Erzurum Kalesi Kültür Yolu Projesi’nin Pandemiye Karşı Dirençliliğinin Ölçülmesi

Yıl 2023, Cilt: 42 Sayı: 1, 96 - 120, 15.08.2023

Şebnem Zekiye Kokarca , Tuna Batuhan

Öz

Bu çalışmada Erzurum Kalesi Kültür Yolu Projesi alanının pandemi süreci ve sonrasındaki kullanımında pandemi nedeniyle ortaya çıkan değişim incelenmiştir. Bu kapsamda alanın tasarımı, esnekliği, yeterliliği, bağışıklığı ve dirençliliği yazarlar tarafından oluşturulan “Kentsel Kamusal Mekânda Mekânsal Kalite ve Dirençlilik Matrisi” çerçevesinde değerlendirilmiştir. Matris çerçevesinde yapılan analizlerle Erzurum Kalesi Kültür Yolu Projesinin pandemi öncesi ve sonrası kullanımındaki sosyo-psikolojik ve fiziksel değişimler belirlenmiş, pandeminin bu kamusal mekânın kullanımına etkisi ortaya konulmuştur. Matriste yer alan “Fiziksel kalite ve dirençlilik” boyutu dört ölçütten ve yirmi sekiz bileşenden oluşurken; “sosyal kalite ve dirençlilik” boyutu ise dört ölçütten ve yirmi iki bileşenden oluşmaktadır. Yer verilen bileşenler, kentsel kamusal mekânların kalitesine ve dirençliliğine sağladığı katkıya ve önem seviyesine göre puanlandırılmıştır. Yapılan mekânsal analizler, anket çalışması, saha gözlemleri ve matris değerlendirmesi sonucu Erzurum Kalesi Kültür Yolu Projesinin pandemi gibi kentsel krizlere reaksiyon göstermeye uygun tasarlandığı ve yüksek dirençli olduğu tespit edilmiştir. Bu araştırmanın yöntemi ve çıktılarının pandemi ve kent ilişkisi hakkında bilimsel çalışmalar yapmak isteyen araştırmacılara yol gösterici olması ve önemli yönlendirici bir veri kaynağı olması umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kentsel kamusal alanlar, pandemi, erzurum, erzurum kalesi kültür yolu projesi, kentsel dirençlilik, kentsel tasarım

Destekleyen Kurum

Bu çalışma Atatürk Üniversitesi BAP birimi tarafından desteklenmiştir.

Proje Numarası

9691

Measuring the Resilience of Erzurum Castle Cultural Road Project Against Pandemic

Öz

In this study, the change due to the pandemic in the use of the Erzurum Castle Cultural Road Project area during and after the pandemic was examined. In this context, the design, flexibility, adequacy, immunity and resilience of the area were evaluated within the framework of the "Spatial Quality and Resilience Matrix in Urban Public Space" created by the authors. The socio-psychological and physical changes in the use of Erzurum Castle Cultural Road Project before and after the pandemic were determined with the analyzes made within the framework of the matrix, and the effect of the pandemic on the use of this public space was revealed. While the "Physical quality and resilience" dimension in the matrix consists of four criteria and twenty-eight components; The “social quality and resilience” dimension consists of four criteria and twenty-two components. The included components are scored according to their contribution to the quality and resilience of urban public spaces and their level of importance. As a result of spatial analysis, survey, field observations and matrix evaluation, it has been determined that Erzurum Castle Culture Road Project is designed to react to urban crises such as pandemics and is highly resillient. It is hoped that the method and outputs of this research will guide researchers who want to conduct scientific studies on the relationship between the pandemic and the city, and will be an important source of guiding data.

Anahtar Kelimeler

Urban Public Spaces, Pandemic, Erzurum, Erzurum Castle Culture Road Project, Urban Resilience, Urban Design

