CRITIC-TOPSIS TABANLI BİR YAKLAŞIMLA TEDARİKÇİ SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 107 - 124, 30.06.2025

Gulsen Akman , Atakan Alkan , Arzu Beytut

https://doi.org/10.69851/car.1708634

Öz

İşletmeler iş süreçleri gereği tüm faaliyetlerinde bazı stratejik kararlar vermek durumundadır. En önemli kararlardan biri de işletmenin sahip olduğu tedarikçilerle ilişkisine devam etme veya sonlandırma kararıdır. Tedarikçiler ile kurulan iş birliklerinin ürünün kalitesi üzerinde, satın alma maliyetinin düşürülmesinde, üretimde esnekliğin arttırılmasında, müşteri memnuniyetinin artışında olumlu katkılar yaptığı görülmektedir. İlişkinin sürdürülebilirliğine karar vermek için birçok kriter mevcut olup işletmenin bu kriterleri doğru analiz etmesi uygun stratejik kararların verilmesi açısından önem arz etmektedir. Bu amaçla tedarikçilerin değerlendirilmesi stratejik kararların verilmesini kolaylaştıracaktır. Değerlendirmeye dahil olacak tedarikçilerin belirlenmesi için firmada öncelikle stok kalemleri üzerinde ABC analizi gerçekleştirilmiş ve A grubuna giren stok kalemleri belirlenmiştir. Devamında A grubu stok kalemlerini tedarik eden tedarikçilere de ABC analizi uygulanarak A grubuna giren tedarikçiler belirlenmiş ve bu tedarikçiler değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Öncelikle tedarikçilerin operasyonel performansları değerlendirilmiş, devamında işletmeler için önem arz eden sürdürülebilir tedarikçiler belirlenmiştir. Kriter ve faktör ağırlıklarının belirlenmesinde CRITIC yöntemi, tedarikçilerin değerlendirilmesinde TOPSIS Yöntemi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilirlik performansı , CRITIC , TOPSIS , tedarik zincirinde sürdürülebilirlik

SUPPLIER SUSTAINABILITY EVALUATION VIA A CRITIC-TOPSIS BASED APPROACH

Öz

Businesses have to make some strategic decisions in all their activities due to their business processes. One of the most critical decisions is the decision to continue or terminate the relationship with the suppliers of the business. It can seen that the cooperation established with the suppliers makes positive contributions on the product quality, decreasing the purchasing cost, increasing the flexibility in production, and increasing customer satisfaction. There are many criteria to decide on the sustainability of the relationship, and it is crucial for the business to analyze these criteria correctly in order to make appropriate strategic decisions. For this purpose, the evaluation of suppliers will facilitate strategic decisions. In order to specify the suppliers to be included in the evaluation, ABC analysis was carried out on the stock items in the company and the stock items in group A were determined. Afterwards, ABC analysis was applied to the suppliers that supplied the A group inventory items, and the suppliers in the A group were determined and these suppliers were evaluated. First of all, the operational performances of the suppliers were evaluated, and then sustainable suppliers, which are important for businesses, were specified. The CRITIC method was conducted to determine the criteria and factor weights, and the TOPSIS method was conducted to evaluate the suppliers

Anahtar Kelimeler

sustainability performance , CRITIC , TOPSIS , sustainability in the supply chain

