Covid-19 Sürecinde Türkiye'de Sağlık Politikaları

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: COVID-19 ÖZEL SAYISI, 86 - 104, 30.12.2021

İbrahim Hüseyin Cansever

Öz

Covid-19’un ortaya çıkışı itibariyle tüm dünya ülkeleri birçok yönden olumsuz şekilde etkilenmiş ve normal yaşam neredeyse durmuştur. Covid-19 süreci; başta sağlık sektöründe olmak üzere, ülkelerin önemli politikalar geliştirmesini zorunlu kılmıştır. Virüsün etkilerinin azaltılması amacıyla ortaya konulan politikalar, birden fazla sektörün birlikte çalışma zorunluluğunu da doğurmuştur. Bu çalışmanın amacı; Covid-19 sürecinde Türkiye’de uygulanan sağlık politikalarını, genel hatlarıyla ortaya koymak ve geleceğe yönelik çıkarımlarda bulunmaktır. Bu amaca yönelik olarak, politika değerlendirmesi yönteminden faydalanılmıştır. Politika değerlendirmesi için veriler, merkezi yönetim tarafından ortaya konulan politika belgelerinden elde edilmiştir. Politika belgeleri doküman incelemesi yöntemi ile incelenmiştir. Çalışmada elde edilen sonuçlara göre; mevcut sağlık sisteminin gücü, sağlık tesisleri ve nitelikli sağlık personeli
pandemi ile mücadelede Türkiye’yi avantajlı konuma getirdiğini ifade etmek mümkündür. Ayrıca süreç içindeki yoğun bakım yatağı sayısının artırılması ve sağlık sisteminin işleyişine dair kararların hızlı şekilde alınması sürecin hasarını azaltmada önemli olmuştur. Bunun yanı sıra; Türkiye’nin daha önceden önemli ilerlemeler sağladığı e-nabız ve SİNA gibi e-sağlık uygulamalarının yanında, pandemi sürecinde uygulamaya konulan Hayat Eve Sığar gibi uygulamaların da sürecin yönetiminin kolaylaşmasında önemli katkılar sunduğu görülmektedir. Cumhurbaşkanlığı sisteminin de Türkiye’nin Covid-19 sürecinde elini güçlendiren ve alınan kararların hızlı şekilde uygulamaya konulmasında önemli rol üstlenen bir diğer unsur olduğunu ifade etmek mümkündür. Yine, başta Sağlık Bakanlığı olmak üzere, Bakanlıkların çalışma alanlarıyla ilgili konulardaki hızlı tepkilerinin ve yayımladıkları genelgelerin de süreçte etkin rol oynadığı
görülmüştür. Her ne kadar Covid-19 sürecinde yerinden yönetim birimleri, merkezi yönetimin aldığı kararları uygulayan bir şekilde rol üstlenmiş olsa da illerin, içinde bulunduğu duruma özel tedbirler almadıkları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, sağlık politikası, politika değerlendirme, Türkiye

