Antik Çağ Sanatında Gastromitolojik Bir Meyve: Nar

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 1, 11 - 27, 16.10.2025

Tulga Albustanlıoğlu

Öz

Nar, özellikle Akdeniz havzasında, antik dönemlerden itibaren önemli bir meyve olarak biliniyordu. Hem besin kaynağı olarak tüketilen nar, hem kültür de sembolik anlamlarıyla çeşitli sanatsal üretimlerin üzerinde yer aldı. Özellikle Mısır, Anadolu, Helen ve Roma kültürlerinde nar, bereketin ve yaşamın sembolü olarak öne çıkmaktadır. Antik Mısır’da nar, özellikle yeniden doğuş ve öteki dünya inancı ile ilişkiliydi. Mısırlılar, narın ölülerin ortaya çıkmasını, bu meyvenin onların yaşamda ve sonrasında bereket bulmalarına yardımcı olduğuna inanıyorlardı. Nar antik mitolojide özellikle Persephone ile Hades’in hikayesiyle anılır. Bu nedenle nar, yaşam döngüsü ve mevsimsel değişimlerle ilişkilendirilmekteydi. Roma döneminde nar, zenginlik ve bereket simgesi olarak tüketildi. Narın suyu, yemeklerde tatlandırıcı olarak kullanıldı. Aynı zamanda savaş ve zaferin simgesi olarak da önem taşıyordu. Roma’da nar, özellikle düğünlerde ve kutlamalarda kullanılarak, çiftlerin bereketli bir yaşam geçirmeleri için adak olarak da sunuluyordu. Antik çağda narın sağlık açısından birçok faydası olduğu düşünülüyordu. Antioksidan özellikleri ile bilinen, sindirim sistemini destekleyen ve bağışıklığı güçlendiren bir meyve olarak değerlendiriliyordu. Ayrıca narın taneleri ve suyu, çeşitli hastalıkların tedavisinde doğal bir ürün olarak kullanılıyordu. Antik çağda nar, sadece bir besin kaynağı değil, aynı zamanda kültürel ve sembolik anlamlarıyla derin bir felsefi anlamı vardı. Bereket, yaşam ve sağlık gibi temalar çevresinde şekillenen nar, tarih boyunca birçok toplumların ritüel ve inançlarında yer almıştır.

Anahtar Kelimeler

Nar , Sanat ve Nar , Antik Çağda Nar

A Gastromythological Fruit in Ancient Art: Pomegranate

Öz

Pomegranate was known as an important fruit, especially in the Mediterranean basin, since ancient times. Pomegranate, which was consumed both as a source of food and with its symbolic meanings in culture, took its place in various artistic productions. Pomegranate stands out as a symbol of fertility and life, especially in Egyptian, Anatolian, Hellenistic and Roman cultures. In ancient Egypt, pomegranate was especially associated with the belief in rebirth and the afterlife. Egyptians believed that pomegranate brought the dead to life and that this fruit helped them find fertility in life and after. Pomegranate is especially remembered in ancient mythology with the story of Persephone and Hades. For this reason, pomegranate was associated with the life cycle and seasonal changes. During the Roman period, pomegranate was consumed as a symbol of wealth and fertility. Pomegranate juice was used as a sweetener in meals. It was also important as a symbol of war and victory. In Rome, pomegranate was used especially in weddings and celebrations, and was also offered as an offering for couples to have a fertile life. In ancient times, pomegranate was thought to have many health benefits. It was considered a fruit known for its antioxidant properties, supporting the digestive system and strengthening the immune system. In addition, pomegranate seeds and juice were used as a natural product in the treatment of various diseases. In ancient times, pomegranate was not only a food source, but also had a deep philosophical meaning with its cultural and symbolic meanings. Pomegranate, shaped around themes such as fertility, life and health, has taken place in many social rituals and beliefs throughout history.