Kaynakça

• Acar, E., & Köylüoğlu, S. (2020). Sürdürülebilir tedarikçi seçiminin analitik hiyerarşi prosesi (AHP) yöntemiyle analizi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 5(1), 419–440.
• Akman, G., & Pışkın, H. (2013). Evaluating green performance of suppliers via analytic network process and TOPSIS. Journal of Industrial Engineering, 2013, Article 915241. https://doi.org/10.1155/2013/915241
• Ahat, Ü. (2021). Adaptif ağ tabanlı bulanık çıkarım sistemi (ANFIS) ile sürdürülebilir tedarikçi seçimi (Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi).
• Akyüz, Y., & Bozdoğan, T. (2011). TOPSIS yöntemiyle finansal performansın değerlendirilmesi ve bir uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(1), 73–92.
• Altuntaş, C., & Türker, D. (2012). Sürdürülebilir tedarik zincirleri: Sürdürülebilirlik raporlarının içerik analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(3), 39–64.
• Aras, G., Tezcan, N., & Furtuna, Ö. K. (2018). Çok boyutlu kurumsal sürdürülebilirlik yaklaşımı ile Türk bankacılık sektörünün değerlemesi: Kamu-özel banka farklılaşması. Ege Akademik Bakış Dergisi, 18(1), 47–61.
• Atanassov, K. T. (2016). Intuitionistic fuzzy sets. International Journal of Bioautomation, 20(S1), 1–6.
• Ballıbaş, B. (2020). Çok kriterli karar verme yöntemleri ile sürdürülebilir tedarikçi seçimi: Katı atık işleme tesisinde uygulama (Yüksek lisans tezi, Karabük Üniversitesi).
• Beğik, M., Hamurcu, M., & Eren, T. (2017). Stok kontrolde ABC analizi ve analitik ağ süreci yönteminin ısı cihazları firmasında uygulanması. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 198–214.
• Coşkun, B., Yıldız, M. S., & Bayraktar, M. (2022). Sürdürülebilir tedarik zinciri yönetiminde tedarikçi değerlendirme kriterlerinin DEMATEL yöntemiyle incelenmesi ve ahşap sektöründe bir uygulama. International Journal of Management Economics and Business, 18(2), 618–648.
• Çakın, E., & Özdemir, A. (2013). Tedarikçi seçim kararında analitik ağ süreci (ANP) ve ELECTRE yöntemlerinin kullanılması ve bir uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 15(2), 339–364.
• Çamlıca, Z., & Akar, G. (2014). Lojistik sektöründe sürdürülebilirlik uygulamaları. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 101–120.
• Çetindere Filiz, A. (2023). Tekstil sektöründe sürdürülebilir tedarik zinciri yönetimi kriterlerinin ve tedarikçi seçim probleminin analitik hiyerarşi süreci yöntemiyle analizi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(1), 640–658.
• Çizmecioğlu, S. (2019). Tedarik zincirinde çok kriterli karar verme yöntemleriyle sürdürülebilir tedarikçi seçimi ve imalat sektöründe bir uygulama (Yüksek lisans tezi, KTO Karatay Üniversitesi).
• Demiralay, E. (2022). Bulanık ortamda akıllı ve sürdürülebilir kriterlerle tedarikçi seçim süreci için strateji geliştirme (Yüksek lisans tezi, Konya Teknik Üniversitesi).
• Diakoulaki, D., Mavrotas, G., & Papayannakis, L. (1995). Determining objective weights in multiple criteria problems: The CRITIC method. Computers & Operations Research, 22, 763–770.
• Ecemiş, O., & Yaykaşlı, M. (2018). Çok kriterli karar verme yöntemleriyle sürdürülebilir tedarikçi seçimi ve bir uygulama. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(83), 382–399.
• Ecer, F. (2021). Sürdürülebilir tedarikçi seçimi: FUCOM sübjektif ağırlıklandırma yöntemi temelli MAIRCA yaklaşımı. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 26–48.
• Erdal, M. (2011). Satın alma ve tedarik zinciri yönetimi (2. basım). Beta Yayınları.
• Erdem, R. B. (2018). Tedarik zincirinde maliyet yönetimi (1. basım). Detay Yayınları.
• Erturgut, R. (2016). Lojistik ve tedarik zinciri yönetimi (1. basım). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Gedik, Y. (2021). Sürdürülebilir tedarik zinciri yönetimi ve sürdürülebilirliğin tedarik zincirleri üzerindeki etkileri: Kavramsal bir değerlendirme. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 17(3), 830–860.
• Gürler, H. E. (2025). Üçüncü taraf lojistik (3PL) sağlayıcılarının sürdürülebilirlik perspektifinden değerlendirilmesi: FUCOM temelli entegre bir yaklaşım. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 1–31.
• Jahan, A., Mustapha, F., Sapuan, S. M., Ismail, M. Y., & Bahraminasab, M. (2012). A framework for weighting of criteria in ranking stage of material selection process. The International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 58, 411–420.
• Kağnıcıoğlu, C. H. (2007). Tedarik zinciri yönetiminde tedarikçi seçimi. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Kapar, K. (2013). Bir üretim işletmesinde analitik hiyerarşi süreci ile tedarikçi seçimi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(1), 197–231.
• Nebati, E. E. (2024). Sürdürülebilir tedarikçi seçimi: Küresel bulanık AHP tabanlı CODAS yaklaşımı. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 19(1), 54–67.
• Özcan, S. (2001). İstatistiksel proses kontrol tekniklerinden pareto analizi ve çimento sanayinde bir uygulama. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(2), 151–173.
• Özçelik, F., & Avcı Öztürk, B. (2014). A research on barriers to sustainable supply chain management and sustainable supplier selection criteria. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 259–279.
• Özdemir, A. (2004). Tedarik zinciri yönetiminin gelişimi, süreçleri ve yararları. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23, 87–96.
• Seçme, N. Y., & Özdemir, A. (2008). Bulanık analitik hiyerarşi yöntemi ile çok kriterli stratejik tedarikçi seçimi: Türkiye örneği. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 176–191.
• Shin, H., Collier, D., & Wilson, D. (2000). Supply management orientation and supplier/buyer performance. Journal of Operations Management, 18, 317–333.
• Supçiller, A., & Çapraz, O. (2011). AHP-TOPSIS yöntemine dayalı tedarikçi seçimi uygulaması. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 13, 1–22.
• Şenocak, A. A. (2016). Bulanık ortamda sürdürülebilir tedarikçi seçimi problemi için çok kriterli karar verme ve doğrusal programlamaya dayalı bir uygulama (Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi).
• Şişman, B. (2015). Sürdürülebilir tedarik zinciri yönetiminde karbon salımının sosyal maliyetini dikkate alan bir model önerisi: Bir mermer işletmesi örneği. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(4), 177–193.
• Uçal Sarı, İ., Çayır Ervural, B., & Bozat, S. (2017). Sürdürülebilir tedarik zinciri yönetiminde DEMATEL yöntemiyle tedarikçi değerlendirme kriterlerinin incelenmesi ve sağlık sektöründe bir uygulama. Pamukkale Üniversitesi, Mühendislik Bilimleri Dergisi, 23(4), 477–485.