Kaynakça

• Alkan, H. (2020). COVID-19 sonrasında yönetsel kapasite: Demokrasi bağlamında devletlerin geleceği. Şeker, M. ve Özer A.K.C., (Ed.) Küresel Salgının Anatomisi İnsan ve Toplumun Geleceği, içinde (255-280). Türkiye Bilimler Akademisi. 255-278.
• Anarat, C. ve Köroğlu, N. (2020). Covid-19 sonrası AB'nin geleceği üzerine bir projeksiyon: Krizler ve değişimler. EURO Politika, 4 (2), 27-62.
• Arıkan, R. (2011). Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Blofield, M., Hoffmann, B. ve Llanos, M. (2020). Assessing the political and social impact of the COVID19 crisis in Latin America. 15.03.2021 tarihinde https://www.gigahamburg.de/en/publications/18749084-assessing-political-social-impact-covid-19-crisis-latinamerica/ adresinden erişildi.
• Budak, F. ve Korkmaz Ş. (2020). COVID-19 pandemi sürecine yönelik genel bir değerlendirme: Türkiye örneği. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, 1, 62-79.
• Buse, K., Mays, N. ve Walt, G. (2012). Making health policy, Second Edition, New York: Open University Press.
• Cansever, İ.H. (2020). Türkiye’de sağlık planlaması. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Coulthard, P. (2020). Dentistry and coronavirus (COVID-19) - moral decision-making. British Dental Journal, 228 (7), 503-505.
• de Leeuw, E., Clavier, C. ve Breton, E. (2014). Health policy-why research it and how: health political science. Health Research Policy and Systems. 12 (55), 1-10. doi: 10.1186/1478-4505-12-55.
• Djalante, R., Shaw, R. ve DeWit, A. (2020). Building resilience against biological hazards and pandemics: COVID-19 and its implications for the Sendai Framework. Progress in Disaster Science, 6, 1-7. https://doi.org/10.1016/j.pdisas.2020.100080.
• Duran, H. (2020). Devletlerin koronavirüsle karşılaştırmalı mücadele stratejileri. SETA Yayınları. Sayı: 317. 25 Mayıs 2021 tarihinde https://setav.org/assets/uploads/2020/04/A317.pdf adresinden erişildi.
• Dünya Gazetesi. (2021). Cerrahpaşa ve Başkent üniversitelerinden çarpıcı rapor: COVID-19’un tıbbi maliyeti 3.7 milyar TL. 17 Nisan 2021 tarihinde https://www.dunya.com/gundem/cerrahpasa-ve-baskent-universitelerinden-carpici-rapor-covid-19un-tibbi-maliyeti-37-milyar-tl-haberi-614154 adresinden erişildi.
• Escarus (Türkiye Sınai Kalkınma Bankası Sürdürülebilirlik Danışmanlığı A.Ş.). (2020). Bir eko-sosyal kriz olarak Covid-19 salgını ve sürdürülebilirlik. 16 Mart 2021 tarihinde https://www.escarus.com/i/content/512_2_Escarus_Bir_Eko-Sosyal_Kriz_Olarak_Covid19_Salgini_ve_Surdurulebilirlik_052020.pdf adresinden erişildi.
• Gül, H. (2015). Kamu politikası analizi, yöntemleri ve teknikleri. Yasader Dergisi, 29, 5-31.
• Halpern, S. D., Truog, R. D., ve Miller F. G. (2020). Cognitive bias and public health policy during the COVID-19 pandemic. JAMA. 324 (4), 337-338. doi: 10.1001/jama.2020.11623. İ çişleri Bakanlığı. (2020a). Coronavirüs tedbirleri. 17 Nisan 2021 tarihinde http://www.antalya.gov.tr/icisleri-bakanligi---coronavirus-tedbirleri adresinden erişildi.
• İçişleri Bakanlığı. (2020b). 81 il valiliğine coronavirüs tedbirleri konulu ek bir genelge daha gönderildi. 16 Nisan 2021 tarihinde https://www.icisleri.gov.tr/81-il-valiligine-koronavirus-tedbirleri-konulu-ekgenelge-gonderildi adresinden erişildi.
• İçişleri Bakanlığı. (2020c). Koronavirüs ile mücadele kapsamında - yeni kısıtlama ve tedbirler genelgeleri. 17 Nisan 2021 tarihinde https://www.icisleri.gov.tr/koronavirus-ile-mucadele-kapsaminda-sokagacikma-kisitlamalari---yeni-kisitlama-ve-tedbirler-genelgeleri adresinden erişildi.
• İçişleri Bakanlığı. (2020d). Koronavirüs ile mücadelede kontrollü normalleşme süreci. 25 Mayıs 2021 tarihinde https://www.icisleri.gov.tr/koronavirus-ile-mucadelede-kontrollu-normallesme-sureci adresinden erişildi.
• İçişleri Bakanlığı. (2021a). 81 il valiliğine koronavirüs tedbirlerinin gözden geçirilmesi genelgesi gönderildi. 12 Nisan 2021 tarihinde https://www.icisleri.gov.tr/81-il-valiligine-koronavirus-tedbirlerinin-gozdengecirilmesi-genelgesi-gonderildi# adresinden erişildi.
• İçişleri Bakanlığı. (2021b). 81 İl Valiliğine Kısmi Kapanma Genelgesi Gönderildi. 12 Nisan 2021 tarihinde https://www.icisleri.gov.tr/81-il-valiligine-kismi-kapanma-genelgesi-gonderildi# adresinden erişildi.
• İçişleri Bakanlığı. (2021c). 81 İl Valiliğine Tam Kapanma Tedbirleri Genelgesi Gönderildi. 27 Nisan 2021 tarihinde https://www.icisleri.gov.tr/81-il-valiligine-tam-kapanma-tedbirleri-genelgesi-gonderildi adresinden erişildi
• İşlek, E., Özatkan, Y., Bilir, M.K., Arı, H.O., Çelik, H. ve Yıldırım, H.H. (2020). COVID-19 pandemi yönetiminde Türkiye örneği: Sağlık politikası uygulamaları ve stratejileri. TÜSPE Yayınları. TÜSPE Rapor: 2020/2.
