Beslenme Eğitiminin Diyet Kalitesi, Sürdürülebilir Beslenme ve Yeme Davranışları Üzerine Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 77 - 90, 30.04.2021

İrem Zeynep Yolcuoğlu Gül Kızıltan

Öz

Amaç: Beslenme bilgisi, edinilen doğru beslenme bilgileri ile sağlanmakta olup beslenme eğitim programları, beslenme bilgi ve davranışları üzerinde doğrudan etkilidir. Bu çalışma, beslenme eğitiminin diyet kalitesi ile sürdürülebilir beslenme ve yeme davranışlarına yönelik tutumları saptamak amacıyla planlanmıştır.
Gereç ve Yöntemler: Çalışma, Aralık 2019-Şubat 2020 tarihleri arasında Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesinde 3 ve 4.sınıfta eğitim gören 21’i erkek 183’ü kız olmak üzere toplamda 204 birey üzerinde yürütülmüştür. Bireylerin kişisel bilgilerini, antropometrik ölçümlerini içeren anket formu ve 24 saatlik geriye dönük besin tüketim kaydı alınmıştır. Besin tüketim kayıtları Beslenme Bilgi Sistemi (Bebis) kullanılarak değerlendirilmiştir. Diyet kalitesinin değerlendirilmesi amacıyla Besin Öğesi Yeterlilik Oranı (NAR) ile hesaplanan Ortalama Yeterlilik Oranı (MAR) puanı kullanılmıştır. Sürdürülebilir ve sağlıklı beslenme davranışlarını ölçmeye yönelik ise ‘Sürdürülebilir ve Sağlıklı Beslenme Davranışları Ölçeği’ uygulanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde SPSS 20.0 paket programı uygulanmıştır.
Bulgular: Çalışmada, bireylerin %47.5’i beslenme ve diyetetik ve %52.5’i diğer bölümlerde eğitim görmektedir. Beslenme ve diyetetik bölümünde eğitim gören bireylerin %44.8’inin ve diğer bölümlerde eğitim gören bireylerin %56.4’ünün MAR düzeyleri sınıflandırmasına göre diyet kaliteleri ‘iyi’ olarak belirlenmiştir. Bireylerin okudukları bölümlere göre MAR düzeyleri açısından önemli bir fark bulunmamıştır
(P>0.05). Sürdürülebilir ve sağlıklı beslenme davranışları ölçeğinde ‘Sağlıklı ve Dengeli Beslenme’ faktörüortalama puanının beslenme ve diyetetik bölümünde eğitim gören bireylerde daha yüksek olduğubelirlenmiştir. ‘Mevsime Özgü Gıda’ ve ‘Düşük Yağ’ faktörü ortalama puanları beslenme ve diyetetik bölümünde eğitim gören kızlarda önemli olarak daha yüksek bulunmuştur (p<0.05).
Sonuç: Çalışmada beslenme eğitiminin sürdürülebilir ve sağlıklı yeme davranışları üzerinde etkili olduğu belirlenmiştir. Beslenme eğitiminin, bireylerin sağlığı ve sürdürülebilir çevre üzerindeki önemi göz önünde bulundurularak, toplumun bu konuda farkındalığının artırılması toplum sağlığı açısından büyük öneme sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Beslenme, eğitim, beslenme değerlendirmeleri, yeme, davranış

