BOĞAZİÇİ MASALLARININ ÇOCUK EĞİTİMİNDE KULLANILMASI VE İŞLEVLERİNİ YİTİRİŞİ

Yıl 2025, Cilt: 4 Sayı: 1, 84 - 103, 15.06.2025

Mümin Topcu , Merve Duman

Öz

Masallar, kaybolmakta olan anonim halk edebiyatı türlerinden biridir. Zamanla işlevini kaybeden ve yerini başka unsurlara bırakan masal, tarih boyunca pek çok işlev üstlenmiştir. Eğlendirme, eğitme, kültürel aktarımı sağlama ve dil kazandırmak için kullanılan masallar, günümüzde önemini ve işlevlerini kaybetmiş; yazıya geçirilmemiş masalların büyük bir kısmı tarihin tozlu sayfalarında unutulmaya yüz tutmuştur. Araştırmacıların anonim halk edebiyatı türlerine ilgi duymaya başlamasıyla masal derleme çalışmaları yoğunluk kazanmıştır. Ülkemizde de yapılan bu derleme çalışmaları, kaybolmakta olan masal metinlerini yazıya geçirmeyi amaçlamıştır. Yazıya geçirilen bu masal metinleri üzerine çeşitli çalışmalar günümüzde hâlâ devam etmektedir. Bu çalışma da bunlardan biridir. Düzce iline bağlı Boğaziçi beldesinden görüşme yöntemi kullanılarak derlenmiş on dokuz masal metnini konu alan çalışma, bu masalların çocuk eğitiminde kullanılmasını ve işlevlerini yitirişinin sebeplerini ele almıştır. İnceleme sonucunda masalların yalan, dürüstlük, sabır gibi iyi özellikleri özendirmeyi; kıskançlık, açgözlülük ve tembellik gibi kötü özelliklerden uzaklaştırmayı amaçladığı görülmüştür. Çeşitli durumlarla verilen bu eğitsel iletiler, kahramanlar aracılığıyla aktarılmak istenmiştir. Uzun yıllar bu amaçla kullanılan masallar, teknolojinin gelişmesi, eğitim kurumlarının yaygınlaşması ve modern eğitim anlayışının gelişmesi gibi sebeplerle işlevlerini yitirmeye başlamış ve zamanla unutulmaya yüz tutmuştur. Çalışmada ayrıca masal derleme çalışmalarına ve Boğaziçi beldesinde masal anlatma geleneğine de kısaca değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Halk edebiyatı , masal , Boğaziçi masalları , çocuk eğitimi

Kaynakça

• Aslan, M. Y. ve Azar, B. (2023). Diyarbakır masal anlatma geleneği ve gelenekte yaşanan değişim üzerine bir değerlendirme. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33, 61-80. https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1225518
• Bakan, S. (2006). Kelile ve Dimne’de yer alan masalların dinî ve ahlâkî eğitime katkıları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Bars, M. E. (2015). William Bascom’un “Folklorun Dört İşlevi” ışığında Nasreddin Hoca fıkraları üzerine bir değerlendirme. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(4), 149-166. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7682
• Berk, E. (2024). İhsan Ozanoğlu’nun derlediği masallar üzerine bir inceleme. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kastamonu Üniversitesi.
• Bingöl, M. (2022). Masalların çocuk eğitimindeki önemi. Orta Doğu ve Orta Asya-Kafkaslar Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 2(2), 1-5. https://dergipark.org.tr/tr/pub/odak/issue/74381/1227255#article-authors-list
• Çifçi, Ç. ve Güner, A. (2024). Masalların etik dünyası: Okul öncesi dönemde değerler eğitiminde masal anlatımının rolü. International Social Sciences Studies Journal, 10(10), 1782-1791. DOI: https://doi.org/10.5281/zenodo.139 90477
• Çobanoğlu, Ö. (2016). Halk bilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Grafiker.
• Gültekin, M. (2017). Kazan Tatar Türklerinde masal anlatma geleneği. Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14), 358-373. https://doi.org/10.31834/kilissbd.346350
• Güneş, H. (2006). Grimm masallarının çocuklar üzerindeki etkileri. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Işık, N. (2009). Masalların sembolik açıdan çözümlenmesi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Kayman, F. (2011). Bingöl’de anlatılan masalların çocuk eğitimi açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Kumartaşlıoğlu, S. (2012). Balıkesir’de masal anlatma geleneği ve masalların işlevsel yitirilişi üzerine değerlendirmeler. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 15(28), 213-230. https://dergipark.org.tr/tr/pub/baunsobed/issue/50184/646004
• Oğuz. Ö. ve Özünel, E. (2019). Halk masalları. T.C. Anadolu Üniversitesi.
• Oğuz, Ö. (2022). Halk edebiyatı el kitabı. Grafiker
• Turan, F. A. ve Önal, M. N. (2023). Türk dünyası masal araştırmaları. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Yılmaz, A. (2012). Çocuk eğitiminde masalın yeri (Binbir Gece Masalları örneği). Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler (SDÜ) Dergisi, (25), 299-306. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/117870