Okul Öncesi Dönemde Çocuklardaki Farklı Yeme Davranışları ve Ebeveyn Faktörlerinin Bu Davranışlara Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 14, 30.04.2021

Nehir Öztürk , Perim Türker

Öz

Okul öncesi dönem 3-6 yaş aralığı olarak tanımlanmaktadır ve çocuğun çevresindeki tüm uyaran ve aktivitelere karşı açık olduğu, pek çok yönden geliştiği bir dönemdir. Bu gelişimi etkileyen önemli faktörlerden biri ise çocuğun beslenmesidir. Çocuklar için genellikle sosyal bir durum olan beslenme eylemi gözlem ve taklit yoluyla şekillenir ve çocuklar kendilerine özgü olumlu-olumsuz yeme davranışları geliştirir. Bu davranışları ölçmek için en sık kullanılan psikometrik ölçek, Çocuklarda Yeme Davranışı Anketi (ÇYDA)’dir. Sekiz alt faktör ile çocukların yeme eğilimi ve iştahı veya kaçıngan yeme ve iştahsızlığı belirlenebilmektedir. Bu davranışlar, çocuğun bireysel özellikleri, genetiği, karakteri, yaşı ve cinsiyetinin yanında çevre ile etkileşiminden de etkilenmektedir. Bu dönemde, çocuğun sosyal çevresi, akranları ve öğretmen tutumları da beslenme üzerinde etkili olsa da beslenme davranışlarını en çok etkileyen faktör ebeveyn yaklaşımlarıdır. Ebeveynlerin, besleme tarzı ve uygulamaları, ödül-ceza sistemi kullanmaları, eğitim düzeyleri, nasıl birer rol model oldukları ve evdeki sofra ve öğün düzenleri, çocuğun davranış gelişimi için belirleyici olmaktadır. Bu nedenle, ebeveynleri kapsayan bu faktörlerin belirlenmesi çocukların geliştirdikleri farklı beslenme davranışlarını düzenlemek için yararlı olacaktır. Bu derlemede, okul öncesi dönemde çocukların farklı yeme davranışları ve bu davranışlara neden olan çeşitli ebeveyn kaynaklı faktörler incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

