The Impacts of Orientalist Historiography on Sayyid Ahmad Khan and the Aligarh Movement -Specific to the Decline of the Baburids-

Yıl 2024, Sayı: 9, 119 - 140, 31.12.2024

Salih Kalkan

https://doi.org/10.59932/burdurilahiyat.1569466

Öz

The Bābūrids, who ruled over the Indian subcontinent from 1526 to 1858, were a Turkish-Islamic state that continuously expanded their domain since their foundation. Under the reign of Aurangzeb ʿĀlamgīr (d. 1707), the Bābūrids became the most powerful political entity in the region. However, following Aurangzeb's death, the empire rapidly lost influence and, within fifty years, was forced to share its authority with the British, who were conducting colonial activities in the area. Despite the concurrent and interconnected processes of the Bābūrids' decline and British colonial expansion in India, British Orientalists during the colonial period portrayed the decline of the Bābūrids as an internal matter, unrelated to British interventions. They presented the British colonial administration as saviors rescuing a decaying civilization. This Orientalist perspective positioned the Bābūrids' decline in the eighteenth century while limiting British colonialism to the nineteenth century. This viewpoint had a formative influence on the developing local historiography regarding this subject. As a reflection of this influence, both Hindu nationalists and Indian Muslims, despite approaching the matter from different perspectives, largely treated the process through a one-sided lens focused on the Bābūrids, aligning with the approaches of British Orientalists. Among Indian Muslims, the Aligarh Movement and its first leader, Sayyid Aḥmad Khān (d. 1898), played a prominent role in shaping this approach and the development of local historiography. It is evident that Sayyid Aḥmad Khān’s views on the historical process in general, and on the Bābūrids in particular, were strongly influenced by the framework drawn by British Orientalists. In the post-colonial period following World War II, new perspectives on the decline of the Bābūrids emerged within local historiography, particularly focusing on economic motives from a Marxist perspective. These new approaches were mainly voiced by historians associated with the Aligarh Movement. However, it is notable that these approaches, like their predecessors, remained largely aligned with the Orientalist framework by focusing solely on the Bābūrids. From this vantage point, it can be posited that the unilateral conduct of the Bābureans' decline process contributed to the British colonialism having a 'constructive' rather than a 'destructive' vision in the region, due to the manner in which it was conducted. Consequently, this study examines the influence of the colonial historical narrative constructed by the British for imperialist purposes on the shaping of local literature, with a particular focus on the Bābūrids, while highlighting the Orientalist impact on the Aligarh Movement’s interpretations of the historical process in the Indian subcontinent.

Anahtar Kelimeler

History of Islamic Sects, Orientalism, Aligarh Movement, Bāburids, Syed Ahmad Khan

Oryantalist Tarih Yazımının Seyyid Ahmed Han ve Aligarh Hareketi Üzerindeki Etkileri -Bâbürlülerin Gerilemesi Özelinde-

