Kürt Bilginlerin Yazdıkları Bazı Eserlerin Tanıtımı

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 1, 67 - 81, 16.02.2015

Nusrettin Bolelli

Öz

Özet
Kürt bilginleri, Müslüman olduktan sonra Arap alfabesinde bulunmayan
bazı sesleri bu alfabeye ilave ederek muhtelif eserleri bu alfabe ile telif etmişlerdir.
Bu eserlerin büyük kısmı divanlardan oluşmaktadır. Bu çalışmamızda basılmış olan bazı divanları ve şerhlerini tanıtmaya çalışacağız.
Anahtar kelimeler: Alfabe, Kürtçe, Divan.

Abstract
Throughout the history, especially after Kurds converted into Islam, Kurdish
vriters published various vorks by using Arabic alphabet vhich they added
some letters that dindn’t exist in that alphabet. A great number of this vorks
consist of “Divans”. In this study, I vill try to introduce some Kurdish “Divans”
and some “commentaries” of them.
Keyvords: alphabets, Kurmanji Kurdish, Divan.

Anahtar Kelimeler

Alfabe, kürtçe, Divan

Kaynakça

• Kur’ân-ı Kerîm.
• Abdulbasit Muhammed Abdussamed b. Molla Muhammed Tâhir el-Âmedî, Ehmedê Bateyî Mevlid’inin Şerh ve Neşri, Nubihar yayınevi, İstanbul 2012.
• ‘Abdulfettah Hezroyî, Dîvana Fethî, (Şerh ve Tahkîk, Tehsîn Îbrahîm Doskî, Kürtçeye Tercüme ve Latinize, M. Xalid Sadînî), Nubihar yayınevi, İstanbul 2012.
• Abdurrahman Dürre, “ Şerha Divâna Ehmedê Xanî, Felsefe û Jiyana Vî”, İkin- ci baskı Avesta yayınevi, İstanbul 2002.
• Feqî Huseyn Sağniç, 1-700.
• Kürtler; Vikipedi, özgür ansiklopedi. (Erişim tarihi: 16.05.2014. saat 08.00).
• Ahmed-i Cezirî, Dîvanî Melayê Cezîrî, Midyat, 1965.
• Ahmed Hilmî el-Kuğî ed-Diyarbekrî, Gülzâr-i Hemûkân Şerhâ Nûbehârâ Piçûkân, , (Matbuatu Cerîde-i Sur), Diyarbakır, 2004.
• Arif Zêrevan, Divana Melayê Cizîrî Şerh ve Tercümesi, Nefel yayınevi, Dijital baskı, Stokholm, 2004.
• Baba Merdûh Ruhânî (Şiva), Târîh-i meşâhîr-i ‘urefâ, ‘ulemâ, üdebâ, şu’arâ-yı Kürd, I-III, ( thk. Muhammed Mâcid Merdûh Ruhânî), Tahran, 1382.
• Baba Tahirê ‘Uryanî, Dubeytî, (trc. Sabah Kara) Üçüncü baskı, Nûbihar Yayı- nevi, İstanbul 2012.
• Büyük Larousse, Sözlük ve Ansiklopedisi, I- XXIV, İstanbul, 1986.
• Cemal Reşîd Ahmed, Zuhûru’l-Kurd fi’t-tarîh, İkinci baskı, Erbil, 2005.
• Çağlayan, Mehmet, Şark Uleması, İstanbul, 1996.
• Ehmed (Hüseyni) Bateyî, “Mevlûda Nebî”, İstanbul, 1965.
• Ehmed b. İlyâs el-Hânî, “Nûbehâr’a Piçûkan, Şerh ve nşr. Ahmed el-Kuğî, “Gülzarâ hemûkân”, İstanbul 2004.
• Ehmedê Xanî, Nûbehârâ Piçûkan” (Tercüme Ve Şerh, Kadri Yıldırım), Avesta yayınları, Diyarbakır 2008.
