Alfabe’nin İcadı ve Tarih Boyunca Kürtlerin Kullandığı Alfabeler

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 1, 8 - 27, 16.02.2015

Nusrettin Bolelli

Öz

Özet
İnsanoğlu, hemcinsleriyle diyalog kurmak ve bildiklerini onlara aktarmak
için tarih boyunca muhtelif dilleri kullanmış ve çeşitli yazı şekillerini icat etmiştir.
Bu itibarla dil, insanoğluna büyük hizmetler yapmıştır. Kürt bilginler
de ilimlerini sonraki nesillere aktarmak için tarih boyunca çok sayıda alfabe
kullanmışlardır.
Anahtar kelimeler: Dil, yazı, alfabe.

Abstract
Throughout the history, humankind has created various scripts and used
different languages to communicate with each other and transfer their knowledge
to others. Thereby, all kinds of scripts have provided service to humanbeing.
Kurdish scholars have used many different alphabets to transfer their
knowledge to the next generations throughout the history.
Keywords: langauge, script, alphabet.

Anahtar Kelimeler

Dil, yazı, alfabe

Kaynakça

• Kur’ân-ı Kerîm.
• ‘Ali, Cevad, Târîhu’l-‘Arab kable’l- İslâm, Beyrut, 1993, VIII, 159.
• Ana Britanica, XXIX, 93.
• An Zalî ve Anî Birsiyye, Tarihu’l-hatti’l-’arabî ve ğayruhu mine’l-hutût, (trc. Salim Süleyman el- Îysî) Dımaşk, 2004.
• Apak, Âdem, Anahatlarıyla İslam Öncesi Arap Tarihi ve Kültürü, Ensar Yayınları, İstanbul 2012.
• Baba Merdûh Ruhânî (Şiwa), Târîh-i meşâhîr-i ‘urefâ, ‘ulemâ, üdebâ, şu’arâ- yı Kürd, I-III, ( thk. Muhammed Mâcid Merdûh Ruhânî), Tahran, 1382.
• Büyük Larousse, Sözlük ve Ansiklopedisi, I- XXIV, İstanbul, 1986.
• Cemal Reşîd Ahmed, Zuhûru’l-Kurd fi’t-tarîh, İkinci baskı, Erbil, 2005.
• Coşkun, Muzaffer, Yıldız Cümleler ve Unutulmaz İbretli Sözler, Gonca Yayınevi, İstanbul, 1984.
• Çağlayan, Mehmet, Şark Uleması, İstanbul, 1996.
• ed-Dârimî, Ebu Muhammed Abdullah b. Abdirrahman b. el-Fadl, es-Sünen, (thk. Mustafa Dîb el-Buğa), Dımaşk, 1991.
• Demir, Ramazan, Arap Dilbilimcilerine Göre Dillerin Kaynağı Meselesi Hz. Adem’in Dili, İstanbul 2009.
• DİA, M. Nihad, Çetin, Arap Maddesi, III, İstanbul, 1991, s. 276-282.
• Diringer, David , The Alphabet, İngiltere 1949, s. 228.
• Ebu’l‘Abbâs, Ahmed b. ‘Alî el-Kalkaşendî, Subhu’l-A‘şâ fî Sinâ‘ati’l-İnşâ’ (Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye) Beyrut, 1987, III, 11.
• Ebu’l-‘Abbâs Ahmed b. Yahya b. Câbir, el-Belâzurî, Fütuhü’l-büldân, Beyrut, 1987, s. 659-660.
• Ebu Heyseme, Züheyr b. Harb, Kitabu’l-ilm, ( nşr ve tahkik. Tuğ, Salih) M. Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Profesörlük tezi, İstanbul, 1977.
• Elmalılı Yazır, Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, (Terc. İsmail Karaçam- Nusrettin Bolelli - Emin Işık-Abdullah Yücel), I, 265-267, İstanbul, 1992.
• Fahreddîn er-Râzî, Tefsîru’l-kebîr Mefâtihu’l-ğayb, (Trcm. Suat Yıldırım -Lütfullah Cebeci- Sadık Kılıç- C. Sadık Doğru) Ankara, 1988, II, 265.
• Farabî, Kitabu’l-hurûf, (trcm. ÖmerTürker), Litera Yayıncılık, İstanbul, 2008.
