Muhammed İkbal’in Çocuk Şiirlerinde Yer Alan Değerler

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 105 - 121, 26.12.2020

Nurullah Aydın , Ferhat Çiftçi

https://doi.org/10.47935/ceded.752306

Öz

Muhammed İkbal, İslam düşüncesinde iz bırakan şahsiyetlerden biridir. Daha çok şairliğiyle ön plana çıkan İkbal; eserlerindeki felsefi yoğunluk, Doğu-Batı geleneklerine dair bilgisi, İslam dünyasının bilinçlenmesi için verdiği düşünsel ve aktüel mücadele ile takdir kazanmıştır. Şiirlerinin kiminde çocuklara seslenerek söz konusu çabalarının bir temel üzere olduğu ve nesil inşasının gerçek muhataplarını unutmamakla bir tutarlılık gösterdiği söylenebilir. Bu çerçevede onun çocuklar için yazdığı şiirler, pek çok değeri ihtiva etmektedir. Bu değerlerin daha çok dinî, örfi ve kültürel bir karşılığa denk geldiğini söylemek mümkündür. Bilindiği üzere değer kavramına uygun nitelikte yazılan çocuk kitapları çocukların iyiyi, güzeli, doğruyu içselleştirmelerini; kötü, çirkin ve yanlış olandan kaçınmalarını kolaylaştırmaktadır. Böylece çocuklar, kendi değerlerine uygun davranışlar sergileyerek daha iyi bir perspektif yakalayacaklardır. Bu çalışmada söz konusu eksende İkbal’in çocuklara yönelik şiirlerinde yer alan değerler tespit edilmek istenmiştir. Bunun için nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizine başvurulmuştur. Bu analiz, ilgili eserin okunması ve bölümler hâlinde incelenmesi şeklinde yapılmıştır. Çalışmanın sonunda İkbal’in çocuklara dair şiirlerinde bilinçli olma, sevgi, inanç, olumlu davranışlar vb. kapsamlarda farklı birçok değeri işlediği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Muhammed İkbal, değer, çocuk şiirleri

Muhammed İkbal’in Çocuk Şiirlerinde Yer Alan Değerler

Öz

Muhammed İkbal, İslam düşüncesinde iz bırakan şahsiyetlerden biridir. Daha çok şairliğiyle ön plana çıkan İkbal; eserlerindeki felsefi yoğunluk, Doğu-Batı geleneklerine dair bilgisi, İslam dünyasının bilinçlenmesi için verdiği düşünsel ve aktüel mücadele ile takdir kazanmıştır. Şiirlerinin kiminde çocuklara seslenerek söz konusu çabalarının bir temel üzere olduğu ve nesil inşasının gerçek muhataplarını unutmamakla bir tutarlılık gösterdiği söylenebilir. Bu çerçevede onun çocuklar için yazdığı şiirler, pek çok değeri ihtiva etmektedir. Bu değerlerin daha çok dinî, örfi ve kültürel bir karşılığa denk geldiğini söylemek mümkündür. Bilindiği üzere değer kavramına uygun nitelikte yazılan çocuk kitapları çocukların iyiyi, güzeli, doğruyu içselleştirmelerini; kötü, çirkin ve yanlış olandan kaçınmalarını kolaylaştırmaktadır. Böylece çocuklar, kendi değerlerine uygun davranışlar sergileyerek daha iyi bir perspektif yakalayacaklardır. Bu çalışmada söz konusu eksende İkbal’in çocuklara yönelik şiirlerinde yer alan değerler tespit edilmek istenmiştir. Bunun için nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizine başvurulmuştur. Bu analiz, ilgili eserin okunması ve bölümler hâlinde incelenmesi şeklinde yapılmıştır. Çalışmanın sonunda İkbal’in çocuklara dair şiirlerinde bilinçli olma, sevgi, inanç, olumlu davranışlar vb. kapsamlarda farklı birçok değeri işlediği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

