİKEL Nuri (2006), Kıbrıs Akdeniz’de Bir Osmanlı Adası (1570-1878), İstanbul: 47 Numara Yay.
• _______(2000) Kıbrıs Eyaleti, Gazi Mağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Basımevi.
• D’OHSON, Tableau Général de I’Empire Ottoman, yay.y., Paris, ty.
• DÜZDAĞ M. Ertuğrul (1972), Şeyhülislâm Ebussuud Efendi Fetvâları Işığında 16. Asır Türk Hayatı, İstanbul: Enderun Kitapevi.
• DÜZENLİ Pehlül (2012), Şeyhülislâm Ebussuud Efendi ve Fetvâları, İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yay.
• EKİNCİ Ekrem Buğra (2008), Osmanlı Hukuku, İstanbul: Arı Sanat Yay.
• GAZİOĞLU Ahmet C. (1994), Kıbrıs’ta Türkler 1570-1878, Lefkoşa: Kıbrıs Araştırma-Yayın Merkezi.
• GRADEVA Rossitsa (2004), Rumeli Under the Ottomans, 15th-18th Centuries: Institutions And Communities, İstanbul: The Isis Press.
• JENNİNGS, Ronald C. (1993), Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World, 1571-1640, New York: New York University Press.
• KENANOĞLU M. Macit (2004), Osmanlı Millet Sistemi: Mit ve Gerçek, İstanbul: Klasik Yay.
• MAİER F. Georg (1968), Cyprus From Earliest Time to the Present Day, London: Elek Books Ltd.
• ORTAYLI İlber (1994), Osmanlı Devleti’nde Kadı, Ankara: Turhan Kitapevi.
• PAKALIN Mehmet Zeki (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I-III, 3. Baskı, Millî Eğitim Bakanlığı, Ankara.
• URAL İbrahim – ÖZCAN Salih (1995), Sadeleştirilmiş Mecelle, İstanbul: Fey Vakfı.
• UZUNÇARŞILI İsmail H. (1965), Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• ÇİÇEK Kemal (2001), “Cemaat Mahkemesinden Kadı Mahkemesine Zimmîlerin Tercihi”, Pax Ottomana Studies in Memoriam Prof. Dr. Nejat Göyünç, ed. Kemal Çiçek, Ankara: ss. 31-49.
• ÇİĞDEM Recep (2004), “The Judicial Registers of the Bakchisaray/Crimea Law Court: A Study of Ghasb (Illegal Possession and Occupation) and İtlaf (Destruction)” D.E.Ü.İ.F.D., S. 20, İzmir: ss.167-199.
• GEDİKLİ Fethi (2005), “Osmanlı Hukuk Tarihi Kaynağı Olarak Şer‘iyye Sicilleri”, T.A.L.İ.D., C. III, S. 5, İstanbul: ss. 187-213.
• JENNİNGS, Ronald C. (1999), “Divorce in the Ottoman Sharia Court of Cyprus, 1580-1640” Studies on Ottoman Social History in the Sixteenth and Seventeenth Centuries: Women, Zimmis and Sharia Courts in Kayseri, Cyprus and Trabzon, The Isis Press, İstanbul: pp. 517-531.
• _______(1999) “The Use of Oaths of Denials at an Ottoman Sharia Court: Lefkoşa (Nicosia), 1580-1640”, Studies on Ottoman Social History in the Sixteenth and Seventeenth Centuries: Women, Zimmis and Sharia Courts in Kayseri,
• Cyprus and Trabzon, The Isis Press, İstanbul: pp. 539-553.
• _______(1999) “Women in Early 17th Century Ottoman Judical Records-The Sharia Court of Anatolian Kayseri”, Studies on Ottoman Social History in the Sixteenth and Seventeenth Centuries: Women, Zimmis and Sharia Courts in Kayseri, Cyprus and Trabzon, The Isis Press, İstanbul: pp. 143-201.
• _______(1999) “Kadi, Court, and Legal procedure in 17th Century Ottoman Kayseri”, Studies on Ottoman Social History in the Sixteenth and Sevententh Centuries: Women, Zimmis and Sharia Courts in Kayseri, Cyprus and Trabzon, The Isis Press, İstanbul: pp. 295-326.