• Ehmed-i Xanî, Mem ü Zîn, (Tercüme Ve Şerh, Jan Dost. Avesta yayınevi, Di- yarbakır 2010.
• Ehmedê Xanî, Mem û Zîn, (Tercüme Ve Şerh, Pervîz Cîhanî, Nubihar yayınevi, İstanbul 2010.
• Ehmedê Xanî, Mem û Zîn, (Tercüme ve Neşir Namık Açıkgöz), Kültür Bakanlı- ğıYayınları, Ankara 2012.
• Ehmedê Xânî, “Akîdetu’l-îman”, İstanbul ts.
• Ehmedê Zivingî, Şerha Dîvana Melayê Cizirî. I-III, Avesta yayınevi, Diyarbakır 2013.
• Halîl el-Es’ardî,“ Nehcü’l-enâm”, İstanbul, 1337.
• İbnu’n-Nedîm, el-Fihrist, Tahran, 1988, s. 8.
• İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1955, VI, 1113.
• İsma’îlê Beyazîdî, “Gülzâr” (Kürtçe-Arapça-Farsça Sözlük) ...
• İzzeddin ez-Zencânî’nin “el-‘İzzî fi’t-tasrîf”, (Kürtçeye Tercüme eden“et- Tasrîfu’l-Kürdî, Mella Ali et-Terâmâhî el-Müksî) Sembol yayınevi, İstanbul 2010.
• Katib Çelebî, Keşfu’z-zünûn, I-II, (Nşr. Şerafettin Yaltkaya), Milli Eğitim Yayı- nevi, İstanbul, 1971-1872.
• Kurdo, Prof. Qanat, Tarîxe Edebiyata Kurdî, Özge yayıncılık, Ankara 1992.
• Medrese ve İlahiyat Kavşağında İslâmî İlimler (Uluslararası Sempoz-yum), (Editör: İsmail Narin) I-II, Bingöl Üniversitesi Yayınları 2013.
• Mehmet, Emin Zeki Beg, Kürtler ve Kürdistan Tarihi, Nûbihar Yayınları, Üçüncü baskı, İstanbul 2011.
• Meşahiri Kürd û Kürdistan (Trcm. Mehmet Emin Zeki Bey (Kürd ve Kürdis- tan Ünlüleri), Apec ve Öz-Ge Yayınları, Sveden, 1998, s.166.
• M. Xalid Sadinî, Mela Huseynê Bateyî, Jiyan, Berhem û Helbestên Vî, Nubihar yayınevi, İstanbul 2010.
• M. Xalid Sadinî, Feqi Tayran’ın Hayatı ve Eserleri, Qevlê Hespê Reş (Siyah Atın Ölümü), Şêxê Senan (Senan Şeyhi) ve Qiseya Bersiyayî (Bersiyay’ın Öykü- sü) Beşinci baskı, Nubihar yayınevi, İstanbul 2011.
• Mevlana Hâlid-i Bağdadî, “Divanı”, (Tercüme ve Neşir Süleyman Kuku), Dam- ra yayınevi, İstanbul 2010.
• Meydan Laurosse, I-XXV, İstanbul, 1989, XVIII, 508.
• Muhammed Hadîyê Qevmanî, “Divanı”, (Latinize eden Muhammed Seyda oğlu), Nubihar yayınevi, İstanbul 2011.
• Muhammedê Liceyî, “Divanı” (Tahkîk Tehsîn Îbrahim Doskî, Latinize eden M. Xalid Sadînî), Nubihar yayınevi, İstanbul 2012.
• Muhammed, el-Müderris, ‘Ulemâuna fî hizmeti’l-‘ilmi ve’d-dîn, Şam, 1986.
• Murat Özdemir, Şeyh Abdurrahman Aktepe Hayatı Eserleri ve Tasavvufî Gö- rüşleri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimle- ri (Tasavvuf) Anabilim Dalı, Ankara 2008, basılmamış Doktora tezi.
• Musa el-Celâlî el-Beyazîdî, “Feyzu’l-kadîr er-Rahmân şerhu kitaba Nûbehâra piçûkan”, Sembol yayınevi, İstanbul 2010.