: Çocuk, okul öncesi, yeme davranışı, ebeveyn, besleme davranışı

Kaynakça

• Aydın, G., Akay, D. ve İbiş, E. (2017). 3-7 yaş çocuğa sahip annelerin beslenmeyle ilgili davranışlarının incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7 (2), 683-683. https://doi.org/10.24315/trkefd.307013
• Cao, Y., Svensson, V., Marcus, C., Zhang, J., Zhang, J. ve Sobko, T. (2012). Eating behaviour patterns in Chinese children aged 12-18 months and association with relative weight- factorial validation of the children's eating behaviour questionnaire. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 9 (1), 5. https://doi.org/10.1186/1479-5868-9-5
• Cole, N. C., An, R., Lee, S. ve Donovan, S. M. (2017). Correlates of picky eating and food neophobia in young children: A systematic review and meta-analysis. Nutrition Reviews, 75 (7), 516-532. https://doi.org/10.1093/nutrit/nux024
• Dost, M. T., Aytaç, M. ve Uysal, N. K. (2019). Ebeveynlik biçiminin kişilik özellikleri, benlik saygısı ve yaşam doyumunu yordama gücü. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (71), 1146-1165. https://doi.org/10.17755/esosder.472964
• Draxten, M., Fulkerson, J. A., Friend, S., Flattum, C. F. ve Schow, R. (2014). Parental role modeling of fruits and vegetables at meals and snacks is associated with children's adequate consumption. Appetite, 78 (3), 1-7. https://doi.org/10.1016/j.appet.2014.02.017
• Ek, A., Sorjonen, K., Eli, K., Lindberg, L., Nyman, J., Marcus, C., ... Nowicka, P. (2016). Associations between parental concerns about preschoolers ’weight and eating and parental feeding practices: Results from analyses of the child eating behavior questionnaire, the child feeding questionnaire, and the lifestyle behavior checklist. PLOS ONE, 11 (1), e0147257. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0147257
• Erdem, S., Özel, H. G., Çınar, Z. ve Işıkhan, S. Y. (2017). Farklı sosyoekonomik düzeye sahip çocuklarda ailenin beslenme turum ve davranışlarının çocuğun beslenme durumuna etkisi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 45 (1), 3-11.
• Erkorkmaz, Ü., Yılmaz, R., Demir, O., Sanioğlu, S., Etikan, İ. ve Özçetin, M. (2013). Çocuklarda yemedavranışı ile ebeveyn besleme tarzı arasındaki ilişkinin kanonik korelasyon analizi ile incelenmesi. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi, 33 (1), 138-148. https://doi.org/10.5336/medsci.2012-29490
• Gregory, J. E., Paxton, S. J. ve Brozovic, A. M. (2010). Maternal feeding practices, child eating behaviour and body mass index in preschool-aged children: A prospective analysis. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 7 (1), 55. https://doi.org/10.1186/1479-5868-7-55
• Herle, M., Stavola, B. D., Hübel, C., Abdulkadir, M., Ferreira, D. S., Loos, R. J., … Micali, N. (2019). A longitudinal study of eating behaviours in childhood and later eating disorder behaviours and diagnoses. The British Journal of Psychiatry, 216 (2), 113-119. https://doi.org/10.1192/bjp.2019.174
• Hughes, S. O. ve Papaioannou, M. A. (2018). Maternal predictors of child dietary behaviors and weight status. Current Nutrition Reports, 7 (4), 268-273. https://doi.org/10.1007/s13668-018-
• Jansen, P. W., De Barse, L. M., Jaddoe, V. W., Verhulst, F. C., Franco, O. H. ve Tiemeier, H. (2017). Bi-directional associations between child fussy eating and parents' pressure to eat: Who influences whom? Physiology & Behavior, 176, 101-106. https://doi.org/10.1016/j.physbeh.2017.02.015
• Kahraman, D. ve Yaşar, S. (2019). Okul öncesi dönem çocuklarının yeme davranışlarının değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Kanioğluları, A. O. ve Budak, N. (2015). Lefkoşa’ da kreş ve anaokuluna devam eden çocukların beslenme davranışlarına ve vücut ağırlığına annenin çocuk besleme tutum ve davranışlarının etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Doğu Akdeniz Üniversitesi, Gazimağusa, Kuzey Kıbrıs.
• McGowan, L., Croker, H., Wardle, J. ve Cooke, L. J. (2012). Environmental and individual determinants of core and non-core food and drink intake in preschool-aged children in the United Kingdom. European Journal of Clinical Nutrition, 66 (3), 322-328. https://doi.org/10.1038/ejcn.2011.224
• McGuffin, L. E., Price, R. K., McCaffrey, T. A., Hall, G., Lobo, A., Wallace, J. M., … Livingstone, M. B. (2014). Parent and child perspectives on family out-of-home eating: A qualitative analysis. Public Health Nutrition, 18 (1), 100-111. https://doi.org/10.1017/s1368980014001384
• Merdol, T. K. (2008). Okul öncesi dönem çocuklarının beslenmesi. 23 Kasım 2020 tarihinde https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/A%2010.pdf adresinden erişildi.
• Özdoğan, Y., Balaban, S. ve Uçar, A. (2018). Annelerin çocuk besleme uygulamaları ve çocukların yemek yeme davranışları. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7 (1), 1-13.
• Palfreyman, Z., Haycraft, E. ve Meyer, C. (2015). Parental modelling of eating behaviours:Observational validation of the parental modelling of eating behaviours scale (PARM). Appetite, 86, 31-37. https://doi.org/10.1016/j.appet.2014.08.008
• Powell, F., Farrow, C., Meyer, C. ve Haycraft, E. (2018). The stability and continuity of maternally reported and observed child eating behaviours and feeding practices across early childhood. International Journal of Environmental Research and Public Health, 15 (5), 1017. https://doi.org/10.3390/ijerph15051017