Türkiye’de Yürütülmüş Olan Çocuk Bakım Kuruluş Modeli Konulu Tezlerin incelenmesi: Bibliyometrik Analiz

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 167 - 190, 29.08.2025

Burak Can Korkmaz , Zeynep Akdemir

Öz

Bu araştırma kapsamında Türkiye’de gelişimini sürdüren ve tamamı Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına bağlı olan çocuk bakım kuruluş modellerine ilişkin yazılan tezler incelenmiştir. Araştırma kapsamında Türkiye'de hizmet vermekte olan çocuk bakım kuruluş modelleri için geçmişten günümüze kadar kullanılan tüm isimleri anahtar kelime olarak ayrı ayrı dahil edilerek ulusal tez merkezi veri tabanında taratılmış ve sonucunda 250 teze ulaşılmıştır. Bu anlamda ulaşılan tezlerin bibliyometrik analizi gerçekleştirilmiş olup 12 farklı değişken açısından incelenmesi sağlanmıştır. Tezlerin büyük bir kısmı (%81.6) yüksek lisans düzeyinde yürütülmüştür. 1986 yılından beri yazıldığı görülen bu konudaki tezlerin son yıllarda oldukça azaldığı tespit edilmiştir. Tezlerin çoğunluğunda (%66) nicel araştırma yöntemi kullanılmıştır. En fazla tez (%30.4) şuan hizmet vermeyen yetiştirme yurdu modelinde yürütülmüştür. İhtisaslaştırılmış çocuk evleri sitesi modelinde ise henüz çalışma gerçekleştirilmemiştir. 64 farklı ilde tez çalışmasının yürütüldüğü belirlenmiştir. Konu alanına göre en fazla Sosyal Hizmet konusunda (%29.6) tez yazılmıştır. Tezlerin genel olarak çocukların yaşantılarını (%70) incelemeyi amaçladıkları saptanmıştır. Sosyal Bilimler Enstitüsünde bulunan araştırmacıların (%49.2) bu konuya daha fazla ilgi duyduğu tespit edilmiştir. Bu konudaki en fazla tez çalışması (%20) Sosyal Hizmetler ana bilim dalındaki araştırmacılar tarafından gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın sonucunda son yıllarda yeterli tez çalışması yapılmadığı ve özellikle ihtisaslaştırılmış çocuk evleri sitesi modeline daha fazla ilgi gösterilmesi gerektiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

çocuk bakım kuruluş modeli , çocuk evi , çocuk evleri sitesi , ihtisaslaştırılmış çocuk evleri sitesi , bibliyometrik analiz

Investigating the Theses on Child Care Institution Model Conducted in Türkiye: Bibliometric Analysis

Öz

Within the scope of this research, theses written on childcare institution models affiliated with the Ministry of Family and Social Services were examined. In this sense, a bibliometric analysis of the theses was performed. Most theses (81.6%) were conducted at the master's level. The number of theses written on this subject, which have been written since 1986, has decreased considerably in recent years. Most of these (66%) used the quantitative research method. Most of these (30.4%) were conducted using the orphanage model, which is currently not in service. No study has been conducted on the specialized children's home site model. It was determined that thesis studies were conducted in 64 different provinces. According to the subject area, most of these were written on the subject of Social Services (29.6%). Theses generally aimed to examine the outcomes of children (70%). Researchers in the Social Sciences Institute (49.2%) were more interested in this subject. Researchers in the Social Services department carried out the highest number of theses on this subject (20%). As a result of research, it was determined that in recent years, not enough theses were conducted and that more attention should be paid to the specialized children's home site model.

Anahtar Kelimeler

child care institution model , children’s homes , children’s homes sites , specialized children , bibliometric analysis