Öz

Bâbürlüler, 1526-1858 yılları arasında Hindistan coğrafyasında hüküm sürmüş bir Türk-İslam Devletidir. Kuruluşundan itibaren tahakküm alanını daima genişleten Bâbürlüler, Evrengzîb Âlemgîr (ö. 1707) döneminde Alt Kıta’nın en kudretli siyasi teşekkülü haline geldi. Fakat Evrengzîb’in vefatı ile birlikte söz konusu siyasal yapı son derece hızlı bir şekilde irtifa kaybına uğrayarak sahip olduğu otoriteyi sadece elli sene içerisinde, bölgede sömürgecilik faaliyetlerinde bulunan İngilizlerle paylaşmak zorunda kaldı. Hindistan’da, Bâbürlülerin gerilemesi ve İngiliz sömürgeciliğinin yayılması eşzamanlı ve birbiriyle irtibatlı süreçler olmasına rağmen sömürge döneminde yürütülen tarihsel çalışmalarda İngiliz oryantalistler Bâbürlülerin gerilemesini, İngiliz müdahalelerinden bağımsız bir iç mesele olarak sunarlar. Bunun üzerine inşa edilen İngiliz sömürge idaresini ise çürüyen bir medeniyeti kurtaran güçler olarak tasvir ederler. Oryantalist bir perspektif ile ele alınan Bâbürlülerin gerilemesi böylece on sekizinci yüzyıla oturtulurken, İngiliz sömürgeciliği ise on dokuzuncu yüzyıl ile tahdit edilir. Bu bakış açısının mezkûr konu ile ilgili gelişen yerli tarih yazımı üzerinde biçimlendirici bir etkiye sahip olduğu görülür. Bu etkinin bir tezahürü mahiyetinde hem Hindu ulusalcılar, hem de Hintli Müslümanlar farklı perspektiften konuya yaklaşmakta olsalar dahi genel itibarıyla süreci İngiliz oryantalistlerin yaklaşımlarına uygun olacak şekilde Bâbürlüler üzerinden tek taraflı olarak yürütmektedirler. Hintli Müslümanlar arasında ilgili yaklaşımın ve yerli tarih yazımının şekillenmesinde çağdaş İslami akımlardan Aligarh Hareketinin ve bu hareketin ilk temsilcisi Seyyid Ahmed Han’ın (ö. 1898) ismi ön plana çıkar. Seyyid Ahmed Han’ın genel itibarıyla tarihsel sürece bakışında ve Bâbürlüler özelinde yaklaşımlarının üzerinde İngiliz oryantalistlerin çizdikleri çerçevenin iz düşümlerinin olduğu rahatlıkla müşahede edilir. İkinci dünya savaşı sonrası post-kolonyal dönem itibarıyla Alt Kıta’da yerli tarih yazımı açısından Bâbürlülerin gerilemesine ilişkin yeni bakış açılarının literatüre kazandırılmış olması söz konusudur. Marksist bir perspektifle ekonomik saikleri daha çok ön plana çıkaran bu yeni yaklaşımların, Aligarh Hareketi mensubu tarihçiler tarafından daha çok dillendirildiği ifade edilebilir. Fakat bu yaklaşımların da genel olarak süreci sadece Bâbürlüler üzerinden yürüterek oryantalist çerçeve ile uyum içerisinde olması dikkat çeker. Tarihsel sürece ilişkin bu perspektifte Bâbürlülerin gerilemesine ilişkin sürecin tek taraflı yürütülmüş olmasının, İngiliz sömürgeciliğinin zihinlerde “yıkıcı” olmaktan ziyade “yapıcı” bir tasavvura sahip olmasına katkı sunmakta olduğu savunulabilir. Nitekim hâlihazırdaki bu çalışma; Hindistan’da kolonyal dönemde İngilizler tarafından emperyalist kaygılarla üretilen tarihsel inşanın yerli literatürün biçimlenmesine olan etkisine Bâbürlüler özelinde odaklanırken, Alt Kıta’da modernist dini düşüncenin temsilcisi olan Aligarh Hareketi’nin tarihsel sürece ilişkin yaklaşımları üzerindeki oryantalist etkiye işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam Mezhepleri Tarihi, Oryantalizm, Bâbürlüler, Aligarh Hareketi, Seyyid Ahmed Han

