13. yy – 14. yy Yunus Emre Dönemi Giyim Kültürü ve Çağdaş Koleksiyon Örneği

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 1, 55 - 68, 16.10.2025

Zeynep Ülkü Düğer , Pınar Türkdemir

Öz

Bu çalışma, 13. ve 14. yüzyıl Anadolu’sunda yaşamış Yunus Emre dönemine ait giyim kültürünü inceleyerek, dönemin estetik ve manevi değerlerini çağdaş tasarımla bütünleştiren özgün bir koleksiyon sunmaktadır. Başkent Üniversitesi ve Eskişehir Mihalıççık Belediyesi’nin ortak projesi olarak hazırlanan bu çalışma, “Yunus Emre Köyü Projesi” kapsamında gerçekleştirilmek üzere hazırlanmıştır. Araştırmanın temel amacı, Selçuklu dönemine ait kadın ve erkek giysi unsurlarını detaylı şekilde analiz etmek ve Yunus Emre’nin “Dört Kapı Kırk Makam” öğretisini temel alan kavramsal bir koleksiyon oluşturmaktır. Geleneksel giysi kalıpları, aksesuarlar, renkler ve semboller modern bir bakış açısıyla yeniden yorumlanmıştır. Çalışma, kültürel mirasın günümüz moda tasarımına aktarılmasının önemine dikkat çekmekte ve kültürel sürekliliğe katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Nitel araştırma yöntemiyle yürütülen çalışmada literatür taraması ve içerik analizi teknikleri kullanılmıştır. Bulgular, koleksiyonda yer alan her bir tasarımın belirli bir manevi kapıya ve sembolik anlamlara dayandığını göstermektedir. Bu dört kapı; Şeriat (dini kurallara bağlılık), Tarikat (manevi disiplin), Marifet (ilahi bilgi) ve Hakikat (gerçeğin idraki) olup koleksiyonun tematik yapısının temelini oluşturmaktadır. Sonuç olarak, tarihî giyim geleneklerinin sanatsal bir biçimde yeniden canlandırılması, kültürel farkındalığı artırmakta ve çağdaş tasarımcılar için ilham kaynağı oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre Dönemi , Giyim Kültürü , Divan Giyim , Saray Giyim , 13.yy giyim kültürü

13th - 14th Century Yunus Emre Period Clothing Culture and Contemporary Collection Example

Öz

This study presents an original collection that examines the clothing culture of the 13th and 14th century Anatolia during the era of Yunus Emre, integrating the aesthetic and spiritual values of the period with contemporary design. Prepared as a joint project between Başkent University and Eskişehir Mihalıççık Municipality, this study has been conducted within the scope of the “Yunus Emre Village Project.” The primary objective of the research is to analyze in detail the clothing elements of Seljuk-era men and women and to create a conceptual collection based on Yunus Emre’s teaching of “Four Doors, Forty Stations.” Traditional clothing patterns, accessories, colors, and symbols have been reinterpreted from a modern perspective. The study emphasizes the importance of transferring cultural heritage to contemporary fashion design and aims to contribute to cultural continuity. Conducted using qualitative research methods, the study employs literature review and content analysis techniques. The findings indicate that each design in the collection is based on a specific spiritual door and symbolic meanings. These four doors Sharia (adherence to religious rules), Tariqa (spiritual discipline), Ma’rifa (divine knowledge), and Haqiqa (realization of truth) form the thematic foundation of the collection. In conclusion, the artistic revival of historical clothing traditions enhances cultural awareness and serves as an inspiration for contemporary designers.