Kaynakça

• Alarcon, B. ve Gerritsen, E. (2014). On Our plate today: healty, sustainable food choices. Live Well for Life. 20 Kasım 2020 tarihinde http://awsassets.panda.org/downloads/livewell_for_life_rec_report_english_final.pdf adresinden erişildi.
• Ayala, G.X., Baquero, B. ve Klinger, S. (2008). A Systematic review of the relationship between acculturation and diet among Latinos in the United States: Implications For Future Research. Journal of the American Dietetic Association, 108 (8), 1330-1344.
• Barilla Center for Food and Nutrition. (2018). Food Sustainability Index. 6 Temmuz 2020 tarihinde https://foodsustainability.eiu.com/ adresinden erişildi.
• Deniz, Ç.D. (2019). Düzenli Egzersiz Yapan Beslenme Eğitimi Alan ve Almayan Bireylerde Karbonhidrat Tüketimi ve Beslenme Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• Dubowitz, T., Subramanian, S.V., Acevedo-Garcia, D, Osypuk, T.L. ve Peterson, K.E. (2008). Individual and neighborhood differences in diet among low-income foreign and US-born women. Women Health Issues, 18 (3), 181-190.
• Erdoğan, N., Çıtar, E., Köksal, E. ve Bilici, S. (2019). Üniversite Öğrencilerinde Beslenme Davranışlarının Belirlenmesinde Yeni Bir Yöntem: Sürdürülebilir ve Sağlıklı Yeme Davranışları Ölçeği. 1.Uluslararası Sürdürülebilir Yaşam Kongresi, Ankara.
• Frial, S., Barosh, L.J., ve Lawrence, M. (2014). Towards healty and sustainable food consumption: An Australian case study. Public Health Nutrition, 17 (5),1156-1166.
• Jones, A.D., Hoey, L., Blesh, J., Miller, L., Green, A., ve Shapiro, L.F. (2016). A Systematic review of the measurement of sustainable diets. Advances in Nutrition, 7 (4), 641-664.
• Kızıltan G. (2000). Başkent Üniversitesi Yiyecek İçecek İşletmeciliği Programına Kayıtlı Öğrencilerin Beslenme Bilgi Düzeyi ve Beslenme Durumuna Beslenme Eğitiminin Etkisi. Journal of Nutrition and Diet, 29(2), 34-41.
• Kocaadam, B., Mortaş, H., Köksal, E. ve Bilici, S. (2019). Ev Dışı Yeme Sıklığı ile Diyet Yeterliliği ve Sürdürülebilir Beslenme İlişkisi. 1.Uluslararası Sürdürülebilir Yaşam Kongresi, Ankara.
• Köksal, E., Mortaş, H., ve Karaçil Ermumcu, M. (2016). Yetişkin Bireylerde Diyet Kalitesinin Ortalama Yeterlilik Oranı (MAR) Kullanılarak Değerlendirilmesi. Selçuk Tıp Dergisi, 32 (2), 43-46.
• McWilliams, J.M., Meara, E., Zaslavsky, A.M. ve Ayanian, J.Z. (2009). Differences in control of cardio vascular disease and diabetes by race, ethnicity, and education: US trends from 1999 to 2006 and effects of medicare cover age. Anna ls Internal Medicine, 150 (8), 505–515.
• Otten, J.J., Hellwig, J.P. ve Meyers, L. (2006). Dietary reference intakes: the essential guide to nutrient requirements. Washington: The National Academies Press
• Özenoğlu, A., Yalnız, T. ve Uzdil Z. (2018). Sağlık Eğitiminin Beslenme Alışkanlıkları ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Üzerine Etkisi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9 (3):234-242
• Perez-Escamilla, R. (2011). Acculturation, nutrition and health disparities in Latinos. American Journal of Clinical Nutrition, 93 (5), 1163-1167.
• Besler, H.T., Rakıcıoğlu, N., Ayaz, A., Demirel, Z.B., Özel, H.G., Samur, G.E., Yürük, A. (2015). Türkiye’ye Özgü Besin ve Beslenme Rehberi. 20 Kasım 2020 tarihinde http://engincangureilkokulu.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/34/33/727082/dosyalar/2018_11/15171058_05162016_Turkiyeye_ozgY_besin_ve_beslenme_rehberi.pdf adresinden erişildi.
• Ünal Özen, G. (2019). Diyetisyen ve Diyetisyen Adaylarının Sürdürülebilir Beslenme Konusundaki Bilgi ve Tutumlarının Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Yardımcı, H. ve Özçelik, A. (2015). Üniversite Öğrencilerinin Öğün Düzenleri ve Beslenme Eğitiminin Beslenme Bilgisine Etkisi. Beslenme ve Diyetetik Dergisi, 43 (1), 19-26.
• Żakowska-Biemans, S., Pieniak, Z., Kostyra, E. ve Gutkowska, K. (2019). Searching for a measure integrating sustainable and healthy eating behaviors. Nutrients, 11 (1), 95