Kaynakça

• Ahir, Rajiv. A Brief History of Modern India. New Delhi: Spectrum Books (P) Limited, 2017.
• Ali, M. Athar. The Mughal Nobility Under Aurangzeb. Calcutta, NewDelhi, London, Newyork. Bombay, Madras: The Department of History Aligar Muslim University Asia Publishing House, 2. Baskı., 1970.
• Arberry, A. J. British Orientalists. London: William Collins, 1943.
• Asif, Manan Ahmed. “How the British Convinced Hindus That Muslims Were Despots and Religious Invaders”. Scroll.in. 16 Eylül 2017. Erişim 08 Ağustos 2024. https://scroll.in/magazine/850787/how-the-british-convinced-hindus-that-muslims-were-despots-and-religious-invaders
• Aydın, Ahmet. Yavana İslam Medeniyetinin Büyük Havzası: Hint. İstanbul: Ketebe Yayınevi, 2021.
• Bâbür, Zahîrüddîn Muhammed. Bâbürnâme. çev. Arat Reşit Rahmeti. 3 Cilt. Ankara: Millli Eğitim Basımevi, 1. baskı., 1970.
• Baljon, J. M. S. The Reforms and Religious İdeas of Sir Sayyid Ahmad Khan. Lahore: Orientela Publishers, 2. Baskı., 1958.
• Bayur, Yusuf Hikmet. Hindistan Tarihi. 4 Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1946.
• Bayur, Yusuf Hikmet. Hindistan Tarihi. 4 Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1948.
• Bayur, Yusuf Hikmet. Hindistan Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1950.
• Bedâûnî, Abdülkādir b. Mülûkşâh el-. A History of İndia Muntakhabu-t-tawarikh(Münteḫabü’t-tevârîḫ Târîḫ-i Bedâʾûnî). çev. George S. A. Ranking. 3 Cilt. New Delhi: Atlantic Publishers, 1990.
• Belâzurî, Ahmed b. Yahyâ. Fütûhu’l Büldân (Ülkelerin Fetihleri). çev. Mustafa Fayda. İstanbul: Siyer Yayınları, 1. Baskı., 2013.
• Bulut, Yücel. “Hindistan’da İngiliz Sömürgeciliği, Oryantalizm ve William Jones”. İstanbul University Journal of Sociology 3/6 (10 Şubat 2012), 71-106.
• Chandra, Satish. Parties and Politics at the Mughal Court, 1707-1740. New Delhi: People’s Publishing House, 1972.
• Chandra, Satish. “The Jagirdari Crisis: A Fresh Look”. The Decline of The Mughal Empire. New Delhi: Oxford University Press, 2014.
• Chatterjee, Bankim Chandra. The Abbey Of Bliss (Anandamath). çev. Nares Chandra. Calcutta: T.C. Dass at The Cherry Press and Padmini Mohan Neogi, ts.
• Curtis, Michael. Şarkiyatçılık ve İslam / Avrupalı Düşünürlerin Orta Doğu ve Hindistan’daki Şark Despotizmi Üzerine Görüşleri. çev. Mehtap Çakır. İstanbul: Matbu, 2015.
• Dar, Bashir Ahmad. Religious Thought of Sayyid Ahmad Khan. Lahore: Institute of Islamic Culture, First Edition., 1957.
• Elphinstone, Mountstuart. The History of India. London: London : J. Murray, Second Edition., ts. Ensârullâh, Muhammed (ed.). “Âsârüs-Senâdîd”. Fikr-ü Nazâr Sir Seyyid Özel Sayısı (1992), 233-237.
• Erinç, Sırrı. “Hindistan”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 18/69-73. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1998.
• Graham, George Farquhar. The Life and Work of Syed Ahmed Khan, C.S.I. Edinburg and London: William Blackwood, First Edition., 1885.
• Grenard, Fernand. Asya’nın Yükselişi Ve Düşüşü. çev. Orhan Yüksel. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1992. Habib, Irfan. “The Agrarian Causes of the Fall of the Mughal Empire”. The Decline of The Mughal Empire. New Delhi: Oxford University Press, 2014.