Kaynakça

• Bakır, A. (2005). Orta Çağ İslam Dünyası’nda Tekstil Sanayi Giyim-Kuşam ve Moda. Ankara
• Banarlı, N. S. Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: MEB Yayınları.
• Barkan, Ö. L. (1942). Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler. Vakıflar Dergisi, Ankara, S.II s. 279-304.
• Başgöz, İ. (2004). Yunus Emre. İstanbul: Pan yayıncılık.
• Baykara, T. (1990). Anadolu’nu Selçuklular Devrindeki Sosyal ve İktisadî Tarih Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Ege Üniversitesi Yayını
• Cahen, C. (1968). Pre-Ottoman Turkey: A General Survey of the Material and Spiritual Culture and History c. 1071-1330. Taplinger Publishing Company.
• Can S. (2008). Selçuklılar Dönemi’nde Kadın, İstanbul.
• Carım, F. (1964). Kanuni Devrinde İstanbul.
• Dalkılıç, B. (2004). Yunus Emre’de Allah Âlem İnsan Münasebeti. Konya: Kerndözü Yayınları.
• Daşdemir, İ. & Tekin, S. (2018). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Türk-Kültür Öğelerinin Kullanımı. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 18(1), 215-228. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/egetdid/issue/37854/423588
• Dede, B. (1990). Yunus Emre’nin Eserlerinin Tahlili. (Yayınlanmamış Doktora tezi), Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa
• Doğramacı, M. Bizim Yunus, Yunus Emre Hayatı ve Divanı, Kitsan, İstanbul
• Dozy, R. P. A. (1845). Dictionnaire detaille dez noms des vetens chez les arabes. Amsterdam
• Duru, A. T. (1993). Yûnus Şeyhlięi. Ankara
• Duru, A. T. (2004). Belgelerle Yûnus Emre. Konya
• Duru, A. T. (2004). Belgelerle Yunus Emre. Konya: Özel Yayın
• Edhem, M. (1947). Anadolu Selçukluları devrinde Mimari ve Tezyini sanatlar. Halil Edhem Hatıra Kitabı, 294, Ankara
• Erzi, A. S. (1950). “Yunus Emre’nin hayatı hakkında bir vesika”. Belleten, XIV(53), 85-89.
• Eyüboğlu, S. (1985). Yunus Emre. İstanbul: Cem Yayınevi from https://dergipark.org.tr/tr/pub/erdem/issue/44413/549987
• Frumkın, G. (1970). Archaelogy in Soviet Central Asia,Leiden-Köln
• Fuat, M. (1985). Yunus Emre. İstanbul: De yayınevi
• Gabriel, A. (1937). Selçuk Mimarisi. II. Türk Tarih Kongresi, İstanbul
• Gabriel, A. (1940). Voyages Archelogigues Dans la Turguie Orientale,Avec un recueil d’inscriptions arabes par Jean Sauvaget. Paris
• Genç, V. (1977). Yunus Emre’ye Şiirler. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları
• Glidden, H.W. (1936). A Note on the Automata of al-Jazari. Ars Islamica. 3,115.
• Glück, H. (1923). Die Kunst der Seldschuken in Kleinasien und Armenien. Leipzig.
• Gölpınarlı, A. (1931). Melamilik ve Melamiler İstanbul: Pan yayınları
• Gölpınarlı, A. (1958). Firdevsi-i Rumî, Menakıb-i Hacı Bektaş-i Veli (Velâyet-nâme). İstanbul
• Gölpınarlı, A. (1961). Yunus Emre ve Tasavvuf. İstanbul: Yükselen Matbaası.
• Grenard, M. F. (1900) Notes sur les Monuments de sivas. Journal Asiatigue, 9(16), 451-458.
• Guliyeva, M. (2016). Azerbaycan Anlatılarında Hil`at Geleneği. IV. Kazan Uluslararası Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Halkbilimi Bölümü Yayınları.
• Guliyeva, M. Meydan, C. (2020). Horasan’dan Anadolu’ya Oğuz Türklerinde Hil’at Geleneği. Selçuk Zirvesi. 2. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongre Bildirileri. Konya.
• Hali, E. ( (1947). Anadolu Selçukları Devrinde Mimari ve Tezyini San’atlar’’, Halil Edhem Hatıra Kitabı
• Hanilçe, M. (2011). Şeriye Sicillerine Göre XIX. yüzyıl Başlarında Tokat’ta Giyim. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 30, 423- 455.
• Harun T., Tayfun Y., Kutalmı G. (Ed.) (2011). Muhibbe Darga, Anadolu’da Kadın. 21(19),117
• İBNİ B. (1941). Anadolu Selçuki Devleti Tarihi, (Çev.M.N. Gençosman-F.N. Uzluk). Ankara.
