Hastanelerde Çalışan Sosyal Hizmet Uzmanlarında Tükenmişlik ve İş Doyumu

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 2, 90 - 109, 30.12.2016

Arzu İçağasıoğlu Çoban , Cengiz Özbesler

Öz

Amaç: Araştırma, Ankara’da bulunan Üniversite ve Devlet Hastaneleri’nde çalışan sosyal hizmet uzman
uzmanlarının (SHU) tükenmişlik ve iş doyumlarını belirlemek ve ilişkili değişkenleri saptamak amacıyla
gerçekleştirilmiştir.
Gereç ve Yöntem: Araştırma, Şubat-Haziran 2009 tarihleri arasında Ankara’daki merkez ilçelerde bulunan
Üniversite ve Devlet Hastanelerinde çalışan 77 SHU ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada; sosyo-ekonomik
ve demografik özelliklerin belirlenmesi için bir soru kağıdı, Maslach Tükenmişlik Ölçeği (MTÖ), Minnesota
İş Doyum Ölçeği (MİDÖ) kullanılmıştır.
Bulgular: SHU’ların, MTÖ-Duygusal Tükenme ve MTÖ-Kişisel Başarı Duygusu puanlarının yüksek, MTÖ-
Duyarsızlaşma puanlarının ve MİDÖ puanlarının orta düzeyde olduğu saptanmıştır. Medeni durum, eğitim
durumu, çalışma süresi, yaptığı işin denetlenme durumu, mesleği isteyerek seçme durumu, günlük hasta
sayısı değişkenleri ile MTÖ ve MİDÖ puanları arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır (p>0.05). Yaş ile
MTÖ puanları arasında anlamlı ilişkiler bulunmuştur (p<005). Buna göre, yaş arttıkça MTÖ’nün alt
ölçeklerinden olan duygusal tükenme artarken, yaş azaldıkça duyarsızlaşma ve düşük kişisel başarı hissi
azalmaktadır. Hastane yönetimi ile ilişkilerin iyi olması, aylık geliri yeterli bulma, hizmet içi eğitim almış olma
ile MİDÖ arasında anlamlı ilişkiler bulunmuştur (p<005). MTÖ ve MİDÖ’den alınan puanlar
karşılaştırıldığında duygusal tükenme ve düşük kişisel başarı düzeyindeki artışın, iş doyumu düzeyini
azalttığı belirlenmiştir. Sonuç: Araştırmada SHU’ların iş doyumu düzeylerindeki değişkenliğini açıklamada en fazla katkıyı
sağlayan değişkenin, duygusal tükenme olduğu görülmüştür Bir başka deyişle uzmanlar duygusal tükenme
yaşamaktadırlar. Bu durumla başa çıkmak için hastanelerde süpervizyon sisteminin kurulması ve
uzmanların psiko sosyal açıdan desteklenmesi önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Tükenmişlik, iş doyumu, sosyal hizmet uzmanı, tıbbi sosyal hizmet

