ŞEMSEDDÎN-İ SİVÂSÎ DİVÂNI’NDA HAZRET-İ MUHAMMED

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 3, 61 - 78, 15.03.2019

Mehmet Halil Erzen

Öz

Dünyaya
gelmiş insanlar arasında Peygamber Efendimiz kadar sevilen, hürmet edileni
yoktur. Çünkü O, Allah’ın da en sevdiği kulu, Habîbullâh’tır. Bütün İslâm âlemi
için O, yaratılmışların en hayırlısı ve kâ’inâtın
övüncü konumundadır. Sadece ümmeti tarafından değil diğer dinlere mensûb
insanlar tarafından üstün ahlâkı,
meziyetleri ve örnek yaşayışı takdir edilip kendisine saygı gösterilmiştir.
Asırlar boyu İslâm’ın koruyuculuğu ve dört kıtaya tanıtılması görevini hakkıyla
yerine getiren Türk Devletlerinin çatısı altında teşekkül eden sanatsal
faaliyetlerin şekillenmesinde Peygamber Efendimiz’e duyulan derin muhabbbetin
tesiri vardır. Osmanlı toplumunda Peygamber sevgisi o derece yüksektir ki âdeta
dinî inancın temellerinden birini meydana getirmektedir. Klâsik,
Tekke, Âşık edebiyatları ve ardından Batı tesiri altında gelişim sergileyen
Tanzimat, Cumhuriyet dönemleri ve günümüz edebiyatı çerçevesinde yazılan
eserlerde, Hazret-i Muhammed sevgisi, belirgin temâlardan
biri olarak varlığını sürdürmektedir. Türklerin İslâmiyetle buluştukları dönemden
itibaren, Türk toplumu arasında O’na duyulan sevgi edebî
eserlerde de filizlenmiş ve O’nun müstesna şahsiyeti etrafında bir Peygamber
edebiyatı teşekkül etmiştir. Peygamber Efendimiz’in insanî taraflarından
Peygamber yönüne, üstün ahlâkî vasıflarına, fiziksel husûsiyetlerine, mirâcına,
gazâlarına, mucizelerine,
hicretine değin hemen her yönüne dair bir edebî tür ortaya çıkmıştır.
Peygamber Efendimiz’in en fazla ele alındığı edebî mûhitlerin başında tasavvûfî öğretinin okulu
konumundaki tekke ve dergâhlar
gelmektedir. Dinî
temaların merkezde olduğu tekke-tasavuf muhitinde yetişmiş, 16. Asrın sûfî şairlerinden Şemseddîn-i Sivâsî de dinî nitelikli birçok
eserinde ve Divân’ında
ehl-i sünnet çizgisinde öne çıkardığı Peygamber imajıyla dikkat çekici bir
noktada durmaktadır. Sivâsî,
Divân’ında
yer alan on adet na‘t, gazel
tarzında iki ilâhî ve diğer birçok
şiirinde Peygamber sevgisi başta olmak üzere Hazret-i Muhammed’in üstün husûsiyetlerine
vurgu yapmıştır. Şemsiddîn-i Sivâsî Divânı’nda Hazret-i
Muhammed imajını ortaya çıkarmaya çalıştığımız bu çalışmayla Klasik edebiyatta
Peygamber sevgisinin yansımalarını ve Hazret-i Muhammed’in tekke-tasavvuf
çevrelerindeki eserlerde öne çıkarılan yönlerini şiir örnekleri ışığında tespit
etmeye gayret gösterdik. 