• İlaydın, H.(1998). Yunus Şiirinden Günümüze Yaklaştırmalar. Ankara: Akçağ yayınları.
• İnal, G. (1976). Türk-İslam Minyatür sanatı-Başlangıcından Osmanlılara kadar. Ankara.
• İnal, G. (1978). Başlangıcından 14.Yüzyıla Kadar Türk-İslam Tasvir Sanatı. Ankara.
• İnalcık, H. (2009) . Devlet-i ‘Aliyye. İstanbul
• Koca, S. (1996). Türkler ve İslâmiyet. Erdem, ERDEM 22. Sayı, 263-286.
• Köprülü, F. (1981). Türk Edebiyatı’nda İlk Mutasavvıflar, Ankara.
• Kuşçu, A. D. & Vurgun, N. (2021). Moğol İstilâsı Döneminde Nefesi Balkanlar’a Ulaşan İki Türkmen Şeyhi/Babası Hacı Bektâş-I Velî Ve Sarı Saltuk. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı, 91-103. https://dergipark.org.tr/tr/pub/nevsosbilen/issue/66385/1023746.
• Merçil, E.(1985). Gaşiye ve Selçuklular’da Kullanışına Dair Bazı Örnekle, Ankara
• Ocak, A. Y. (2005). Türk Sufiliğine Bakışlar. İstanbul: İletişim Yayınları
• Ögel, B. (1984). Türk Kültür Tarihine Giriş. Ankara: Kültür Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Önder, M. (1973). Selçuklu Devri Kadın Başlıkları, Türk Etnografya Dergisi XIII, 1-8
• Öney, Gönül. (1983). Bir Grup Selçuklu Seramiğinde İnsan Tasviri. Sanat Tarihi Dergisi, S. 2(2).
• Özçelik, M. (2022). Yunus Emre Kimdir? Kim Değildir?. TRT Akademi22-37.
• Şahin, İ. (2003). Yunus Emre. İstanbul: Semerkant Yayınları
• Salman, F. (2011). Türk Kumaş Sanatı. Erzurum: Zafer Ofset Matbaacılık.
• Salman, F. (2013). Başlangıcından Anadolu Selçuklularının Sonuna Kadar Türklerde Kıyafet Biçimleri. Erzurum: Zafer Ofset Matbaacılık.
• Schimmel, A. (1999). Yunus Emre ile Yollarda, Çev. Senail Özkan). İstanbul: Ötüken Yayınları
• Sepetçioğlu, M. N. (2014). Benim Adım Yunus Emre. İrfan Yayıncılık
• Şimşek, S. (1961). Başa Giyilen Başlıklar.Türk Folklor Araştırmaları. 139-140, 2333.
• Sümer, F. (1985). Yabanlı Pazarı; Selçuklular Zamanında Milletlerarası Büyük Bir Fuar.Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 37,1-99.
• Sümer, F. (2016). Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri- Boy Teşkilatı–Destanları.İstanbul: Türk Dünyası Araştırmalar Vakfı.
• Süslü, Ö. (1989). Tasvirlere Göre Anadolu Selçuklu Kıyafetleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Taneri, A. (2021). Türkiye Selçukluları Kültür Hayatı (Menkıbül-Arifin Değerlendirmesi) Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Tanpınar, A. H. (1972). Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul: Meb Yayınları
• Tatçı, M. (2008). Yunus Emre Divanı – İnceleme, İstanbul: H Yayınları.
• Tekindağ, Ş. (1966). “Büyük Türk Mutasavvıfı Yunus Emre Hakkında Araştırmalar.” Belleten, 30(117), 59-90.
• Timuroğlu, V. (2004). Yunus Emre Üzerine Bir Deneme. Eskişehir Sanat Derneği.
• Tokan, Ö. (2018). Sultan Sencer Dönemi (1118-1157) Selçuklu Vezirleri. Bayburt Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1,147-165.
• Toprak, B. (1966). Yunus Emre Divanı, İnkılâp kitabevi, İstanbul
• Turan, O. (1971). Selçuklular Zamanında Türkiye. (4. baskı). İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Turan, O. (1998). Selçuklular ve İslamiyet. İstanbul
• Uçman, A. (2001). Rıza Tevfik’in Tekke Ve Halk Edebiyatıyla İlgili Makaleleri, İstanbul: MEB Yayınları
• Yetkin, Ş. (1964). Türk Çini Sanatında Bazı Önemli Örnekler ve Teknikleri, Türk Sanat Yıllığı I.
• Yetkin, Ş. (1972). Anadolu’da Türk Çini Sanatının Gelişmesi, İstanbul.
• Yıldız, D. (2022). Giysilerin tarihsel sürecine genel bir bakış. An overview of the historıcal process of clothing. The Journal of Social Science, 6 (11), 170-190. DOI: 10.30520/tjsosci.1051771
• Yinanç, M. H. (2020). Türkiye Tarihi Selçuklular Devri (Cilt II, C). (2. baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu.