İlköğretim Döneminde Verilen Beslenme Eğitiminin Antropometrik Ölçümler Üzerine Etkisinin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: BESLENME ÖZEL SAYISI, 116 - 130, 30.12.2021

Funda Esin Fakılı , Gül Kızıltan

Öz

Amaç: Bu çalışmada, ilköğretim döneminde verilen beslenme eğitiminin antropometrik ölçümler üzerine etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem: Çalışma 122 çocuğun katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Çocukların kişisel özellikleri ve beslenme alışkanlıkları yüz yüze sorgulandıktan sonra, beslenme bilgi düzeylerini ölçmek için Beslenme Bilgi Düzeyi Testi (BBDT) kullanılmıştır. Antropometrik ölçümleri ile ilgili veriler ve beslenme bilgi düzeyleri eğitim öncesi ve sonrasında ölçülmüştür.
Bulgular: Çalışma, yaşları 7-9 yıl arasında değişen 56’sı erkek (%45,9) ve 66’sı kız (%54,1) olmak üzere toplam 122 çocuk ile tamamlanmıştır. Yaş ortalaması 8,3 ± 0,65 yıldır (E:56, 8,3 ± 0,60; K: 66, 8,3 ± 0,70). Çocukların beslenme eğitimi öncesi ve sonrası karşılaştırıldığında her iki cinsiyette de ağırlığın arttığı (p<0,05); boyların uzadığı (p<0,05) saptanmıştır. Yaşa göre boy uzunluğu değerlendirildiğinde, kısa ve normal çocukların sayısı artmış; ancak uzun ve çok uzun olan çocukların sayısı azalmıştır (p<0,05). Eğitim öncesinde yaşa göre beden kütle indeksi değerlendirildiğinde, fazla kilolu ve obez çocukların sayısı %46,4 iken, eğitim sonrası sayı artmıştır. Eğitim öncesine göre eğitim sonrasında her iki cinsiyette de beslenme bilgi puanın arttığı, erkeklerde bu artışın istatistiksel açıdan önemli olduğu (p<0,05), ancak kızlarda istatistiksel açıdan önemli bir farkın olmadığı belirlenmiştir (p>0,05).
Sonuç: Süregelen yanlış beslenme alışkanlıklarını doğruları ile değiştirmenin zor, zamana bağlı olduğunu, davranışa dönüşüp antropometriye yansımasında da etkin, sürekli eğitimlere ihtiyaç olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Beslenme eğitimi, antropometrik ölçümler, okul çağı dönemi, çocukluk çağı obezitesi, beslenme bilgi puanı

