Menopoz Dönemindeki Kadınların Fitoöstrojen İçerikli Beslenme Durumunun Osteoporoz Riski ve Yaşam Kalitesi Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 97 - 114, 30.08.2023

Aslıhan Kade Mehtap Akçil Ok

Öz

Amaç: Bu çalışma menopoz dönemindeki kadınların fitoöstrojen içerikli bazı besinleri tüketme durumuna göre osteoporoz riskleri ve yaşam kaliteleri arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla yapılmıştır.
Gereç ve Yöntem: Bireylere, demografik özellikleri, sağlık durumları ve beslenme alışkanlıkları ve menopozal özellikleri ile ilgili sorular çevrimiçi anket yöntemi kullanılarak uygulanmıştır. Bireylerin 20 fitoöstrojen içerikli besin için besin tüketim sıklığı ve aylık tüketim miktarları alınmıştır. Fitoöstrojen besinler, literatürdeki sınıflandırmaya göre fitoöstrojen alt besin gruplarına ayrılmıştır. Bireylerin osteoporoz riski, Birinci Basamakta Osteoporoz Risk Skalası (BBORS) yaşam kaliteleri Menopoza Özgü Yaşam Kalitesi Ölçeği (MÖYKÖ) ve depresyon, anskiyete, stres durumları, Depresyon Stres Anksiyete-21 ölçeği (DASS-21) ile değerlendirilmiştir.
Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 52,5±4,86 yıl, menopoz yaşı ortalaması 46,6±4,70 yıl olarak bulunmuştur. Çalışmaya katılan bireylerin beden kütle indeksi (BKİ) ortalaması 25,9±4,35 kg/m²‘dir. Katılımcıların fitoöstrojen besin grupları ile DASS-21 ve BBORS ölçekleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmamıştır (p>0,05). Vazomotor alan puanları ile lignan içerikli besinlerin tüketim miktarları arasında istatistiksel olarak anlamlı düşük düzeyde pozitif yönlü bir ilişki saptanmıştır (r=0,275) (p<0,05). Bu çalışmada bireylerin fitoöstrojen içerikli besinlerden lahana tüketiminin MÖYKÖ vazomotor alt alanı ile keten tohumu tüketiminin cinsel alt alan puanı ile yeşil fasulye ve üzüm suyu tüketiminin fiziksel alt alan puanı ile pozitif yönde istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur (r= 0,263, r = 0,215, r= 0,242, r= 0,200, p>0,05). Çalışmaya katılan bireylerin günlük brüksel lahanası tüketim miktarı ile BBORS skalası arasında istatistiksel olarak anlamlı negatif yönde bir ilişki bulunmuştur (r=-0,278, p<0,01). Çalışmaya katılan bireylerin, BKİ, yaş, ara ve ara öğün sayıları ile BBORS puanı arasındaki ilişki incelendiğinde; istatistiksel olarak anlamlı negatif yönlü bir ilişki tespit edilmiştir (p<0,05). Bu çalışmada katılımcıların, MÖYKÖ ve DASS-21 ölçekleri arasında anksiyete ve cinsel alan puanı hariç anlamlı pozitif yönde bir ilişki bulunmuştur (p<0,05).
Sonuç: Bu çalışmada fitoöstrojen içerikli besinlerin, menopoza yönelik yaşam kalitesini etkileme, osteoporoz riskini azaltma ve depresyon, anksiyete, stres üzerinde anlamlı bir etkisi bulunamamıştır. Fitoöstrojen içerikli besinlerin menopoz semptomlarına etkisi ile ilgili sonuçlar tutarsızdır. Fitoöstrojen içerikli besin sayısının fazlalığı sebebiyle, bu besinleri tüketim durumunun, menopoz semptomları, osteoporoz ve çeşitli hastalıklar ile ilişkisine dair daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.

