ANADOLU ve BAĞDAT -C.F.O.A-ve BAĞDAT- HALEP-NUSAYBİN -B.A.N.P DEMİRYOLU ŞİRKETLERİ YOLCU BİNALARI TİP PROJELER

Yıl 2012, Cilt: 5 Sayı: 1-2, 69 - 93, 06.05.2015

Sercan Özgencil Yıldırım Sercan Özgencil Yıldırım

Öz

Anadolu ve Bağdat Demiryolu Şirketleri -C.F.O.A- Osmanlı topraklarında
Alman sermayesi ile kurulmuş birbirlerini tamamlayan iki demiryolu
şirketidir. Almanya, bu demiryolu vasıtasıyla Osmanlı’ya ciddi bir sermaye
aktarımını gerçekleştirir. Emperyalist çağda amaç, tarımsal ürün ve hammadde
açısından dünyanın en verimli bölgelerini Alman İmparatorluğu’nun denetimi
altına almaktır. Demiryolları, Berlin’den Bağdat’a uzanan bir hattı birbirine
bağlayarak hammadde, sanayi ürünleri ve asker sevkiyatını kolaylaştıracaktır.
İnşaat, işletme ve hatların yönünün belirlenmesine ilişkin tüm konularda tek
söz sahibi Alman sermayesidir. Makalede bu olgunun, Anadolu ve Bağdat
Demiryolu Şirketi’ne ait yolcu binaları tipolojisine nasıl yansıdığına ışık
tutulacaktır. Nitekim Bağdat-Halep-Nusaybin Demiryolu -B.A.N.P- hattı
üzerinde yer alan projelerde farklı bir tipoloji kullanılmıştır. Arşiv belgelerine
dayanılarak, bu şirketler tarafından kullanılan plan tipolojileri, uygulanan
tipolojiler arasındaki farklar ve bunların nedenleri, tarihsel, coğrafi ve
ekonomik bağlam içinde ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Anadolu-Bağdat Demiryolu Şirketleri, Yolcu Binaları, Tip Projeler, Tipoloji, Avlulu Yolcu Binaları

Kaynakça

• Earle, Edward Mead, Bağdat Demiryolu Savaşı, İstanbul, Milliyet Yayınları, 1972
• Eroğlu,C, Babuçoğlu, M, Köçer, M. Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Halep, Ankara, Global Strateji Enstitüsü, 2007
• Kurmuş, Orhan, Emperyalizmin Türkiye’ye girişi, Ankara, Savaş Yayınları, 1982
• Luxemburg, Rosa, “Emperyalizmin Mısır ve Osmanlı İmparatorluğuna Girişi”, Berlin-Bağdat Alman Emperyalizminin Türkiye’ye Girişi, İstanbul, Belge Yayınları, 1982
• Luxemburg, Rosa, “ Alman Emperyalizmin Harekat Alanı: Türkiye”, Berlin-Bağdat Alman Emperyalizminin Türkiye’ye Girişi, İstanbul, Belge Yayınları, 1982
• Rathmann, Lothar, Berlin-Bağdat Alman Emperyalizminin Türkiye’ye Girişi, İstanbul, Belge Yayınları, 1982
• Türk Ansiklopedisi, Ankara, Milli Eğitim Basımevi, 1952
• Yıldırım, Özgencil, S., Çayırlı, K. “Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemlerinden başlayarak Günümüze kadar Yapılmış Olan Demiryolu Yapılarının (İstasyon, Köprü, Lojman, Depo) Yapım Teknolojileri ve Örgütlenme Biçimlerinin Araştırılması” Araştırma Projesi Raporu, Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir, 2002.