• Habib, Irfan. The Agrarian System of Mughal India, 1556-1707. Aligarh: Department of History, Aligarh Muslim University, 1963.
• Hâlî, Altâf Husseyin. Hayat-i-Javed: A Biographical Account of Sir Sayyid. çev. K.H Qadiri - David J. Matthews. Delhi: Idarah-i Adabiyat-i Delhi, 2009.
• Han, Seyyid Ahmed. An Account of The Loyal Mahomedans of India. 1-3 Cilt. Meerut: By. J. A. Gibbons At The Mofussilite Press, 1860.
• Han, Seyyid Ahmed. Maqâlât-ı Sir Seyyid. ed. Muhammed İsmail Panipati. 16 Cilt. Lahor: Meclis-i-Terakkî Edeb, 1962.
• Han, Seyyid Ahmed. Maqâlât-ı Sir Seyyid. ed. Muhammed İsmail Panipati. 16 Cilt. Lahor: Meclis-i-Terakkî Edeb, 1965.
• Han, Seyyid Ahmed. Sırât-ı Ferîdiyye. Aligarh: Sir Syed Academy, 2. baskı., 2009.
• Han, Seyyid Ahmed. The Causes of the Indian Revolt. çev. His Two Europan Friends. Benares: Medical Hall Press, 1873.
• Hardy, Peter. The Muslims of British India. Cambridge: Cambridge University Press, 1972.
• Hodgson, Marshall G. S. İslam’ın Serüveni Bir Dünya Medeniyetinde Bilinç ve Tarih. 3 Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 1995.
• Hodgson, Marshall G. S. The Venture of Islam, The Gunpower Empires and Modern Times. 3 Cilt. Chicago and London: University of Chicago Press, 1974.
• Hunter, William Wilson. A History of British India. London, Newyork and Bombay: Longmans, Green, and Co., 1900.
• Hunter, W.W. The Indian Musalmans. London: Trübner and Company, Third edition., 1876.
• İzgi, Mahmut Cihat. “Bugünün Tartışmasına Dünden Bakmak”. Gzt. 02 Nisan 2024. Erişim 08 Ağustos 2024. https://www.gzt.com/mecra/bugunun-tartismasina-dunden-bakmak-3487883
• Kalkan, Salih. Oryantalizm ve Sömürgecilik Bağlamında Modernist Dini Düşüncenin Teşekkülü - Hindistan’da Sir Seyyid Ahmed Han Örneği -. Erciyes Üniversitesi, Doktora Tezi, 2024.
• Kalkan, Salih - Akoğlu, Muharrem. “Sir Seyyid Ahmed Han’ın Hadis Anlayışının Oryantalizm ve Sömürgecilik Açısından Kritiği”. Bilimname 51 (2024), 253-286.
• Kant, Dr. Neeraj. “A Study on Decline and Fall of the Mughal Empire”. International Journal of Research 4/14 (2017), 5559-5562.
• Kidwai, Shafey. Sir Syed Ahmad Khan: Reason, Religion and Nation. London and Newyork: Routledge Tylor & Francis Group, 2021.
• Kipling, Rudyard. “The White Man’s Burden”. The Kipling Society. 2021. Erişim 21 Mayıs 2024. https://www.kiplingsociety.co.uk/poem/poems_burden.htm
• Kopf, David. British Orientalism and the Bengal Renaissance: The Dynamics of Indian Modernization, 1773-1835. Calcutta: K. L. Mukhopadhyay, 1969.
• Kutlutürk, Cemil. Hint Düşüncesinde İslam Algısı. İstanbul: Dergah Yayınları, 1.Baskı., 2019.
• Lelyveld, David. “Sayyid Ahmad Khan and the Mughal Past”. Sir Syed Ahmad Khan Muslim Renaissance Man of India. 153-164. New Delhi: Viva Books Private Limited, 2017.
• Leonard, Karen. “The ‘Great Firm’ Theory of the Decline of the Mughal Empire”. The Decline of The Mughal Empire. New Delhi: Oxford University Press, 2014.
• Mahmood, Syed. A History of English Education in India. Calcutta: Baptist Mission Press, 1895.
• Marshall, P. J. (ed.). The Writings and Speeches of Edmund Burke. Oxford: Oxford, Clarendon Press, 1981.