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2024). Bilgilendirme Kitapçığı. Erişim Tarihi: Ocak 10, 2025, https://www.aile.gov.tr/media/159360/turkiye-geneli-bilgilendirme-kitapcigi_2024.pdf
• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2024). Bilimsel araştırma taleplerinde bulunacakların dikkat edecekleri hususlar. Erişim Tarihi: Ocak 10, 2025, https://www.aile.gov.tr/eydb/duyurular/bilimsel-arastirma-taleplerinde-bulunacaklarin-dikkat-edecekleri-hususlar/
• Aile ve Sosyal Hizmetleri Bakanlığı. (2025). Kurum Hakkında. Erişim Tarihi: Mayıs 1, 2025, https://www.aile.gov.tr/chgm/teskilat-yapisi/kurum-hakkinda/#:~:text=1938%3A%20Ana%20Kuca%C4%9F%C4%B1%2C%20Yetimevi%20ve,%C3%87ocuk%20Yuvas%C4%B1%E2%80%9D%20ad%C4%B1%20alt%C4%B1nda%20birle%C5%9Ftirildi.
• Aksoy, A. S. (2023). Kurumsal Sosyal Sorumluluk Kavramı ve Türkiye’deki Gelişimi. İktisadi ve İdari Yaklaşımlar Dergisi, 5(2), 147-161. https://doi.org/10.47138/jeaa.1389216
• Alsharif, A. H., Salleh, N. M. D. ve Baharun, R. (2020). Bibliometric analysis. Journal of Theoretical and Applied Information Technology, 98(15), 2948-2962. https://www.jatit.org/volumes/Vol98No15/6Vol98No15.pdf
• Atak. I. (2022). Grup çalışmalarının bilinçli farkındalık, yaşam doyumu, algılanan stres ve öznel mutluluk düzeylerine etkisi: Çocuk Evleri Sitesi örneği. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Balcı, E. (2019). Türkiye’de Çocuk Hizmetleri ve Sosyal Hizmet. Sosyal Hizmet Dergisi, 2(1), 6-17. https://shuder.org/Resimler/f90687d6-33a5-4768-a48f-52ead355ea1csosyal-hizmet-dergisi-temmuz-aralik-2019pdf.pdf#page=6
• Baysal, A. E. (2017). Koruyucu aile uygulamaları ve sonuçları: İstanbul örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Bruning, M. R. ve Doek, J. E. (2021). Characteristics of an effective child protection system in the European and international contexts. International journal on child maltreatment: research, policy and practice, 4(3), 231-256. https://doi.org/10.1007/s42448-021-00079-5
• Cullin, J. (2022). If we look at child protection reform through the lens of systems science, what do we see?. British Journal of Social Work, 52(7), 3964-3981. https://doi.org/10.1093/bjsw/bcac048
• Dias, D., Nunes, R., Coelho, J., Martinho, G. ve Santos, A. (2024). Optimizing child protection systems: A systematic review of the literature on risk assessment practices. Children and Youth Services Review, 107876. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2024.107876
• Donthu, N., Kumar, S., Mukherjee, D., Pandey, N. ve Lim, W. M. (2021). How to conduct a bibliometric analysis: An overview and guidelines. Journal of business research, 133, 285-296. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2021.04.070
• Duygulu, İ. (2023). Kişisel tarihimizden bir kesit: Yetiştirme yurtları ve çocuk politikası. Erişim Tarihi, Mayıs 1, 2025, https://www.politikagazetesi.org/?q=content/ki%C5%9Fisel-tarihimizden-bir-kesit-yeti%C5%9Ftirme-yurtlar%C4%B1-ve-%C3%A7ocuk-politikas%C4%B1
• Ellegaard, O. ve Wallin, J. A. (2015). The bibliometric analysis of scholarly production: How great is the impact?. Scientometrics, 105, 1809-1831. https://doi.org/10.1007/s11192-015-1645-z
• Elmacı, D. (2019). Türkiye’de koruma altındaki çocuklara yönelik çocuk koruma kuruluşlarındaki değişimler. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 3(2), 33-59. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/920809
• Elmacı, D. (2022). Milli Eğitim Bakanlığının Yetiştirme Yurtlarıyla İmtihanı: Özel Eğitim ve Çocuk Koruma Alanından Tarihsel Deneyimler. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(2), 1067-1082. https://doi.org/10.51460/baebd.1052563
• Erbay, E. ve Aslan, E. (2017). Ankara aile ve sosyal politikalar il müdürlüğüne bağlı çocuk evlerinde çalışan bakım elemanları ve çocuk evi sorumlularının iş doyumu ve tükenmişlik düzeyleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21(2), 535-556. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/355971
• Erbay, E. ve Çalış, N. (2022). Kurum Bakımı Altında Kalan Bireylerin Deneyimleriyle Korunma İhtiyacı Olan Çocuk Olmak: Retrospektif Bir Araştırma. Disiplinlerarası Çocuk Hakları Araştırmaları Dergisi, 2(3), 10-32. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2850707
• Erdoğan, T. ve Tuncer, B. (2018). Çocuk açısından kurum bakımının olumlu ve olumsuz yönleri. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 3(2), 474-484. http://dx.doi.org/10.21733/ibad.414956
