Karadâvî’nin “Azınlıklar Fıkhı” Kavramsallaştırması: Teori ve Tatbik

Yıl 2023, , 63 - 79, 15.02.2024

Fatih Okumus

https://doi.org/10.55483/cekmece.1418139

Öz

Müslümanların batı ülkelerinde yoğun olarak yaşamaya başlamaları, müstakil bir “diaspora” teşkil ederek cami ve İslam okulu gibi kendi müesseselerini kurmaları, tarihte bu ölçekte benzeri olmayan yeni bir durumdur.
Zaman ve zemine göre fetvanın değişebileceği anlayışının bir tezahürü olarak yirminci yüzyılın son çeyreğinden itibaren “azınlıklar fıkhı” (fıkhu’l-ekalliyat) kavramı ortaya atılmıştır. Katar Üniversitesi Şeriat Fakültesi’nin kurucu dekanı, el-Cezire televizyon kanalının etkili hatibi Mısırlı alim Yusuf el-Karadavi (v. 2022) bu kavramı ilk ortaya atanlardandır.
Bu makale Karadavi’nin özellikle “Fî fıkhi’l-ekalliyyât el-muslime“(Müslüman azınlıklar fıkhı) kitabında tanımladığı, temellendirdiği ve örneklendirdiği şekliyle “Müslüman azınlıklar fıkhı” kavramını incelemektedir.
İncelemenin konusu Karadavi’nin bu kavrama yüklediği anlam, önerdiği ve uyguladığı metodoloji ile sınırlı tutulmuştur. “Azınlıklar fıkhı” kavramsallaştırmasına dair tartışma ve eleştirilere yer verilmemiştir.
Bizim okumamıza göre Karadavi’nin azınlıklar fıkhına dair meseleleri çözerken başvurduğu temel prensip “kolaylaştırma ve zorluğu giderme”dir (teysir ve ref’ul-haraç). Karadavî’nin bu neticeye ulaşmak için başvurduğu yöntem ise beş maddede özetlenebilir.:
1. Bir mezhep içerisinde kolaylığı tercih etmek, zorluktan kaçınmak,
2. Müfti veya müsteftinin mezhebinde bulunmayan ruhsat veya kolaylığı diğer bir mezhepten almak,
3. Gerektiğinde sahabe mezheplerine, yani mezheplerin teşekkülünden önceki döneme başvurmak,
4. Fetvada umumi veya hususi maslahatı gözetmek,
5. Medeniyet ve siyaset (İslami hareket) perspektifinden fetva vermek.
Makale bu yöntemleri Karadavi’nin meseleleri getirdiği çözüm ve fetvaları üzerinden analiz etmektedir. Kısaca işaret edilenler hariç makalede iki mesele örnek olarak incelenmiştir: Kuzey ülkelerinde dönemsel olarak akşam ve yatsı namazlarının cem’ edilmesi; mühtedi kadının gayrimüslim kocasıyla evliliğinin devamı.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, azınlıklar fıkhı, fıkhu'l-ekalliyat, Karadavi, içtihat, fetva, teysir, meşakkat

Destekleyen Kurum

Musiki Eğitim Vakfı

Teşekkür

Maltepe Musiki Eğitim Vakfı Başkanı Sayın Fikret Erkaya'ya, 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremi sırasında yazmaya başlamış bulunduğum bu makaleyi tamamlayabilmem için maddi manevi her türlü imkanı seferber ettiği için teşekkür ederim.

Qaradawi's Conceptualization of "Fiqh of Muslim minorities": Theory and Practice

Öz

The emergence of Muslims living extensively in western nations, creating an autonomous "diaspora," and establishing their own institutions like mosques and Islamic schools is an unprecedented occurrence in history.
Reflecting the understanding that fatwas can adapt to different times and locations, the notion of "Fiqh of Muslim minorities" (fiqh al-aqalliyat) has been introduced since the latter part of the twentieth century. Yusuf al-Qaradawi (d. 2022), an Egyptian scholar who served as the founding dean of the Faculty of Sharia at Qatar University and was a prominent speaker on Al-Jazeera television, was among the first to advocate for this concept.
This article examines the concept of "Fiqh of Muslim minorities'" (fiqh al-aqalliyyat al-muslima) as defined, grounded and exemplified by Qaradawi, especially in his book "Fiqh of Muslim minorities" (Fiqh of Muslim minorities).
The subject of our study is limited to the meaning Qaradavi attributes to this concept and the methodology he proposes and applies. Discussions and criticisms regarding the conceptualization of "Fiqh of Muslim minorities" are not included.
According to our reading, the basic principle of Qaradawi when solving issues related to the jurisprudence of minorities is "facilitation and removal of difficulty" (tayseer and ref' al-kharaj). Qaradawi's method for achieving this result can be summarized in five points:
1. Preferring convenience over hardship within an Islamic legal school (madhab),
2. Utilizing concessions from another madhab that are not present in one's own mufti or sect,
3. When needed, consulting the practices of the companions, i.e. the era before the establishment of the Islamic legal sects,
4. Taking into account public or individual interests in issuing fatwa,
3. When necessary, referring to the sects of the companions, that is, the period before the formation of the Islamic juridical sects,
5. Issuing fatwa from the perspective of civilization and politics (Islamic movement).
The article examines these methods using Qaradavi's solutions and fatwas. Aside from those briefly mentioned, two issues are explored as examples in the article: Combining evening and night prayers periodically in Northern countries and the continuation of a convert woman's marriage with her non-Muslim husband.

Anahtar Kelimeler

Islamic law, ijtihad, Qaradawi, fiqh al-akalliyat, darurah, fatwa, fiqh of muslim minorities