• Mercan, Gamze vd. “Çok Uluslu Şirketler ve Türkiye: Küresel Asgari Kurumlar Vergisi”. Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 5/Özel Sayı (17 Aralık 2023), 106-130.
• Mill, James. The History of British India. London: J. Madden, 1858.
• Mill, James. The History of British India. ed. William Thomas. Chicago: University of Chicago Press, 1975.
• Mill, John Stuart. Collected Works of John Stuart Mill. ed. J. M. Robson. Toronto: University of Toronto Press, 1977.
• Muhammad, Shan. Sir Syed Ahmad Khan a Political Biography. Meerut: Meenakshi Prakshan, 1969.
• Muhammad, Shan. The Aligarh Movement: A Concise Study. Aligarh: Educational Book House, 1999.
• Muir, Sir William. The Mohammedan Controversy and Other Indian Articles. Edinburg: T.&T. Clark, 1897.
• Nizami, K. A. Sayyid Ahmad Khan. New Delhi: Publications Division, 3. baskı., 2002.
• Özcan, Azmi. “Şah Cihan”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 38/251-252. Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2010.
• Özel, Taha İsmet. İngiliz Doğu Hindistan Şirketi. İstanbul: Vadi Yayınları, 2021.
• Pakistan History Boards. A Short History of Hind-Pakistan. ed. Mahmud Husain. Karachi: Pakistan Historical Society, 1955.
• Pearson, M. N. “Symposium: Decline of The Mughal Empire”. The Journal of Asian Studies 35/2 (1976), 221-235.
• Qidwai, Sarah Ahmad. Sir Syed (1817–1898) and Science: Popularization in Nineteenth Century India. University of Toronto: University of Toronto, Doktora Tezi, 2021.
• Sarkar Jadunath. Fall of The Mughal Empire. Calcutta: M. C. Sarkar & Sons LTD., 1950.
• Sarkar Jadunath. Fall of The Mughal Empire. Madras, Bombay, Calcutta, New Delhi: Orient Longman LTD., Third Edition., 1971.
• Sarkar, Sir Jadu Nath. A Short History of Aurangzib. Calcutta: M.C. Sarkar, 1930.
• Schendel, Willem van. A History of Bangladesh. Cambridge: Cambridge University Press, 2009.
• Smith, Vincent Arthur. Akbar the Great Mogul, 1542-1605. Oxford, Clarendon Press, 1917.
• Smith, Vincent Arthur. The Oxford History of India, From the Earliest Times to the end of 1911. Oxford: Oxford at The Clarendon Press, Second Edition., 1923.
• Sprenger, Aloys. Das Leben Und Die Lehre Des Mohammad. Berlin: Nicolaische Verlagsbuchhandlung, 1861.
• The Editors of Encyclopaedia. “Decline of Mughal Dynasty”. Encyclopedia Britannica. 23 Eylül 2020. https://www.britannica.com/topic/Mughal-dynasty
• Tomizawa, Kana. “Sympathy and Prejudice: Late Eighteenth-Century British ‘Orientalists’ and Their Ambiguous Attitudes towards India”. Slavic Research Center, Hokkaido University, Comparative Studies on Regional Powers 3/13 (2013), 133-144.
• Truschke, Audrey. Aurangzeb The Man and The Myth. Newyork: Penguin Books, 2017.
• Truschke, Audrey. “Hindu Milliyetçilerin Günah Keçisi: İftiraya Uğramış Bir Bâbürlü Sultanı Evrengzîb Âlemgîr”. çev. Mahmut Cihat İzgi. Derin Tarih Özel Sayı 20 (Ocak 2022), 2-9.
• Turnbull, Patrick. Warren Hastings. New English Library, 1975.
• Zaidan, Adam. “Mughal Dynasty”. Encyclopedia Britannica. 10 Eylül 2024. https://www.britannica.com/topic/Mughal-dynasty
• “Warren Hastings, Maker of British India(1935)”. Journal of The Royal Central Asian Society 22/3 (1935), 476-480.