Kaynakça

• Acker, G. M. (2008). An examination of the relationships between workers and agencies characteristics and three outcome variables: Burnout, role stress, and intent to quit. American J Psychiatric Rehabilitation, 11, 295-309.
• Badawi, M. & Biamonti, B. (1990). Conclusion. (Edt: Badawi, M., Biamonti, B.). Social Work Practice in Health Care. (191-196). Woodhead-Faulkner Limited. England.
• Basım, H. N. & Şeşen, H. (2005). Çalışma yaşamında tükenmişlik: Sosyal hizmet uzmanları ile hemşireler üzerine karşılaştırmalı bir çalışma. Toplum ve Sosyal Hizmet, 16, 57-70.
• Baycan, A. (1985). An analysis of several aspects of job satisfact on between different occupational groups. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ben-Zur H. & Michael, K. (2007). Burnout, social support, and coping at work among social workers, psychologists, and nurses: The role of challenge/control appraisals. Social Work in Health Care, 45(4), 63-82.
• Borritz, M., Rugulies, R., Bjorner, J. B., Villadsen, E., Mikkelsen, O.A., & Kristensen, T. (2006). Burnout among employees in human service work: Design and baseline findings of the PUMA study. Scandinavian Journal of Public Health, 34, 49-58.
• Browne, E. (2005). Social work in health care settings. Social Work. Fields of Practice. Second Edition. (Edts: Alston, M. J., McKinnon) (107-117). Oxford University Press, USA.
• Budak, G. & Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 95-108.
• Butler, B. ( 1990). Beverley job satisfaction: management's continuing challenge. Social Work. 35, 112- 117.
• Carr, J. & Parsons. N. (1990). The organisation of social work in health service setting. Badawi, M. B., Biamonti (ed), Social Work Practice in Health Care, (19-31) England, Woodhead-Faulkner Limited. Duyan, V. (1996). Sağlıkta Psiko-Sosyal Boyut. Tıbbi Sosyal Hizmet. 72TDFO Ltd Şti, Ankara.
• Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi (Kongre kitabı). (143-154), Ankara. 22-25 Eylül.
• Erol, A., Sarıçiçek, A, & Gülseren, Ş. (2005). Asistan hekimlerde tükenmişlik: İş doyumu ve depresyonla ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 8, 241-247.
• Günüşen Partlak, N. & Üstün, B. (2010). Türkiye’de ikinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve hekimlerde tükenmişlik: Literatür incelemesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 3(1), 40-51
• Hansung, K. & Sun Young, L. (2009). Supervisory communication, burnout, and turnover intention among social workers in health care settings. Social Work in Health Care, 48 (4), 364-385.
• Işıkhan, V. (1999). Yönetim Stresi, Ankara, Sosyal Sigortalar Kurumu Yayını.
• Işıkhan, V. (2004). Çalışma Hayatında Stres ve Başa Çıkma Yolları, Ankara, Sandal Yayınları.
• Karlıdağ, R., Ünal, S., & Yoloğlu, S. (2000). Hekimlerde iş doyumu ve tükenmişlik düzeyi. Türk Psikiyatri Dergisi, 11, 49-57.
• Kocabıyık, O. & Çakıcı, E. (2008). Sağlık çalışanlarında tükenmişlik ve iş doyumu. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 9, 132-138.
• Melamed, S., Ugarten, U., Shirom, A. ve ark. (1999). Chronic burnout, somatic arousal and elevated salivary cortisol levels. Journal of Psychosom Reserach, 46(6), 591–598.
• Marriott, A., Sexton, L., & Staley, D. (1994). Components of job satisfaction in psychiatric social worker. Health and Social Work, 19, 199-205.
• Martin, U. & Schinke, S. P. (1998). Organizational and individual factors influencing job satisfaction and burnout of mental health workers. Social Work in Health Care, 28, 51-62.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B., & Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397- 422.
• O'Donnell, P., Farrar, A., Brintzenhofeszoc, K., Conrad A , Danis M., Grady C., & Taylor, C. (2008). Predictors of ethical stress, moral action and job satisfaction in health care social workers. Social Work in Health Care, 46(3), 29-51.
• Oğuzberk, M. & Aydın, A. (2009). Ruh sağlığı çalışanlarında tükenmişlik. Klinik Psikiyatri, 11, 167-179. Oktay, J. (1992). Burnout in hospital social workers who works with AIDS patients. Social Work, 37(5), 432- 439.
• Özbesler, C. (2008). Sosyal hizmet uygulamaları: Ergenlerin Psikiyatrik ve Psikolojik Değerlendirmesi. Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Temel Kitabı, 817-826.
• Çuhadaroğlu F.,Coşkun A.,İşeri E., Miral S., Motavallı N., Pehlivantürk, B.,Türkbay,T.,Uslu, R. ve Ünal F. (ed), Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Derneği Yayınları:3, Ankara, Hekimler Yayın Birliği.
• Penhale, B. (2002). Social Work in Health Care Settings. Companion to Social Work. (Edt: M. Davies) (235- 243) Blackwell Publishing. USA.
• Pines, A., Aronson, E., & Kafry, D. (1981). Burnout: From Tedium to Personal Growth, New York, Free Press.
• Stevenson, S., & Unwin. J. (1990). The nature of medical social work. (Edt: Badawi, M. B., Biamonti). Social Work Practice in Health Care. Woodhead-Faulkner Limited. England.
• Siefert, K. S., Jayaratne, S., & Chess, W. (1991). Job satisfaction, burnout, and turnover in health care social workers. Health & Social Work, 16 (3), 193-202.
• Söderfelt, M., Söderfelt, B., & Worg L. E. (1995). Burnout in social work. Social Work, 40(5), 638-645.
• Swanson, B. (2005). Medical social worker and psychiatric social worker. Careers in Health Care (162- 171), 5th ed., USA, McGraw-Hill Companies.
• Tözün, M., Çulhacı, A., & Ünsal, A. (2008). Aile hekimliği sisteminde birinci basamak sağlık kurumlarında çalışan hekimlerin iş doyumu (Eskişehir). TAF Preventive Medicine Bulletin, 7(5), 377-384.
• Ünal, S., Karlıdağ, R. & Yoloğlu, S. (2001). Hekimlerde tükenmişlik ve iş doyumu düzeylerinin yaşam doyumu düzeyleri ile ilişkisi. Klinik Psikiyatri, 4, 113-118