Anahtar Kelimeler

Pomegranate , Art and Pomegranate , Pomegranate in Antiquity

Kaynakça

• Abbasoğlu, H. (2001). Side. Belli, O. (ed.) içinde Istanbul University’s Contribution to Archaeology in Turkey (1932–2000). Istanbul: 206–210.
• Abram, M. (2009). The Pomegranate: Sacred, Secular, and Sensuous Symbol of Ancient Israel. Studia Antiqua 7 (1): 3–33.
• Akurgal, E. (1995). Hatti ve Hitit Uygarlıkları, İzmir: Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı Yayını.
• Albayrak, C. (2007). Anadolu’da Kibele-Attis Kültü. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Ashton, R. (2006). The Incredible Pomegranate. http://ucanr.edu/sites/Pomegranates/ files/164443.pdf
• Ateş, M. (2001). Mitolojiler ve Sembolleri. İstanbul: Aksieda Matbaası.
• Atlan, S. (1976) . 1947–1967 Yılları Side Kazıları Sırasinda Elde Edilen Sikkeler. Ankara: TTK Yayınevi.
• Bakels, C., ve Jacomet, S. (2003). Access to luxury foods in Central Europe during the Roman period: the archaeobotanical evidence. World Archaeology 34, 542-554.
• Bennett, M. (2011). The Pomegranate: Marker of Cyclical Times, Seeds of Eternity. International Journal of Humanities and Social Science 1 (19): 52–59.
• Benton, J. (2003). Fruits of Antiquity. New York: Ancient Press.
• Boehmer, R.M. ve Güterbock, H. S. (1987). Glyptik aus dem Stadgebiet von Boğazköy, Berlin.
• Büyükkol, S. (2020) “Türk Mitolojisindeki Nar Sembolünün Çağdaş Türk Resim Sanatına Yansımaları”. Ulakbilge 44. 109-121. http://www.ulakbilge.com/makale/pdf/1577971748.pdf
• Butterworth, G. W. (1982). Clement of Alexandria: The Exhortation to the Greeks. The Rich Man’s Salvation and the Fragment of an Address Entitled to the Newly Baptized. LCL 92. Cambridge: Harvard University Press.
• Childs, W. A. P. (1989). Fouilles de Xanthos, Tome VIII, Le Monument des Nereides. Klincksieck.
• Cuvier, G. (2012). 13. Pliny and His Natural History (A. J. Simpson, çev.). T. W. Pietsch (Ed.), içinde Cuvier’s History of the Natural Sciences (1–). Publications scientifiques du Muséum. https://doi.org/10.4000/books.mnhn.3787
• Dinçol, A. M. (1983). Adana, Hatay ve İstanbul Müzelerinde Bulunan Hitit Hiyeroglif Mühürleri /Hethitische Hieroglyphensigel in den Museen zu Adana, Hatay und Istanbul, / Anadolu Araştırmaları Jahrbuch für Kleinasiatische Forschun IX, 173-249.
• Dioscorides, P. (2000). De Materia Medica. (L. Beck çev.). Olms-Weidmann.
• Erhat, A. (2012). Mitoloji Sözlüğü. Remzi Kitabevi. Ankara.
• Garnsey, P. (1999). Food and Society in Classical Antiquity. Cambridge.
• Grainger, J.D. (2009). The Cities of Pamphylia. Oxford.
• Graves, R. (1955). The Greek Myths. Penguin Books.
• Haldane C (1993) Direct evidence for organic cargoes in the late Bronze Age. World Archaeology 24, 248-253
• Hart, G. (1990). A Dictionary of Egyptian Gods and Goddesses. Routledge.
• Hesiodos (1977). Theogonia. (S.Eyüboğlu – A.Erhat çev.) Türk Tarih Kurumu Yayınları. Ankara.
• Homeros (2011). İlyada. (A Ersoy çev. ). Panama Yayıncılık. Ankara.
• Howgego, C.J. (2008) . Coinage and Identity in the Roman Provinces. Oxford.
• Immerwahr, S.A. (1989). The Pomegranate Vase: Its Origins and Continuity. Hesperia 58 (4): 397–410.
• Jurenka, J. (2008). Therapeutic Applications of Pomegranate (Punica Granatum L.): A Review. Alternative Medicine Review 13 (2): 128–144.
