Melihî ve Elif-nâmesi

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 4, 7 - 17, 15.09.2019

Ruken Karaduman

Öz

 

            Klasik
şiirimizde söz sanatı mı yoksa bir nazım şekli mi olduğu konusunda muhtelif
görüşler olan elif-nâmeler hem divan hem de halk edebiyatının
müştereklerindendir. Genellikle dinî konularda yazılmakla birlikte, diğer
konularda yazılmış örnekleri de bulunan ve günümüz akrostişlerine benzeyen bu
manzumelerin, Türk şiirinde yüze yakın örneği tespit edilmiştir.Mürettep bir
divanı bulunmayan Melihî'nin, nazire mecmualarında tesadüf ettiğimiz toplam 18
şiirine ve çeşitli tezkirelerde hakkında verilen bilgilere dayanarak, döneminin
önemli şairleri arasında yer aldığını söylemek mümkündür. Ahmet Paşa'nın hocası
ve Fatih sultan Mehmet'in musahibi olan Melihî, ilim yönü oldukça kuvvetli bir
şairdir. Ancak sürdürdüğü derbeder yaşam tarzı, onun şiir dünyasında hak ettiği
yeri alamamasının başlıca nedeni olur. Şairin elimizde bulunan az sayıdaki
şiirleri içinde dikkat çekenlerden biri de elif-nâme şeklindeki gazelidir. Bu
makalede, genel olarak elif-nâmeler hakkında 
bilgi verilmiş; 15. yüzyılın kalender mizaçlı şairi Melihî
tanıtılmıştır. Ayrıca Melihî'nin elif-nâme şeklindeki gazeli günümüz Türkçesine
aktarılarak şekil-muhteva  özellikleri
açısından incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Melihî, elif-nâme

Kaynakça

• ARAT, Reşit Rahmeti (1986), Eski Türk Şiiri, Türk Tarih Kurumu Yayınları , Ankara.
• BOZHÜYÜK, Mehmet Emin (1998), Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, "Hurûf" maddesi, c.18, İstanbul
• CANDAN, Gülşen (2012), Senî Ali’nin Elifnamesi, Turkish Studies, 7/1, 631-641.
• CANIM, Rıdvan (2000), Latifi Tezkiretü’ş-Şuara ve Tabsıratü’n-Nüzama (İnceleme-Metin), Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• ÇELEBİOĞLU, Amil (1998), Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• DEVELİOĞLU, Ferit (1970), Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara
• ERGİN, Muharrem (1948) İstanbul Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, II/1-2 , s. 59-78
• GÖKÇİMEN, Ahmet (2010), "Türkmen Edebiyatında Elifnâme", A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED 43],105-120.
• GÜZEL, Abdurrahman (2006), Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı, Akçağ Yay., Ankara
• İSEN, Mustafa (1998), Sehî Bey Tezkiresi “Heşt Behişt”, Ankara.
• KAYA, Doğan (2007), Ansiklopedik Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara
• KILIÇ, Filiz (2010), Âşık Çelebi Meşâ’irü’ş-Şu’arâ İnceleme-Metin, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, C. 2-3, İstanbul.
• KINAY, Nilay (2013). “Bir Edebî Tarz Örneği Olarak Sâdık Kemâlî’nin Elif-Nâmeleri”. Turkish Studies, 8/13, 1205-1213.
• KUTLUK, İbrahim (1989), Kınalızade Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şuarâ, C. I-II, TTK Yayınları, Ankara.
• ÖZCAN, Hüseyin (2015). “Hataî’nin Elifnâme Şeklinde Yazdığı Düvazdeh”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 76, 191-204.
• ÖZTOPRAK, Nihat (2009), “Elif-Nâmelerin Tertip Hususiyetleri ve Metin Tesisindeki Yeri”, Uluslararası Türklük Bilgisi Sempozyumu Bildirileri 2, Erzurum, 817-829.
• ÖZTÜRK, Nuran (2012). “Elifname ve Nidai’nin Elifnamesi”, Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu Bildirileri, Adana, 173-185
• SUNGURHAN, Aysun (2017), Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü'ş-Şuarâ, Kültür Turizm e-Kitap, Ankara
• TEMİZEL, Ali (2002), Ahmedî‟nin Farsça Eserleri: Tenkitli Metin-İnceleme-Tercüme ve İndeks, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, SBE, 2002