Ortak Atasözlerin Hikâyeleri: Fârsî-Kurmancî-Zazakî 12 Vermezse Mabûd Neylesin Mahmud/ Heke Nedît Hakimê Hey, Xwelî li Serê Hatimê Tey

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 18, 17 - 35, 25.12.2023

Hasan Çiftçi

https://doi.org/10.56491/buydd.1349986

Öz

Özet
Bu makale karşılaştırmalı halk edebiyatıyla ilgilidir. Ortadoğu halklarının dillerinden Farsça, Kurmancî ve Zazakî’de ortak atasözleri ve onlardan bazısının halk arasında söylenen hikâyelerini ve kaynaklarını konu edinmektedir. Yer yer bu atasözleriyle ortak olan Arapça ve Türkçe atasözlerine ve hikâyelerine de yer verilecektir. Bu yazıda özellikle, Vermezse Mabûd neylesin Mahmud/ Heke nedît Hakimê Hey, xwelî li serê Hatimê Tey şeklindeki atasözü ve hikâyesi üzerinde durulacaktır.
Atasözleri halkların tarihi süreçte şekillenen yaşam biçimini, adet ve geleneklerini ifade eden yasalar hükmündedir. Atasözleri yüzyılların geçmesiyle şekillenir ve toplumun ahlâkî, dinî ve dünyevî değerlerini ifade ederler. Toplumun tarihsel kültürünü kuşaktan kuşağa aktarırlar.
Bu onikinci makale de aynı konuyla ilgili seri halde yayımlanacak diğer makaleler gibi adı geçen Müslüman halkların düşünsel, dilsel ve kültürel ortak değerlerine ışık tutacaktır.

Anahtar Kelimeler

Atasözlerinin hikâyeleri, ortak atasözleri, rızk, Farsça, Kurmancî, Zazakî.

Kaynakça

• Aksoy, Ömer Asım, Atasözleri ve Deyimler Sözlügü, I-II, İnkılâp İstanbul 1988.
• Albayrak, Nurettin, Türkiye Türkçesinde Atasözleri, Kapı Yayınları, İstanbul 2009.
• Atlı, Sagıp, Kastamonu Masalları (Araştırma-İnceleme-Metin), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Isparta 2011.
• Behmenyârî, Ahmed, Dâstânnâme-ê Behmenyârî, İntisârât-ê Dânisgâh-ê Tehrân, 1381 hş./2002. Bor, İsmet, Mesel u Vistonikî, Roşna: Diyarbakır 2015.
• Dêhxodâ, Ali Ekber, Emsâl û Ḥikem, I-IV, Emîr Kebîr, 1363 hş.
• Dêrşewî, Mele Mehmûd, Miştaxa Çiya Ji Gotinên Pêşîya, (Latinize: Serbest Zaxoyî) Stockholm 1989. Deştekî, Umer Şêyxella, Pendî Kurdî Çîrokekey, Hewlêr 2006.
• Elçin, Şükrü, Halk Edebiyatına Giriş, Akçağ, Ankara 2004.
• Encû-yi Şîrâzî, Seyyid Ebû’l-Kasım, Temsîl û Mesel, (tas. Seyyid Ahmed-i Vekîliyân) Emîr Kebîr Tahran 1395 hş. Heblerûdî, Muhammed, Kulliyât-ê Câmi‘u’t-temsîl, Kitâbfrûşi-yê İslâmiyye, Tahran ts.
• Hesen, Bîlal, Ji Wêjeya Gel: Pend û Peng, 2008.
• http://www.zazaki.net/haber/meselaya-siltan-mehmd-feqr-2151.htm (erişim: 17.05.2023: 21:56) Oncu, Mehmet, 101 Bivêj Çîrok, Avesta 2015.
• ____________, Gotinên Pêşiyân, Enstîtuya Kurdî, İstanbul 2014.
• Öncü, Mehmet, 101 Gotınên Pêşıyan Çîrok, Nûbihar. (https://books.google.com.tr/books?id=GjpBEAAAQBAJ: erişim 06.07.2023: 10:47)
• Pala, İskender, Atasözleri Sözlüğü, İstanbul 2002. (Atasozleri_Sozlugu_(iskender_Pala)_(2002)
• ___________, İki Dirhem Bir Çekirdek, Kapı Yayınları, İstanbul 2018, 201-203. (Tarayan Süleyman Yüksel Www.Suleymanyuksel.Com/E-Yayın: Ayraç Sanal Yayın Ocak, 2008)
• Rahmândûst, Mustafa, Fovt-ê Kûzegerî: Meselhâ-yê Fârsî û Dâstânhâ-yê Ân, I-II, Tahran 1390 hş.
• Şekûrzâde, İbrahim, Deh Hezâr Mesel-ê Fârsî, Meşhed 1372 hş.
• Tîgrîs, Amed, 6762 Gotinên Peşîyan, Weşanên Rewşen, Stockholm 2001 . Zûlfiqârî, Hesen, Dâstânhâ-yi Emsâl, İntişârât-i Mâzyâr, Tahran 1385 hş.
• _____________, Ferheng-ê Bozorg-ê Żerbu’l-Meselhâ-yê Fârsî, I-II, Tahran 1388 hş.