Murray Bookchin’de Toplumsal Olanın Kurucu Gücü Olarak Ekoloji

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 297 - 309, 29.08.2025

Emre Özcan , Aykut Örküp

Öz

Bu çalışma, Murray Bookchin’de ekolojiyi “toplumsal olanın kurucu gücü” olarak ele almanın olanakla-rına odaklanır. Bookchin’de, doğa-toplum arasındaki diyalektik ilişki; eşitlik, özgürlük ve hiyerarşi karşıt-lığıyla anlam kazanırken, “toplumsal ekoloji” yoluyla doğa-toplum bütünlüğünün etik-politik zeminde yeniden inşası savunulur. Toplumsal ekoloji, sadece çevresel sorunlara indirgenemeyecek, çok kat-manlı tahakkümcü hiyerarşik ilişkilerin tarihsel çözümlenmesine dayanır. Nitekim Bookchin, “doğa üze-rindeki tahakkümün insanın insan üzerindeki tahakkümünün” analiziyle mümkün olduğunu savunarak, çevresel ve toplumsal altüst oluşlara ilişkin çözümü de sınıftan, cinsiyet ve ırka kadar uzanan hiyerar-şiye dayalı bu tahakküm ilişkilerinin ortadan kaldırılmasında bulur. Bu noktada komünalizm fikrini inşa eden düşünür, doğrudan demokrasi, öz-örgütlenme gibi pratiklere dayandırdığı etik-politik öznellik üretimleri üzerinden birbirine içkin olan toplumsal ve ekoloji dönüşümün dinamiğini ortaya koyar.

Anahtar Kelimeler

Bookchin , hiyerarşi , komünalizm , özgürlük , toplumsal ekoloji

Ecology as the Constitutive Dynamic of the Social in Murray Bookchin

Öz

This study focuses on Murray Bookchin’s conceptualization of ecology as the “foundational force of the social.” According to Bookchin, the dialectical relationship between nature and society gains me-aning through principles of equality, freedom, and anti-hierarchy, advocating for the ethical-political reconstruction of the nature-society unity through the concept of “social ecology.” Social ecology can-not be reduced merely to environmental issues; it rests on a historical and structural analysis of multi-layered hierarchical systems of domination. Bookchin argues that domination over nature is possible only through domination of humans over humans, thus locating the resolution of ecological and social crises in the abolition of hierarchical relations rooted in class, gender, and race. Building on these insights, Bookchin’s notion of communalism unfolds the dynamic interplay of social and ecological transformation through ethical-political subjectivities grounded in practices of direct democracy and self-organization.

Anahtar Kelimeler

Bookchin , hierarchy , communalism , freedom , social ecology

Kaynakça

• Bookchin, M. (1996). Toplumsal ekolojinin felsefesi (R. G. Öğdül, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Bookchin, M. (1998). Toplumsal anarşizm mi, yaşam tarzı anarşizm mi (D. Aytaş, Çev.)? İstanbul: Kaos Yayınları.
• Bookchin, M. (2013). Özgürlüğün ekolojisi (M. K. Coşkun). İstanbul: Sümer Yayınları.
• Bookchin, M (2014). Ekolojik bir topluma doğru (A. Yılmaz, Çev.). İsanbul: Sümer Yayınları
• Bookchin, M. (2018). İnsanlığı yeniden büyülemek (G. Demir, D. A. Öztogay, Çev.). İstanbul: Sümer Yayınları.
• Bookchin, M. (2020). Anarşizm, Marksizm ve solun geleceği (G. Demir, Çev.). İstanbul: Sümer Yayınları.