Çevre Maliyetlerinin Hesaplanması ve Muhasebeleştirilmesi: Bir Çimento Fabrikasında Vaka Çalışması

Yıl 2012, Cilt: 9 Sayı: 1, 95 - 121, 01.06.2012

Beyhan Beller Ali Deran , Ayşe Gül Hatipoğlu

Öz

Canlıların yaşamlarını sürdürmek ve refah seviyelerini yükseltmek için doğal kaynakları tükettiği alanların toplamından oluşan çevrede meydana gelen olumsuz sonuçlar, insanlarda doğal kaynakların yok olabileceği hakkında çevre bilincinin oluşmasını sağlamıştır. İnsanlar, oluşan çevre bilinci doğrultusunda, doğaya zarar vermeyen ürünleri tercih etmeye başlamış ve bu durum, mamul ve hizmet üretimi yapan işletmeleri çevreye duyarlı olmaya yöneltmiştir. Çevreye duyarlı olan işletmelerin de, çevre ile ilgili olarak oluşan tüm maliyetleri muhasebeleştirme işlemlerinde dikkate alarak, muhasebe fonksiyonlarını yerine getirmeleri gerekmektedir. Bu çalışmada, sosyal sorumluluk kavramını dikkate alan işletmeler tarafından uygulanması gereken çevre muhasebesi konusu incelenmiş ve vaka çalışması yöntemi kullanılarak, işletmelerde uygulanması gereken çevre muhasebesi sistemi gösterilmiştir

Anahtar Kelimeler

Çevre, Çevre Kirliliği, Çevre Muhasebesi

Being Calculated and Accounted Environmental Costs: Case Study in a Cement Factory

Öz

Adverse results which happen in environment that consists of total spaces which living creatures consume natural resources in order to survive and enhance their welfare, provided environmental consciousness about depletion of natural resources in human beings. Humans, through environmental consciousness, began to choose goods that do not damage the nature and this turned businesses that produce goods and services toward being sensitive to environment. Businesses that are sensitive to environment need to fulfill accounting functions by considering all costs which occur regarding environment in accounting transactions. In this study, it was examined environmental accounting that must be applied by businesses that consider social responsibility and it was demonstrated environmental accounting system which must be applied in businesses, by being used case study method