Kaynakça

• Altınok, Y.A., Güneş, G. ve Karaoğlu, L. (2006). Malatya il merkezinde lise öğrencilerinin besinlerle ilgili inanış, tutum ve endişeleri ve bunları etkileyen faktörler. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 13 (1), 25-30.
• Baysal, A. (2012). Beslenme. Ankara: Hatiboğlu Yayınları.
• Baysal, A. (2016). Childhood Obesity. Beslenme ve Diyet Dergisi, 44 (2), 88-89.
• Baysal, A., Aksoy, M. ve Besler, T.H. (2014). Diyet El Kitabı. Ankara: Hatipoğlu Yayınları.
• Bundak, R., Furman, A., Günöz, H., Darendeliler, F., Bas, F. ve Neyzi, O. (2006). Body mass index references for Turkish children. Acta Paediatrica, 95, 194-198.
• Da Silveira, J. A. C., Taddei, J. A., Guerra. P. H. ve Nobre, M. A. (2013). The effect of participation in school-based nutrition education interventions on body mass index: A meta-analysis of randomized controlled community trials. Preventive Medicine, 56 (3), 237-243.
• Flegal, KM., Wei, R. ve Ogden, C. (2002). Weight-for-stature compared with body mass index-for-age growth charts for the United States from the Centers for Disease Control and Prevention. American Journal of Clinical Nutrition, 75, 761-766.
• Ghosh, A. (2014). Explaining overweight and obesity in children and adolescents of Asian Indian origin: The Calcutta childhood obesity study. Indian Journal of Public Health, 58, 125-128.
• Himes, J.H. ve Dietz, W.H. (1994). Guidelines for overweight in adolescent preventive services - recommendations from an expert committee. The expert committee on clinical guidelines for overweight in adolescent preventive services. American Journal of Clinical Nutrition, 59, 307-316.
• İnce, T., Kondolot, M. ve Yalçın, S. (2011). Büyümenin izlenmesi ve büyüme duraklaması. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi, 5 (3), 181-192.
• Krassas, G., Tsametis, C., Baleki, V., Constantinidis, T., Unluhizarci, K. ve Kurtoglu, S. (2004). Prevalence of overweight and obesity among children and adolescents in Thessaloniki-Greece and Kayseri-Turkey. Pediatric Endocrinology Reviews. 1, 460-464.
• Köksal, G. ve Özel, H. G. (2012). Çocukluk ve Ergenlik Döneminde Obezite. Ankara: Klasmat Matbaacılık
• La Torre, G., Mannocci, A., Saulle, R., Sinopoli, A., D'Egidio, V., Sestili, C., … Masala, D. (2017). Improving knowledge and behaviors on diet and physical activity in children: results of a pilot randomized field trial. Annali di Igiene, 29 (6), 584-594.
• Limnili, G. (2010). Balçova bölgesi 15-17 yaş arası lise öğrencilerinde obezite sıklığı ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının obeziteyle ilişkisi. Yayınlanmamış uzmanlık tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Merdol, T. K. (1999). Okul öncesi eğitim veren kişi ve kurumlar için beslenme eğitim rehberi. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Merdol, T. (2012). Okul öncesi dönem eğitimi veren kişi ve kurumlar için beslenme eğitim rehberi. Ankara: Hatipoğlu Yayınları.
• Neyzi, O. ve Saka, H.N. (2002). Türk Çocuklarında Antropometrik Araştırmalar. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 65-73.
• Olstad, D. L., Raine, K.D. ve Nykiforuk, C.I.J. (2014). Development report card on healthy food environments and nutrition for children in Canada. Preventive Medicine, 69, 287-295.
• Özcan Ateş, B. (2019). Doğrudan veya dolaylı verilen beslenme eğitiminin çocukların beslenme durumlarına etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Başkent Üniversitesi, Ankara.
• Özçelik A.Ö., Yardımcı, H. ve Uçar A. (2008). The impact of nutrition education provided for elementary school 5th grade students on nutritional knowledge. Change and challenge in education. L. S. Woodcock (Der.), Athens İnstitute for Education and Research, (ss. 165-176). Athens: Greece
• Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2011). Türkiye’de Okul Çağı (6-10 Yaş Grubu) Çocuklarında Büyümenin İzlenmesi (TOÇBİ) Projesi Araştırma Raporu. Ankara, Sağlık Bakanlığı Yayını. 1. Baskı, Ankara: Kuban Matbaacılık Yayıncılık.
• Sağlık Bakanlığı. (2014a). Türkiye beslenme ve sağlık araştırması 2010. Beslenme durumu ve alışkanlıklarının değerlendirilmesi sonuç raporu. 23 Haziran 2021 tarihinde https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/saglikli-beslenme-hareketli-hayat db/Yayinlar/kitaplar/diger-kitaplar/TBSA-Beslenme-Yayini.pdf adresinden ulaşıldı.
• Sağlık Bakanlığı. (2014b). Türkiye Çocukluk Çağı (7-8 Yaş) Şişmanlık Araştırması (COSI-TUR), 2013. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Milli Eğitim Bakanlığı, Hacettepe Üniversitesi. Ankara: Sistem Ofset
• Saksvig, B. I., Gittelsohn, J., Harris, S. B., Hanley, A. J., Valente, T. W. ve Zinman, B. (2005). A pilot school-based healthy eating and physical activity intervention improves diet, food knowledge, and self-efficacy for native Canadian children. The Journal of Nutrition,135 (10), 2392-2398.
• Şimşek, G.T. (2007). 9-12 Yaş grubu öğrencilerin beslenme alışkanlıkları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Whitman, C., Aldinger, C. ve Levinger, B. (2000). Thematic studies school health and nutrition. World education forum. France: GRAPHOPRINT.
• Williams, D. P., Going, S. B., Lohman, T. G., Harsha, D. W., Srinivasan, S. R., Webber, L.S., ...Berenson, G.S. (1992). Body fatness and risk for elevated blood pressure, total cholesterol, and serum lipoprotein ratios in children and adolescents. American Journal of Public Health, 82 (3), 358-363.
• Zembat, R., Kılıç, Z., Ünlüer, E., Çobanoğlu, A., Usbaş, H. ve Bardak, M. (2015). Çocuğun Beslenme Alışkanlığını Kazanmasında Okul Öncesi Eğitim Kurumlarının Yeri. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal, 1 (2), 417-424