Anahtar Kelimeler

Fitoöstrojen, menopoz, yaşam kalitesi, osteoporoz riski

Kaynakça

• Anastasıu, D., Gluhovschı, A., Iordache, O., Anderca, R., Popescu, V., & Pana, B. (2021). Aspects Regarding the Value of the Treatment of Surgically Induced Menopause with Phytoestrogens–a Postmarketing Surveillance Study (PMSS). Maedica A Journal of Clinical Medicine, 16(4).
• Büyükturan, Ö., Büyükturan, B., & Koçak, F. A. M. (2018). Postmenopozal Osteoporozlu Kadınlarda Torakal ve Lumbal Bölgenin Eğrilikleri ile Osteoporoz Şiddeti Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon dergisi, 6(1), 77-82.
• Cetisli, N. E., Saruhan, A., & Kivcak, B. (2015). The effects of flaxseed on menopausal symptoms and quality of life. Holistic nursing practice, 29(3), 151-157.
• Chen, J. L., Luo, Y., Nurmatov, U., Zhang, J., & Critchley11, H. (2021). Menopausal hormone therapy and women’s health: An umbrella review. PLoS Medicine, 18(8).
• Colli, M. C., Bracht, A., Soares, A. A., de Oliveira, A. L., Bôer, C. G., de Souza, C. G. M., & Peralta, R. M. (2012). Evaluation of the efficacy of flaxseed meal and flaxseed extract in reducing menopausal symptoms. Journal of medicinal food, 15(9), 840-845.
• Cornwell, T., Cohick, W., & Raskin, I. (2004). Dietary phytoestrogens and health. Phytochemistry, 65(8), 995-1016.
• Drosselmeyer, J., Rapp, M. A., Hadji, P., & Kostev, K. (2016). Depression risk in female patients with osteoporosis in primary care practices in Germany. Osteoporosis International, 27(9), 2739-2744.
• El Khoudary, S. R., Greendale, G., Crawford, S. L., Avis, N. E., Brooks, M. M., Thurston, R. C., ... & Matthews, K. (2019). The menopause transition and women's health at midlife: a progress report from the Study of Women's Health Across the Nation (SWAN). Menopause (New York, NY), 26(10), 1213.
• Gebretatyos, H., Ghirmai, L., Amanuel, S., Gebreyohannes, G., Tsighe, Z., & Tesfamariam, E. H. (2020). Effect of health education on knowledge and attitude of menopause among middle-age teachers. BMC women's health, 20(1), 1-10.
• Gümüşay, M., & Erbil, N. (2019). Kadınların menopoza özgü yaşam kalitesine menopoz tutumunun etkisi. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 2(2), 96-109.
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. (2019). 2018 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ve TÜBİTAK, Ankara, Türkiye
• Heidari, M., Ghodusi, M., & Rafiei, H. (2017). Sexual self-concept and its relationship to depression, stress and anxiety in postmenopausal women. Journal of menopausal medicine, 23(1), 42-48.
• Huang, Z., Shi, J., Liu, W., Wei, S., & Zhang, Z. (2020). The influence of educational level in peri-menopause syndrome and quality of life among Chinese women. Gynecological Endocrinology, 36(11), 991-996.
• Ionescu, V. S., Popa, A., Alexandru, A., Manole, E., Neagu, M., & Pop, S. (2021). Dietary Phytoestrogens and Their Metabolites as Epigenetic Modulators with Impact on Human Health. Antioxidants, 10(12), 1893.
• İnanç, N., & Tuna, Ş. (2005). Fitoöstrojenler ve sağlıktaki etkileri. Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 2(2), 91-95.
• Juang, K. D., Wang, S. J., Lu, S. R., Lee, S. J., & Fuh, J. L. (2005). Hot flashes are associated with psychological symptoms of anxiety and depression in peri-and post-but not premenopausal women. Maturitas, 52(2), 119-126.
• Kayacan, H. (2011) Birinci Basamak Sağlık Kuruluşlarında Tanıda Kullanılabilecek Osteoporoz Ölçeği (Doktora tezi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü)
• Martin, C. M., Larroy, C., López-Picado, A., & Fernández-Arias, I. (2019). Accuracy of the menopause rating scale and the menopause quality of life questionnaire to discriminate menopausal women with anxiety and depression. Menopause, 26(8), 856-862.
• Moore, T. R., Franks, R. B., & Fox, C. (2017). Review of efficacy of complementary and alternative medicine treatments for menopausal symptoms. Journal of midwifery & women's health, 62(3), 286-297.
• Najaf Najafi, M., & Ghazanfarpour, M. (2018). Effect of phytoestrogens on sexual function in menopausal women: a systematic review and meta-analysis. Climacteric, 21(5), 437-445.
• Noh, J. W., Park, H., Kim, M., & Kwon, Y. D. (2018). Gender differences and socioeconomic factors related to osteoporosis: a cross-sectional analysis of nationally representative data. Journal of Women's Health, 27(2), 196-202.
• Palacios, S., Henderson, V. W., Siseles, N., Tan, D., & Villaseca, P. (2010). Age of menopause and impact of climacteric symptoms by geographical region. Climacteric, 13(5), 419-428.
• Pérez, J. M., Palacios, S., Chavida, F., & Pérez, M. (2013). Severity of menopausal symptoms and cardiovascular and osteoporosis risk factors. Climacteric, 16(2), 226-234.
• Pruthi, S., Qin, R., Terstreip, S. A., Liu, H., Loprinzi, C. L., Shah, T. R., ... & Barton, D. L. (2012). A phase III, randomized, placebo-controlled, double-blind trial of flaxseed for the treatment of hot flashes: NCCTG N08C7. Menopause (New York, NY), 19(1), 48.
• Rakıcıoğlu, N., Tek, NA., Ayaz, A., Pekcan, G. (2016). Yemek ve besin fotoğraf kataloğu ölçü ve Miktarlar, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü, 6. baskı, Ankara,
• Sahin, N. H., & Coskun, A. (2007). The menopausal age, related factors and climacteric complaints in Turkish women. Revista de Enfermagem Referência, 2(4), 91-99.
• Sarıçam, H. (2018). The psychometric properties of Turkish version of Depression Anxiety Stress Scale-21 (DASS-21) in health control and clinical samples.
• Talaulikar, V. (2022). Menopause transition: physiology and symptoms. Best practice & research Clinical obstetrics & gynaecology 81(1), 3-7.
• Turhan, E., & Inandi, T. (2011). Assessment of reliability and validity of the Menopause-Specific Quality of Life Questionnaire in a Turkish population. HealthMED, 5, 111.
• Verdeal K, Ryan DS. Naturally-occurring estrogens in plant foodstuffs-a review. Journal of Food Protection. 1979: 42(7); 577-583.
• World Health Organisation. Global database on body mass index: BMI classification. http://apps. who.int/bmi/index.jsp?introPage=intro_3.html. Erişim tarihi: 21.05.22
• Yong, E. L., & Logan, S. (2021). Menopausal osteoporosis: screening, prevention and treatment. Singapore Med J, 62(4), 159-166.