Proje Numarası

9691

Kaynakça

• Akkar, E. M., 2006. Kentsel Dönüșüm Üzerine Batı’daki Kavramlar, Tanımlar, Süreçler ve Türkiye. Planlama Dergisi, (2), 29-38.
• Aksoy, Y., 2021. Covid-19 Sonrası Dönemde Kentsel Alanları Yeniden Düşünmek. Nobel Akademik Yayıncılık, 114 s, Ankara.
• Alpak, E. M. ve Düzenli T., 2018. Kentsel Tasarımda Esneklik ve Adaptasyon: Kentsel Meydan Senaryoları Üretimi. Journal of Social And Humanities Sciences Research, 5(16), 16-22.
• Anonim., 2020. “KÜLTÜR YOLU” PROJESİNDE SIRA İKİNCİ ETAPTA. https://www.erzurum.bel.tr/GuncelHaber-kultur-yolu-projesinde-sira-ikinci-etapta/29/878727.html (21.08.2020).
• Anonim., 2021. Esnek Şehir: Tanımı ve Kentsel Tasarım İlkeleri. https://tur.travelcashinc.com/resilient-city-definition-and-urban-design-principles (29.06.2021).
• Booth, P., 1996 Controlling Development: Certainty, Discretion and Accountability. London and New York: Routledge.
• Bruneau, M., Chang, S.E., Eguchi, R.T., Lee, G.C., O’Rourke, T.D., Reinhorn, A.M., Shinozuka, M., Tierney, K., Wallace, W.A. and von Winterfeldt, D. 2003. A Framework to Quantitatively Assess and Enhance the Seismic Resilience of Communities. Earthquake Spectra, 19, 733-752.
• Çam, Y., 2020. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Covid-19 Süreci ve Kentsel Mekanların Kullanımının Yeniden Planlanması, 4(2), 67-79.
• Doğru, M., 2019. Dayanıklı ve Esnek Kentsel Tasarım İlkeleri. https://www.ecobuild.com.tr/ post/dayan%C4%B1kl%C4%B1-ve-esnek-kentsel-tasar%C4%B1m-i-lkeleri (29.06.2021)
• Edgü, E., 2003. Konut Tercihlerinin, Mekânsal Dizim ve Mekânsal Davranış Parametreleri ile İlişkisi. Doktora Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Erbaş Gürler, E., 2016. Kentsel Açık Alan Tasarımında Esneklik. Meydanlarda Tasarım, Yönetim ve Organizasyon Sempozyumu, İstanbul. Sayfa: 51-60.
• Erel, B., 2007. Kentsel Açık Alan Kavramı Bağlamında İskele Meydanlarının İncelenmesi, İstanbul Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gehl, J., 2002. Public Spaces And Public Life City of Adelaide, Gehl Architects Aps, 83 p, Copenhagen.
• Gehl, J., 2010. Cities of People. Island Press, 288 p, Washington.
• Holling, C. S., 1973. Resilience and Stability of Ecological Systems. Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics, 4, 1-23.
• İnceoğlu, M. ve Aytuğ, A., 2009. Kentsel Mekânda Kalite Kavramı. Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dergisi, 4(3), 131-146.
• Kahraman, M.D., 2014. İnsan İhtiyaçları ve Mekânsal Elverişlilik Kavramları Perspektifinde Yaşanılırlık Olgusu ve Mekânsal Kalite. ŞPO Planlama Dergisi, 24(2), 74-84.
• Koca, A. ve Tutal, O., 2021. Covid-19 Salgını Sürecinde Değişen Dinamikler Üzerinden Yeni Kamusal Alan Olasılıkları. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 11(2), 330-377.
• Mumcu, S. ve Alpak E. M., 2018. Mekânsal Davranışta Etkin Olan Psikososyal Faktörlerin Kentsel Açık Mekânlarda Gözlemlenmesi. 2.Uluslararası Bilimsel Çalışmalarda Yenilikçi Yaklaşımlar Sempozyumu, Samsun, 3, 562 – 568.
• Negiz, N. ve Savaş Yavuzçehre, P., 2021. Viral Çağda Kent ve Kentsel Bağışıklık. Gazi Kitapevi, 144 s, Ankara.
• Özdede, S. ve Kalonya, D. H., ve Aygün, A., 2021. Pandemi Sonrası Dönemde Kişi Başına Düşen Kentsel Yeşil Alan İhtiyacını Yeniden Düşünmek. İdealkent Kent Araştırmaları Dergisi, 12(Covid-19 Özel Sayısı), 362-388.
• Özkan, H. A., 2012. Planlama Sistemlerinde Esneklik Kavramı: Türkiye Üzerine Bir Analiz. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Öztaş Karlı, R. G. ve Çelikyay, S., 2020. Akıllı Kentlerin Gelişiminde Covid-19 Etkisi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Salgın Hastalıklar Özel Sayısı, 321-338.
• Rapaport, A., 1982. The Meaning of the Built Environment: A Non-Verbal Communication Approach. Tucson, AZ: The University of Arizona Press.
• Semerci, F., 2014. Meydanların İşlevsellik Analizi: İstanbul Tarihi Yarımada Örneği. Doktora Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Spektrum Tasarım Rehberleri, 2020. Pandemide Kentsel Sistem: Yaşama, Çalışma ve Sosyalleşme Mekânlarında Yeni Standartlara Doğru, (1), 69.
• Tainter, J.A., Taylor, T.G. 2014. Complexity, Problem-Solving, Sustainability and Resilience. Building Research & Information, Volume: 42, Issue: 2, pp: 168-181.
• Tepe, D., 2019. Kamusal Mekân Özelliklerinin Sosyal Yaşam Aktiviteleri Üzerindeki Etkisi: Karşıyaka-Bostanlı Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Uzgören, G. ve Erdönmez, E., 2017. Kamusal Açık Alanlarda Mekân Kalitesi ve Kentsel Mekân Aktiviteleri İlişkisi Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme. Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dergisi, 12(1), 41-56.
• Woolley, H., 2003. Urban Open Spaces. Spon Press, 208 p, London.
• Yaman Galantini, Z. D., 2020. Kentlerin Beklenmedik Tehditlere Cevap Verme Kapasitesi Önemli. Belediye Haber Bülteni, (22), 2.