• Kulakoğlu, F. (2011). Kültepe-Kaneš: A second millennium BCE trading center on the central plateau. The Oxford Handbook of Ancient Anatolia Langley, P. (2000) Why a pomegranate. British Medical Journal 321, 1153-1162.
• Levin, G.M. (2006) Pomegranate Third Millennium . East Libra Drive Tempe, AZ.
• Mattingly, H.B. 2004. From Coins to History. Michigan.
• McDonald, J.A. (2002) Botanical determination of the Middle Eastern tree of life. Economic Botany 56, 113-125.
• Ovidius (2004). Metamorphoses. ( D. Raeburn çev.). Penguin Classics.
• Özcan, A. T. (2021). A Brief Evaluation on the Plant Depictions in the Hittite Deciption Art. Ankara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 3(1), 47-65.
• Pausanias (1933) Description of Greece, Volume III, Books 6-8 (W.H.S.Jones çev. ) Harvard University Press / Heinemann.
• Plutarkhos, (2007). Bioi Paralleloi, Alexander (Paralel Yaşamlar, F. Akderin çev.), İstanbul.
• Riddle, J.M. (1991). Oral contraceptives and early term abortifacients during classical antiquity and the Middle Ages. Past Present 132, 3-22.
• Sear, D. (1979). Greek Coins and Their Values II. London.
• Süel M.(2008). Ortaköy Şapinuva’da bulunan bir grup kalıp. Muhibbe Darga Armağanı. (Yayına Hazırlayanlar: Taner Tarhan, Aksel Tibet, Erkan Konyar, 476). Sadberk Hanım Müzesi Yayını, İstanbul.
• Stieber, M. (2004). Historiography. In The Poetics of Appearance in the Attic Korai . New York, USA: University of Texas Press. https://doi.org/10.7560/701809-005.
• Still, D.W. (2006). Pomegranates: a botanical prospective. In: Seeram NP, Schull man RN, Heber D (Eds) Pomegranates: Ancient.
• Stover, E., Mercure, E.W. (2007). The Pomegranate: A New Look at the Fruit of Paradise. HortScience 42 (5): 1088–1092. Roots to Modern Medicine, CRC Press Taylor and Francis Group, Boca Raton, Florida.
• Şenocak, E. (2016). Halk Anlatı ve İnanışlarında Mitolojik bir Meyve Nar. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. 4. 228-251. 10.33692/avrasyad.509344.
• Vermaseren, M.J. (1977). Cybele and Attis: The Myth and the Cult. London.
• Ward, C. (2003). Pomegranates in Eastern Mediterranean Contexts During the Late Bronze Age. World Archaeology 34 (3): 529–541.
• Wilkinson, R. H. (2003). The Complete Gods and Goddesses of Ancient Egypt. Thames & Hudson.
• Witczak, T. Ve Zadka, M. (2014). On the Anatolian Origin of Ancient Greek ΣίΔη. Graeco-Latina Brunensia 19 (2): 131–139.
• Zohary, D., ve Hopf, M. (2000). Domestication of Plants in the Old World. Oxford University Press.
• URL 1: Vikipedi. Erişim tarihi: 18.03.2025. https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Dosya:Persephone_Hades_BM_Vase_E82.jpg
• URL 2: Acropolis Museum. Erişim tarihi: 21.02.2025. https://www.theacropolismuseum.gr/en/relief-depicting-athena
• URL 3: CSA. Erişim tarihi: 12.03.2025. https://csa-living.org/oasis-blog/pomegranate-season-and-why-the-trees-were-so-loved-by-the-ancient-egyptiansnbsp
• URL 4: Tarih ve Arkeoloji. Erişim tarihi: 11. 04.2025. https://tarihvearkeoloji.blogspot.com/2015/03/xanthos-ksantos.html?m=1
• URL 5: Acropolis Museum. Erişim tarihi: 21.02.2025. https://naciconlacorona.blogspot.com/2017/04/kore-en-el-museo-dela-acropolis-de.html?m=1
• URL 6: NTV. Erişim tarihi: 28.03.2025. https://share.google/wkakrfH1nZC7buIbd
• URL 7: Coin Archives. Erişim tarihi: 9.04.2025. https://cngcoins.com/Coin.aspx?CoinID=246578
• URL 8: Arts and Culture. Erişim tarihi: 10.04.2025. https://artsandculture.google.com/story/gQUBKKKj6nJw3g