• _______ (1999) “Archival Materials and Research Facilities in the Cyprus Turkish Federated State: Ottoman Empire, British Empire, Cyprus Republic”, Studies on Ottoman Social History in the Sixteenth and Seventeenth Centuries: Women, Zimmis and Sharia Courts in Kayseri, Cyprus and Trabzon, The Isis Press, İstanbul: pp. 567-582.
• KAYA Süleyman(2008), “Sak”, DİA, C. XXX, İstanbul: ss. 586-587.
• TAMDOĞAN Işık (2008), “Sulh in the 18th Century Ottoman Courts of Üsküdar and Adana” Islamic Law and Society, No. 15/1, Leiden: pp. 55-83.
• UĞUR Yunus (2010), “Şer‘iyye Sicilleri”, DİA, C. XXXIX, İstanbul: ss. 8-11.
• UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı (1935), “Şer‘î Mahkeme Sicilleri”, Ülkü Halkevleri Dergisi, C. 5, S. 29, Temmuz, ss. 365-368.
• YAMAN T. Mümtaz (1938), “Şer‘î Mahkeme Sicilleri”, Ülkü Halkevleri Dergisi, C. 12, S. 68, İlk Teşrin, ss. 153-164.
• BEDEVİ Vergi (1971), “Kıbrıs Şer‘î Mahkeme Sicilleri Üzerinde Araştırmalar”, Milletlerarası Birinci Kıbrıs Tetkikleri Kongresi (14-19 Nisan 1969) Türk Heyeti Tebliğleri, Ankara: ss. 139-148.
• ÇİÇEK Kemal (1992), Zimmis (Non-Muslims) of Cyprus in the Sharia Court 1110/39 A.H. / 1698-1726 A.D., Yayımlanmamış Doktora Tezi, The Faculty of Arts of the University of Birmingham.
• ÇİĞDEM, Recep (2001), The Register of the Law Court of Istanbul 1612-1613: A Legal Analysis, Yayımlanmamış Doktora Tezi, University of Manchester the Department of Middle Eastern Studies.
• ERDOĞAN Mehmet (1998), Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Rağbet Yay.
• ERKAN Nevzat (2012), 18. yy’ın İlk Yarısında Üsküdar’da Müslim-Gayrimüslim İlişkileri-Şeriyye Sicilleri ve Müdevvel Kaynaklar Işığında, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• GEDİKLİ Fethi (2007), “Şer’iyye Sicillerinin Hukuk Tarihi Açısından Önemi ve Sicillere Dayalı Araştırmalar”, Dünden Bugüne Osmanlı Araştırmaları-Tespitler-Problemler-Teklifler, ed. Ali Akyıldız v.dğr., İstanbul: T.D.V. Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi, ss. 73-96.
• GÜLER Ümit (2015), 17. ve 18. Yüzyıl Kıbrıs Şerʻiyye Sicillerine Göre Müslüman-Zimmî İlişkileri ve İslâm Hukuku Açısından Tahlili, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bil. Enst.
• ____________(2016), “17. ve 18. Yüzyıl Kıbrıs’ındaki Müslüman-Gayri Müslim (zimmî) Hukukî İlişkileri Üzerine İslâm Medenî Hukuku Bağlamında Bir Değerlendirme”, Osmanlı Döneminde Kıbrıs Uluslararası Sempozyum Bildiriler, Edit. Mehmet Mahfuz Söylemez ve diğ., İstanbul: ss. 230-249.
• KASAPOĞLU Mustafa Kemal (2013), “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ndeki Arşiv Merkezleri”, Osmanlı Coğrafyası Kültürel Arşiv Mirasının Yönetimi ve Tapu Arşivlerinin Rolü Uluslararası Kongresi 21-23 Kasım 2012 Bildiriler, I-III, Ankara: Korza Yay., C. III, ss. 927-936.
• ZEKÂ Mehmet (1971), “Kıbrıs’ın Sivil ve Ağır Ceza Mahkemeleri’nde Osmanlı Devri’nde (1571-1878) Tatbik Edilen Kanunlara ve Bu Mahkemelerin Yapısı ve Tarihçesine Kısa Bir Bakış”, Milletlerarası Birinci Kıbrıs Tetkikleri Kongresi (14-19 Nisan 1969) Türk Heyeti Tebliğleri, Ankara: ss. 175-185.