Anahtar Kelimeler

Şemseddîn-i Sivâsî, Hazret-i Muhammed, peygamber sevgisi, tasavvuf

Kaynakça

• ‘Alîyyü’l-Kârî, Ali b. Sultân, el-Masnû‘ fi Ma‘rifeti’l-hadîsi’l-mevzû‘, nşr. Abdülfettâh Ebû Gudde, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1978.
• ANDI, M. Fatih, Şiirin Ufku Hz. Peygamber’i Şiirle Sevmek, Şule Yayınları, İstanbul, 2017.
• BİÇER, Abuzer, Divân-ı Şeyh Ahmed Şemse’d-dîn Sivâsî, Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Yayımlanmamış Lisans Tezi, Ankara, 1977.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Câmi‘u’s-Sahîh, thk. Mustafa Dîbel-Buğâ, Dâru İbn Kesîr, Dımaşk-Beyrut, 1993, İmân 7.ÇETİŞLİ, İsmail, Türk Şiirinde Hz. Peygamber, Akçağ Yayınları, Ankara, 2012.Ebü’l-Kāsım Zeynülislâm Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdilmelik el-Kuşeyrî, Kuşeyri Risâlesi, haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, İstanbul, 1991.
• Ferîdüddîn Attâr, Tezkiretü’l-Evliya, haz. Süleyman Uludağ, İlim ve Kültür Yayınları, Bursa, 1984.
• GÜNGÖR, Zülfikar, “Aziz Mahmud Hüdâyî Divânı’nda Hz. Muhammed İmajı”, Aziz Mahmud Hüdâyî Uluslararası Sempozyum Bildirileri (22-25 Mayıs), Üsküdar Belediye Başkanlığı Üsküdar Araştırmalar Merkezi Yayınları, 2006, C.I.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd, Sünen, thk. Şu‘ayb el-Arnaût vdğ., I-V, Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, Beyrut, 2009, Fadli’d-Duâ, 10.
• İbnü’l-Cevzî, Abdurrahman b. Ebü’l-Ferec, Kitâbu’l-Mevzûât, thk. Abdurrahman Muhammed Osman, Mektebetü’s-Selefiyye, Medine, 1966, I, 289.
• İsmâil b. Muhammed el-Aclûnî el-Cerrâhî, Keşfü’l-hafâ ve Muzîlü’l-ilbâs ammâ İşterehû mine’l-ehâdîs-i ale’s-sünneti’n-nâs, Beyrut, 1988, C.2.KAM, Ferit, Vahdet-i Vücûd, Kapı Yayınları, İstanbul, 2015.
• KARA, Mustafa, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul, 1995.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc, Sahîhu Müslim, nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, I-V, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, Kahire, 1991, İmân 16.SCHİMMEL, Annemarie, İslâmın Mistik Boyutları, Kabalcı Yayınları, İstanbul, 2004.
• SÜER, Fatih Ramazan, Şemseddîn-i Sivâsî Dîvânı (İnceleme-Metin), Cumhuriyet Üniversitesi, Doktora Tezi, Sivas, 2015.
• Şemseddîn-i Sivâsî, Şemseddîn-i Sivâsî Dîvânı, haz. Fatih Ramazan Süer, H Yayınları, İstanbul, 2017.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, Sünenü’t-Tirmizî, thk. Ahmed Muhammed Şakir vdğ., I-V, Şirketü Mektebeti ve Matba‘ati Mustafa el-Bâbî, Mısır, 1962-1977, İlim 16.
• TOPARLI, Recep, Dîvân (Şemseddîn-i Sivâsî Külliyâtı I), Sivas Belediyesi Yayınları, Sivas, 2015
• UZUN, Mustafa, “Muhammed”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 2005, C. 30.YAZIR, Elmalılı Muhammed Hamdi, Kur’ân-ı Kerîm ve Meâl-i Şerîfi, İşaret Yayınları, İstanbul 2000.
• YENİTERZİ, Emine, “Edebiyatımızda Hazret-i Peygamber’in İsimleri ve Harflere Dair”, Yüzakı, S.14/Nisan, 2006.
• YENİTERZİ, Emine, “Hulâsatü’l-hakâyık’ta Hz. Peygamber’in Üstün Özellikleri”, Uluslararası Hâce Muhammed Lutfî (Alvarlı Efe) Sempozyumu (25-26 Nisan 2013 Erzurum) Bildiriler, C. 2.