Anahtar Kelimeler

Environment, Environmental Pollution, Environmental Accounting

Kaynakça

• AKGÜÇ, Öztin (1998), Finansal Yönetim (7. Baskı), İstanbul: Avcıol Basım – Yayın.
• ALTINBAY, Ali (2007), “Çevresel Maliyetlerin Raporlanması”, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, s. 11: 1 – 11.
• ASLAN, Ümmühan (1995), Çevre Muhasebesi ve Nuh Çimento A.Ş.’nde Çevre Muhasebesi Üzerine Pilot Bir Çalışma, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• ASLANERTİK, Esra ve Işıl Özgen (2007), “Otel İşletmelerinde Çevresel Muhasebe”, Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, c. 8, s. 2: 163 - 179.
• AYDIN, Gültekin, “Çevre Muhasebesi ve Uygulamaları (IFAC ve UNDESA İşbirliğinin 16. Dünya Muhasebe Kongresi’ne Etkileriyle), http:2010www.google.com.tr/search?hl=tr&q=%C3%A7evre+muhase besi&start=10&sa=N, 02.04.2010.
• AYMAZ, Rukiye (2009), Isparta Antalya Burdur Üretim İşletmelerinin Çevre Konularına ve Çevre Muhasebesine Yaklaşımlarına İlişkin Bir Araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• BAŞKALE, Elif (2009), Çevre Muhasebesi ve Uygulaması, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Muhasebe Finansman Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• COŞKUN, Ali ve Nurcan Karaca (2008), “KOBİ’lerde Çevresel Maliyetlerin Sınıflandırılmasına Yönelik Bir Öneri: Metal İşleme Sektöründen Bir Uygulama”, Ekoloji Dergisi, s. 69: 59-65.
• ÇELİK, Muhsin ve Ali Özdemir (Temmuz 2006), “Sürdürülebilir İşletmeyi Açıklayan Sosyal ve Çevresel Değişkenler”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, s.31: 184-194.
• DOĞAN, Zeki ve Yunus Ceran (1998), “Çevre Muhasebesi Konusunda Yapılan Çalışmalara Genel Bir Bakış”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c. 5, s. 5: 45-56.
• ERGÜLEN, Ahmet ve Arzum Büyükkeklik (2008), “Çevre Yönetiminde Yeni Bir Yaklaşım Yeşil Tedarik Zinciri Yönetimi”, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, s. 1-2: 33 - 50.
• GÜL, Mustafa (2005), Çevre Maliyet Muhasebesi Bilgi Sistemi’nin Geliştirilmesi ve Bir Uygulama, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• HAFTACI, Vasfi ve Kamuran Soylu (2008), “Çevresel Bilgilerin Muhasebesi ve Raporlanması”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, s. 15: 92-113.
• http:2010www.eximbank.gov.tr/uygulama/efil4uygesek.pdf, 02.08.2010.
• KARACAER, Semra ve Fatma Gamze Bozkurt (2010), “Türkiye’de Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Raporlanmasında Kullanıcıların Algıları Üzerine Bir Alan Araştırması”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, c. 12, s. 3: 4-65.
• KARAKAYA, Mevlüt (2006), Maliyet Muhasebesi (2. Baskı), Ankara: Gazi Kitabevi.
• KAVAL, Hasan (2005), Muhasebe Denetimi (2. Baskı), Ankara: Gazi Kitabevi.
• KAVUT, Lerzan Akün (Nisan 1999), “Çevre Muhasebesi: Genel Bir Bakış”, Muhasebe Bilim ve Dünya Dergisi, s. 1: 145 – 156.
• KAYA, Uğur (2006), İşletme – Doğal Çevre İlişkilerinin Mali Tablolar Aracılığıyla Raporlanması ve Denetimi, Ankara: Sermaye Piyasası Kurulu Yayını.
• KAYA, Uğur ve İdris Varıcı (2008), Gelişmekte Olan Ülkelerde Çevresel Raporlama: Türkiye Örneği, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, c. 10, s. 4: 209 - 227.
• KIRLIOĞLU, Hilmi ve Ahmet Vecdi Can (1998), Çevre Muhasebesi (Birinci Baskı), Sakarya: Değişim Yayınları.
• KIRLIOĞLU, Hilmi ve Meral Erol Fidan (2010), “Organize Sanayi Bölgeleri İçinde ve Dışında Faaliyet Gösteren İşletmelerin Çevre – Atık Yönetimi ve Muhasebesi Konularında Mevcut Durum ve Farklılıkları (Sakarya İlinde Bir Araştırma)”, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, s. 32: 1 - 28.
• KIŞLALIOĞLU, Mine ve Fikret Berkes (1985), Ekoloji ve Çevre Sorunları, Ankara: Türkiye Çevre Sorunları Yayını.
• LAZOL, İbrahim, Elif Muğal ve Yener Yücel (2008), “Sürdürülebilir Bir Çevre İçin Çevre Muhasebesi ve KOBİ’lere Yönelik Bir Araştırma”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, s. 38: 56 - 69.
• MELEK, Zeynep (2001), Çevre Muhasebesi ve Çevresel Maliyetlerin Üretim Maliyetlerine Etkileri Üzerine Bir Araştırma, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• MUTLU, Ahmet (2007), “Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre Muhasebesi (I)”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, s. 33: 178 - 187.
• MUTLU, Ahmet (2007), “Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre Muhasebesi (II)”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, s. 34: 162 - 173.
• NEMLİ, Esra (2000), Çevreye Duyarlı İşletmecilik ve Türk Sanayiinde Çevre Yönetim Sistemi Uygulamaları, İstanbul: İstanbul Sanayi Odası Çevre Şubesi Yayını.
• ÖNEL, Sabri (2003), Tekdüzen Hesap Planına Göre Bilgisayarlı Muhasebe, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• ÖZBİRECİKLİ, Mehmet (2002), Çevre Muhasebesi, Kavramlar – Uygulama Alanları – Araştırma Sonuçları, Ankara: Natürel Kitap ve Yayıncılık.
• ÖZCAN, Selami, (2002), “ISO 9000 Kalite Yönetim Sistemi İle ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemi: Benzerlikleri ve Farklılıkları”, İktisat, İşletme ve Finans Dergisi, c.17, s.198: 98 - 108.
• ÖZKOL, Erdal (1998), “Çevre Muhasebesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, c. 13, s. 1: 15 - 26.
• RESMİ GAZETE, (11.08.1983), 2872 No’lu Çevre Kanunu, Sayı: 18132.
• SÜRMEN Yusuf ve Uğur Kaya (21 – 25 Mayıs 2003), “İşletmelerin Doğal Çevreye Yönelik Faaliyetlerinin Raporlanması”, XXII. Türkiye Muhasebe Eğitimi Sempozyumu Muhasebe – Eğitim: Eğilim ve Etkileşimler, Ankara: Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü.
• TOPRAK, Düriye (2006), “Sürdürülebilir Kalkınma Çerçevesinde Çevre Politikaları ve Mali Araçlar”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, s. 4: 146 - 169.
• TÜRK SANAYİCİLERİ ve İŞADAMLARI DERNEĞİ (2005), Şirketlerin Yeni Yönetim Aracı: Çevresel Muhasebe, Yayın No: TÜSİAD – T / 2005 – 06 / 404, İstanbul: Lebib Yalkın Yayımları.
• YAĞLI, Fatma (2006), Çevre Muhasebesi ve Mermer İşletmeleri Uygulaması (Ermaş Madencilik Tur. San. ve Tic. A.Ş. Örnek Uygulaması), Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• YERELİ, Ayşe Necef ve Volkan Yakın (2009), “Çevresel Yönetim Muhasebesi Aracı Olarak Malzeme Akış Maliyet Muhasebesi Yöntemi”, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, s. 27: 69 - 90. YILDIZ, İzzet Alper, “Tersine Lojistik”, http:2010www.subconturkey.com/2010/Haziran/koseyazisi-Tersine- Lojistik.html, 10.01.2011.