• Ervüz, F. Ö. (2020). Çocuk yuvalarından çocuk evlerine geçişte çocukların psiko-sosyal gereksinimleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Gülmen, G., Kale, M. ve Avcı, A. (2023). Çocuk Evlerinde Çalışan Bakım Personellerinin Tükenmişlik ve Yaşam Doyumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Journal of Society & Social Work, 34(2), 405-426. https://doi.org/10.33417/tsh.1033606
• İzci, L. (2020). Türkiye ve İngiltere’de koruyucu aile sisteminin karşılaştırması. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (50), 140-163. https://doi.org/10.48070/erusosbilder.740035
• İzci, L. ve Mazman, İ. (2021). Sembolik etkileşimcilik çerçevesinden korunmaya muhtaç çocuklarda benlik. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 151-170. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1350038
• Mısırlı, G. N. (2020). Çocuk koruma sistemi kapsamında bakım tedbiri sürecinin nitel analizi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Muridzo, N. G. ve Chikadzi, V. (2020). Zimbabwe’s poverty and child sexual abuse. Children Australia, 45(4), 222-228. https://doi.org/10.1017/cha.2020.41
• Orangi, S. A. ve Kooshki, G. (2022). Child Protection Systems: A Case Study of the Legal Systems of Iran and Turkey. Journal of Comparative Law, 6(1), 143-161. https://doi.org/10.22080/lps.2022.23004.1302
• Özaydın, E. D., İmir, H. M., Kılınç, F. E. ve Bektaş, N. (2021). Üniversite çalışanlarının koruyucu aile uygulamasına bakış açısı: bir durum çalışması. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 21(50), 231-277. https://doi.org/10.21560/spcd.vi.617942
• Passas, I. (2024). Bibliometric analysis: the main steps. Encyclopedia, 4(2), 1014-1025. https://doi.org/10.3390/encyclopedia4020065
• Resmi Gazete. (2005). Çocuk Koruma Kanunu. Erişim Tarihi: Kasım 22, 2024, https://resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/07/20050715-1.htm
• Resmi Gazete. (2015). Çocuk destek merkezleri yönetmeliği. Erişim Tarihi: Kasım 22, 2024, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/03/20150329-1.htm
• Resmi Gazete. (2022). Çocuk koruma hizmetleri planlama ve çocuk bakım kuruluşlarının çalışma usul ve esasları hakkında yönetmelik. Erişim Tarihi: Kasım 22, 2024, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/09/20220906-12.htm
• Sadak, E. ve Yıldırım, F. (2020). Kurum bakımından ayrılan bireylerin toplumsal yaşama uyum sorunlarının “sosyal hizmetler” bağlamında değerlendirilmesi. Yakın Doğu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 169-191. https://dergi.neu.edu.tr/index.php/sosbilder/article/view/251/117
• Sarı, K. S., Ergüt, İ. K. ve Ünlü Çeber, Ç. (2021). Türkiye'de Çocuk Hizmetlerinin Tarihsel Süreci. T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Çocuk Politikaları Serisi, 1(4), 1-46. https://www.aile.gov.tr/media/88094/cocuk-politikalari-serisi-4.pdf
• Semerci, M., Tutal, K., Acar, B. ve Yaman, Ö. M. (2020). Çocuk evlerinde çalışan çocuk bakım elemanlarının yaşadıkları sorunlara yönelik niteliksel bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (49), 171-188. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1079580
• Sütçü, S., Batman, H., Eraslan, E. ve Demirel, A. C. (2023). Cumhuriyetin 100. Yılında Geçmişten Günümüze Türkiye’de Çocuk Koruma Sistemi. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 8(16), 183-198. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3423136
• Şenocak, H. (2006). Korunmaya muhtaç çocuklara sağlanan bakım yöntemleri. Journal of Social Policy Conferences. 1(51), 177-228 https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/9187
• Yıldırım, Ş. (2017). 2000’li yıllarda çocuk koruma sistemi içinde bakım hizmetlerinin genel görünümü. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(01), 87-110. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.297856
• Yıldırım, Ş. ve Işıkhan, V. (2018). Çocuk Evinde Kalan Çocukların Sosyalleşme Sürecindeki İlişkilerinin Değerlendirilmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 29(1), 46-70. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/515178
• Yıldız, B. N. ve Karataş, M. (2024). Çocuk evleri hizmet modelinde psikososyal destek sağlayan meslek elemanlarının deneyimleri: Sivil toplum kuruluşu örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 35(1), 113-135. https://doi.org/10.33417/tsh.1185725
• Yolcuoğlu, İ. G. (2009). Türkiye'de çocuk koruma sisteminin genel olarak değerlendirilmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 18(18), 43-58. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/197984