• Musa el-Celâlî el-Beyâzîdî, “Feyzu’l-kadîr el-‘Allâm şerhu Nehci’l-enâm” (Şerh ve Arapçaya Tercüme), Sembol yayınevi, İstanbul 2010. L
• Musa el-Celâlî el-Beyazidî, “Feyzu’l-kadîr el-mennân şerhu ‘akîdeti’l-îman”, Sembol yayınevi, İstanbul 2010.
• Musa el-Celâlî el-Beyazîdî, “Feyzu’l-kadîr el-mübdî şerhu’l-Mevlid” (Ahmedê Bateyî’nin “Mevlidi”nin Şerhi ve Arapça Tercümesi), Sembol Yayınevi, İs- tanbul 2010.
• Nûrüllah el-Heyûtî el-Godîşkî, “Sehlu’l- mevrid fî şerhi’l-Mevlid” (Ahmedê Bateyî’nin “Mevlid”ini Şerhi Ve Arapça Tercümesi), Sembol yayınevi, İstan- bul 2010.
• Ruhanî, Baba Merdûx, Târîxê Meşâhîrê Kurd, I-III, Tahran, 1952, I, 22.
• Seyyid Aliyê Findikî, “Divanı”. ( Neşr ve Latinize eden Selman Dilovan ve Hü- seyn Şemrexî), Beşinci baskı Nûbihar Yayınevi, İstanbul 2011.
• Şerefhanê Bitlisî, Şeref-name, (trc. Ziya Avcı), Avesta Yayınları, Üçüncü baskı, Diyarbakır, 2007.
• Şêx ‘Evdirrehmanê Axtepî, Revdne’îm (Neşr ve Zeynel’abiddîn Zinnar), Stok- holm 1991.
• Şêx Şemseddînê Qutbê Exlatî yê Birîfkanî “Dîvanı”, (nşr. Zahid Birîfkanî, Veşanên Roja Nû yayınevi, Stokholm 2001.
• Turan, Abdulbaki, Divana Melayê Cezîrî Şerh ve Tercümesi Nubihar yayınları, İstanbul 2010.
• Tunç, Osman, Dîvana Melayê Cezîrî, (trcm.) Nubihar yayınevi, İstanbul 2011.
• Yıldırım, Kadrî, “Nûbehârâ Piçûkan”ın Şerh ve Tercümesi, Avesta yayınları, Diyarbakır 2008.
• Yusuf İlyan Serkîs, Mu’cemü’l-matbu’ati’l-‘arabiyye ve’l-mu’arrebe, I-II, Mekte-betü’s-sekâfeti’d-dîniyye, Kahire. 1919.
• Yusuf Ziyaeddin Paşa,“el-Hediyyetü’l-Hamidiyye fî’l-luğati’l-Kürdiyye” (thk. Muhammed Muqrî), Beyrut 1975.
• Zeynelabidin Kaya (Zinnar) ve M. Emin Narozî, Mella Ahmedê Cizirî’nin Diva- nı, Roja Nû yayınevi, Stokholm 1987.
• Ziyaeddin el-Halîdî el-Makdîsî, el-Hediyetü’l-Hamidiyye fî’l-luğati’l-Kürdîyye, (thk. Muhammed Mukrî), Mektebetü Diyarbakır, Diyarbakır, 2011.
• __________, el-Hediyetü’l-Hamidiyye fî’l-luğati’l-Kürdîyye, (Kürtçe-Türkçe Sözlük (Türkçe’ye Tercüme ve Neşir: Mehmet Emin Bozarslan), Çıra Yayı- nevi, İstanbul 1978. İnternet Kaynakları
• Kürtler; Vikipedi, Özgür Ansiklopedi. (Erişim tarihi: 11.05.2014. saat 17.30)
• vvv.sizinti.com.tr/.../yeryuzundeki-diller-ve-kelime-a (Erişim Tarihi: 12.05. 2014 saat 10.22);
• vvv.cokbilgi.com/tag/dunyadaki-dil-sayisi/ (Erişim Tarihi: 12.05.2014 saat : 10.39).
• vvv.kurtkulturu.com/Yazilar/kurt.../lubnan-kurtleri. (Erişim tarihi: 12.05. 2014, Saat: 12.13)
• vvv.urmiyenevs.com ı Azerbaycan (Erişim tarihi: 11,05.2014 saat 17.25).
• tr.vikipedia.org/viki/Kürt Tarihi (Erişim tarihi : 16.09.2014, Saat: 14.07).