• Lehmann, U. (2016). Understanding and analysing health policy. School of Public Health University of the Western Cape. 25 Mayıs 2021 tarihinde https://www.hpsaafrica.org/images/HPAdistance/DistanceHPA2016.pdf adresinden erişildi.
• Mazzucato, M. ve Kattel, R. (2020). COVID-19 and public-sector capacity. Oxford Review of Economic Policy, 36 (Supplement 1), 256-269. doi: 10.1093/oxrep/graa031.
• Miş, N. (2020). Türkiye’nin kriz yönetim başarısı. Kriter, 4 (45), 14-17.
• Mogalakwe, M. (2006). The use of documentary research methods in social research. African Sociological Review, 10 (1), 221-230.
• Paquet, M. ve Schertzer, R. (2020). COVID-19 as a complex intergovernmental problem. Canadian Journal of Political Science, 53, 343-347. doi: 10.1017/S0008423920000281
• Rakt, E. ve Christl, F. (2020). Covid-19 pandemic shows how fragile the EU is. 16 Haziran 2021 tarihinde https://tr.boell.org/en/2020/03/31/covid-19-pandemic-shows-how-fragile-eu adresinden erişildi.
• Sağlık Bakanlığı. (2019). Pandemik influenza ulusal hazırlık planı. Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. 25 Mayıs 2021 tarihinde https://grip.gov.tr/depo/saglik-calisanlari/ulusal_pandemi_plani.pdf adresinden erişildi.
• Sağlık Bakanlığı. (2020a). Pandemi hastaneleri. Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü 20.03.2020 tarih ve 583 sayılı yazısı. 18 Nisan 2021 tarihinde https://hasta.saglik.gov.tr/Eklenti/36907/0/pandemihastaneleripdf.pdf. adresinden erişildi.
• Sağlık Bakanlığı. (2020b). Elektif işlemlerin ertelenmesi ve diğer alınacak tedbirler. Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü 17.03.2020 tarih ve 546 sayılı yazısı. 18 Nisan 2021 tarihinde https://hasta.saglik.gov.tr/TR,64508/elektif-islemlerin-ertelenmesi-ve-diger-alinacak-tedbirler.html. adresinden erişildi.
• Sağlık Bakanlığı. (2020c). Hasta ziyaret kısıtlaması hakkında. 20 Nisan 2021 tarihinde https://dikilidh.saglik.gov.tr/TR,439308/hasta-ziyaret-kisitlamasi-hakkinda.html adresinden erişildi.
• Sağlık Bakanlığı. (2020d). Kronik hastalıklar-tıbbi malzeme ve engelli raporu süresi uzatıldı. 20 Nisan 2021 tarihinde https://osmaniyeism.saglik.gov.tr/TR-191020/kronik-hastaliklar--tibbi-malzeme-veengelli-raporu-suresi--uzatildi.html adresinden erişildi.
• Sağlık Bakanlığı. (2020e). Sağlık Tesisleri Denetimleri Hk. Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü 19.03.2020 tarih ve 307 sayılı yazısı. 20 Nisan 2021 tarihinde https://shgmdenetimdb.saglik.gov.tr/Eklenti/36989/0/saglik-tesislerinin-denetimipdf.pdf adresinden erişildi.
• Sağlık Bakanlığı. (2020f). Pandemi hastaneleri. Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü 20.03.2020 tarih ve 583 sayılı yazısı. 21 Nisan 2021 tarihinde https://shgmhastahakdb.saglik.gov.tr/Eklenti/36907/0/pandemi-hastaneleripdf.pdf adresinden erişildi.
• Sağlık Bakanlığı. (2020g). Personel işlemleri. Yönetim Hizmetleri Genel Müdürlüğü 27.10.2020 tarih ve 3137 sayılı yazısı. 21 Nisan 2021 tarihinde https://www.memurlar.net/haber/934673/saglikpersonelinin-istifa-emeklilik-ve-izin-taleplerine-sinirlama.html adresinden erişildi.
• Singer, D. (2020). Clinical and health policy challenges in responding to the COVID-19 pandemic. Postgrad Medical Journal, 96, 373–374. doi:10.1136/postgradmedj-2020-138027
• Thompson, D. (2020). What’s behind South Korea’s COVID-19 exceptionalism? 06 Nisan 2021 tarihinde https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2020/05/whats-south-koreassecret/611215/ adresinden erişildi.
• Turan, A. ve Hamza-Çelikyay, H. (2020). Türkiye’de Kovid-19 ile mücadele: Politikalar ve aktörler. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3 (1), 1-25.
• Usta, A . (2013). Kamu Politikaları Analizine Kuramsal Bir Bakış. Yasama Dergisi, 24, 78-102.
• Walt, G. (1994). Health policy: An introduction to process and power, London: Zed Book Ltd.
• Ward, A. (2020). Sweden’s government has tried a risky coronavirus strategy. It could backfire. 22 Mart 2021 tarihinde https://www.vox.com/2020/4/9/21213472/coronavirus-sweden-herd-immunity-casesdeath. adresinden erişildi.
• World Health Organization [WHO]. (2020a). WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19 - 11 March 2020. 22 Nisan 2021 tarihinde https://www.who.int/director general/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid19---11-march-2020 adresinden erişildi
• WHO. (2020b). Turkey’s response to Covid-19: first impressions. World Health Organization.
• Wollmann, H. (2007). Policy evaluation and evaluation research. Frank, F., Gerald, J.M. and Mara S.S. (Ed.), Handbook of public policy analysis: Theory, politics, and methods, in (393-404). ABD: CRC Press.
• Yıldız, M. ve Uzun, M.M. (2020). Koronavirüsle mücadelede kriz yönetimi ve kamu politikası yapımı.
• SETA Yayınları 165. 25 Mayıs 2021 tarihinde https://www.setav.org/rapor-koronaviruslemucadelede-kriz-yonetimi-ve-kamu-politikasi-yapimi/ adresinden erişildi