• Fhilip K. Hitti, Siyasî ve Kültürel İslam Tarihi, (trcm. Tuğ, Salih), İfav Yayınları, İstanbul, 2011.
• Halîl Hayalî Mutkî, Elif Bêya Kürdî, Hivda İletişim, İstanbul, 2004.
• Heme Teqi Behar, Sebikşinâsî, Tahran, ts., s. 65.
• İbn Abdilberr Ebu Ömer Yusuf b. Abdulberr en-Nemari, Câmi’u beyâni’l-ilmi ve fadlihi, 2. baskı, Kahire, 1982.
• İbnu ‘Abdi Rabbihi, el-‘İkdu’l-ferîd, I-VIII, (thk. Abdülmecid et-Terhînî), Daru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, Beyrut, 1983.
• İbn Cinnî, el-Hesâis, Kahire, 1986.
• İbnü’l-Esîr, İzzeddîn Ebu’l-Hasan Ali b. Ebu’l-Kerem Muhammed, el-Kâmil fi’t-tarîh, I-XIII, (thk. Semir Şems), Daru Sadr, Beyrut 2009.
• İbnu’n-Nedîm, el-Fihrist, Tahran, 1988, s. 8.
• İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1955, VI, 1113.
• El-Kınnevcî, Mahmud Sıddîk Hasan Han, el-Bulğa fî usûli’l-luğa, (thk. Nezîr Muhammed Mektebî), Dâru’l-beşâiri’l-İslâmiyye, Beyrut, 1988. ( s. 72-97).
• Kurdo, Prof. Qanat, Tarîxe Edebiyata Kurdî, Özge yayıncılık, Ankara 1992.
• Mahmud Hac Hüseyin, Tarîhu kitabeti’l-‘Arabîyye ve tetavvürihâ, I-II, Vizaretü’s-Sekâfe, Dımaşk, 2004.
• Mehmet, Emin Zeki Beg, Kürtler ve Kürdistan Tarihi, Nûbihar Yayınları, Üçüncü baskı, İstanbul 2011.
• Meşahiri Kürd û Kürdistan (Trcm. Mehmet Emin Zeki Bey (Kürd ve Kürdistan Ünlüleri), Apec ve Öz-Ge Yayınları, Sweden, 1998, s.166.
• Meydan Laurosse, I-XXV, İstanbul, 1989, XVIII, 508.
• Muhammed, el-Müderris, ‘Ulemâuna fî hizmeti’l-‘ilmi ve’d-dîn, Şam, 1986
• Ruhanî, Baba Merdûx, Târîxê Meşâhîrê Kurd, I-III, Tahran, 1952, I, 22.
• Selâhaddin el-Müneccid, Dirâsât fî târîhi’l-hatti’l-Arabî, Beyrut 1972, s. 21, 22, 34, 102.
• Sıddîq Borekeyî Sefîzade, Mêjuy Wêjey Kurdî, Tebrîz, 1375.
• Süheyle Yâsîn el-Cübûrî, Aslü’l-hatti’l-Arabî ve tetavvuruhû, Bağdad 1977. s. 191a, 191 b, 192 b, 208a.
• Süyûtî, Celaleddin Abdirrahman, el-Müzhir fî ‘ulûmi’l-luğti ve envâ’iha, (Şerh ve ta’lîk: Muhammed Câd el-Mevlâ Beg, Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim ve Ali Muhammed el-Becâvî), el-Mektebetü’l-‘asriyye, Beyrut, 1987, s. 8-15.
• Şerefhanê Bitlisî, Şeref-name, (trc. Ziya Avcı), Avesta Yayınları, Üçüncü baskı, Diyarbakır, 2007.
• Yusuf İlyan Serkîs, Mu’cemü’l-matbu’ati’l-‘arabiyye ve’l-mu’arrebe, I-II, Mekte-betü’s-bekâfeti’d-dîniyye, Kahire. 1919.
• Ziyaeddin el-Halîdî el-Makdîsî, el-Hediyetü’l-Hamidiyye fî’l-luğati’l-Kürdîyye, (thk. Muhammed Mukrî), Mektebetü Diyarbakır, Diyarbakır, 2011.
• __________, el-Hediyetü’l-Hamidiyye fî’l-luğati’l-Kürdîyye, (Kürtçe- Türkçe Sözlük (Türkçe’ye Tercüme ve Neşir: Mehmet Emin Bozarslan), Çıra Yayınevi, İstanbul 1978. İnternet Kaynakları
• Kürtler; Vikipedi, Özgür Ansiklopedi. (Erişim tarihi: 11.05.2014. saat 17.30)
• www.sizinti.com.tr/.../yeryuzundeki-diller-ve-kelime-a (Erişim Tarihi: 12. 05. 2014 saat 10.22);
• www.cokbilgi.com/tag/dunyadaki-dil-sayisi/ (Erişim Tarihi: 12.05.2014 saat : 10.39).
• https://www.facebook.com/WaneyenKurdi/posts/ (Erişim tarihi: 16.09. 2014 saat : 11.13)