muhammed ikbal, çocuk şiirleri, değer

Kaynakça

• Açık Önkaş, N. (2013). Çocuk edebiyatı kitaplarında şiirin yeri. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, (23), 1-12.
• Albayrak, A. (2003). Türkçede Muhammed İkbâl. Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, (14), 233-313.
• Arıcı, A. F., Ungan, S., Şimşek, T. (2016). Çocuk edebiyatı türleri ve çocuk eğitimine katkıları. T. Şimşek (ed.), Kuramdan Uygulamaya Çocuk Edebiyatı El Kitabı (4. baskı) içinde (s. 217-328). Ankara: Grafiker Yayıncılık.
• Biçer, S. (2013). Değerler eğitimi açısından Mehmet Akif Ersoy’a ait Safahat adlı eserin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Uşak Üniversitesi, Uşak.
• Çalışkan, A. (2001). İslâmî çocuk edebiyatı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(12-13), 409-436.
• Çelik, İ. (2005). Çağdaş iki İslâm şairi: Muhammed İkbal ve Mehmed Âkif (Şiirlerindeki ana tema ve motifler açısından müşterek unsurlar üzerine bir inceleme). Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (22), 148-189.
• Çetin, N., Balanuye, Ç. (2015). Değerler ve eğitim ilişkisi üzerine. Kaygı. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, (24), 191-203.
• Demirci, E (2019). Değerler eğitimi açısından Bestami Yazgan’a ait “Çıtı Pıtı Kutu Kutu Şiirler” adlı eserin incelenmesi. B. Yuvalı, T. Eğri (ed.), 7. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı-I (Edebiyat - Eğitim - Felsefe - Hukuk) içinde (s. 11-29). İstanbul.
• Düzgüner, S. (2015). Değişen dünyada gençlik ve değerler. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 3, 105-126.
• Erdem, A. R. (2003). Üniversite kültüründe önemli bir unsur: Değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 55-72.
• Eryeşil, O. (2015). Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın çocuk şiirlerinde evrensel değerler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Gündoğan, S. (2016). Muhammed İkbal’in felsefesi ışığında gençlik ve ahlak. H. Barlak, E. Dindi, T. Kuzucan (ed.), Sinop Üniversitesi Uluslararası Gençlik ve Ahlâk Sempozyumu Bildiriler 6-7-8 Ekim 2016 Cilt 2 içinde (s. 966-984). Sinop.
• İkbal, M. (2008a). İslam düşüncesi (Y. Kaplan, Der., Çev.). İstanbul: Külliyat Yayınları.
• İkbal, M. (2008b). Cavidname ( 2. Baskı) (H. Toker, Çev.). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• İkbal, M. (2013). Bir annenin rüyası (H. Toker, Der., Çev.). İstanbul: Demavend Yayınları.
• İkbal, M. (2014). İslamda dinî düşüncenin yeniden inşâsı (3. baskı) (R. Acar, Çev.). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kaya, R., Özdemir, M. (2019). II. Meşrutiyet sonrası yazılan çocuklara yönelik ilk şiir kitaplarında vatanseverlik ve çalışkanlık değerleri. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(1). 84-100.
• Kaya, V. (2007). Cahit Zarifoğlu’nun çocuk kitaplarında temel değerler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Karatay, H. (2007). Dil edinimi ve değer öğretimi sürecinde masalın önemi ve işlevi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(3), 463-477.
• Kurtoğlu, F. S. (2017). Âşık Veysel'in şiirlerini değerler eğitimi açısından okumak. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (83), 101-123.
• Kuyumcu, H. (2011). Çocuk ve genç İkbal’in şiir dünyasında. Tarihin Peşinde, 5, 71-88.
• Küçükkaya, C. (2014). Mehmet Akif Ersoy'un şiirlerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• Moğul, S. (2012). Mehmet Akif Ersoy'un Safahat isimli eserinin Türkçe eğitimi ve değerler eğitimi açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Öztürk, H. (2013). İlköğretim 100 temel eserdeki manzum metinlerde değerler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Şahin, D. (2017). Muhammed İkbal ve Mehmed Âkif'in Düşüncesinde Kur’an. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6 (5), 2475-2493.
• Yazıcı, M. (2014). Değerler ve toplumsal yapıda sosyal değerlerin yeri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 209-223.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, O. (2016). Çocuk edebiyatı ve eğitim. T. Şimşek (ed.), Kuramdan Uygulamaya Çocuk Edebiyatı El Kitabı (4. baskı) içinde (s. 329-342). Ankara: Grafiker Yayıncılık.