Bâbâ Figânî ve Dîvânı

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 4, 115 - 130, 15.09.2019

Çetin Kaska

Öz

Fars edebiyatında sebk-i Hindî’nin kurucusu sayılan şair Bâbâ Figânî
döneminde Horasan’da Sultan Hüseyin Mîrzâ Bâykarâ ve veziri Ali Şîr Nevâî,
Azerbaycan’da Sultan Yâkub sayesinde şiir pazarı revaç kazanmıştır. Mollâ Câmî’nin
şöhret bulması ve Bâbâ Figânî’nin meşhur olması yukarıda adı geçen sultanların
edebiyatçıları himaye etmesi neticesinde olmuştur. Zor anlaşılan gazel, Figânî
ile birlikte sade bir hal almıştır. Gazelleriyle meşhur olan Figânî’nin
kasideleri de ilgi çekicidir. Figânî de Hâfız gibi dönemin siyasi mevzularını
gazellerinde ifade etmiştir. Tezkire yazarları, çok güzel şiirler yazdığı için
kendisini Hâfız-i Şîrâzî’ye benzeterek ona Hâfız-i Kûçek lakabını vermişler.
Sürekli içki içen Figânî ömrünün sonlarında tövbe etmiştir. Bu makalede Figânî
hakkında detaylı bilgiler verildikten sonra Dîvân’ı ele alınıp incelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Bâbâ Figânî, Dîvân

Kaynakça

• Atrifî, Ali Ekber, "Bâbâ Figânî-i Şîrâzî" Dâiretü’l-Maârif-i Şîa, Tahran: Neşr-i Şehîd Saîd Muhibbî, c.3, 1371.
• Âzer-i Bîgdil, Lütf Ali Beg, Âteşkede-i Âzer, nşr. Seyyid Caʻfer Şehîdî, Tahran: Enteşârât-i Müessese-i Neşr-i Kitâb, 1337.
• Bâbâ Figânî-i Şîrâzî, Dîvân-i Eşʻâr-i Bâbâ Figânî-i Şîrâzî, nşr. Ahmed Süheylî-yi Hânsârî, Tahran: Şirket-i Nesebî-i Hâc Muhammed Hüseyin İkbâl, 1316.
• Dekâkî-i Belyânî, Takiyyüddîn Evhâdî, ʻArafâtü’l-ʻÂşıkîn ve ʻArasâtü’l-ʻÂrifîn, nşr. Muhsin Nâcî-i Nasrâbâdî, (Tahran: Enteşârât-i Esâtîr, c.5, 1388.
• Dihhodâ, Ali Ekber, Lügatnâme-i Dihhodâ, Tahran: Dânişgâh-ı Tahran Müessese-i Lügâtnâme-i Dihhodâ c.3, 1998.
• Ekberî, Menûçehr, “İstikbâl Der Şiʻr-i Fârsî ve Ehemmiyet-i Şiʻr-i Bâbâ Figânî Ez Nezer-i İstikbâl”, Mecele-i Dânişkede-i Edebiyyât ve ʻUlûm-i İnsânî-yi Dânişgâh-i Tehrân, Tahran: 1379.
• Hânlerî Kiyâ, Zehrâ, Ferheng-i Edebiyât-i Fârsî, Tahran: Enteşârât-i Bunyâd-i Ferheng-i İrân, 1969.
• Kezâî, Hâdî, Zindeginâme-i Şâʻirân ve Nivîsendegân (Ez Rûdekî Tâ Devletâbâdî) Tahran: Enteşârât-i Behzâd, 1386.
• Kurtuluş, Rıza "Bâbâ Figânî" DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, c.4, 1996.
• Mihrâbî, Zehra, Mukâyese-i Sebkî-i Çendîn Gazel-i Bâbâ Figânî ve Hâfız, Dânişgâh-i Terbiyet-i Muallim, Yüksek Lisans Tezi: 1391.
• Müctebâî, Fethullâh, "Bâbâ Figânî" Dânişnâme-i Cihân-i İslâm, (Tahran: Bünyâd-ı Dairetü’l-Maarif-i İslâmî, c.1, 1375.
• Müezzinî - Zîgmî, Ali Muhammed ve Emîr, “Tâsîr-i Bâbâ Figânî Ber Ceryânhâ-yi Şiʻr-i ʻAsr-i Safevî”, Neşriye-i ʻİlmî Pejûheşî, Tahran: 1390.
• Nazîrî-i Nîşâbûrî, Muhammed Hüseyin, Dîvân-i Nazîrî-i Nişâbûrî, nşr. Mezâhir Musaffâ, Tahran: Kitâbhânehâ-i Emîr Kebîr ve Zevvâr, 1340.
• Örfî-i Şîrâzî, Cemâleddîn Muhammed, Külliyât-i Örfî-i Şîrâzî, nşr. Muhammed Veliyülhak Ensârî, Tahran: Enteşârât-i Dânişgâh-i Tehrân, c.2, 1378.
• Safâ, Zebîhullâh Târîh-i Edebiyât Der Îrân, Tahran: Enteşârât-i Firdevsî, c.4, 1364.
• Sâib, Muhammed Alî, Dîvân-i Sâib-i Tebrîzî, nşr. Muhammed Kahramân, (Tahran: Enteşârât-i ʻİlmî ve Ferhengî, c.3, 1387.
• Şifâî-i İsfahânî, Şerafüddîn Hasan, Dîvân-i Şifâî-i İsfahânî, Nşr. Lütf Alî Benân, Tebriz: 1362.
• Vâlih-i Dâgıstânî, Alî Kulî, Riyâzü’l-şuʻarâ, nşr. Seyyid Muhsin Nâcî-yi Nasrâbâdî, Tahran: Enteşârât-i Esâtîr, c.3, 1384.