Yoldaki “Ben”ler: 19. Yüzyıl Avrupa Seyahat Günlükleri

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 1, 123 - 152, 30.06.2025

Tuğba İsmailoğlu Kacır

Öz

Ben-anlatısı olarak kabul edilen metinlerin başında gelen günlüğün bir türevi olan “seyahat günlükleri” (Reisetagebücher) Avrupa’da oldukça yerleşik bir yazın türüdür. Erken Modern dönemden beri bir tür olarak yaygınlık kazanan ve modern zamanlarda popüler hale gelen seyahat günlüklerinin bir seyahatname mi yoksa bir günlük mü olduğu sorusu ben-anlatısı metinlerini tanımlama çabasında olan tarihçi için oldukça ilgi çekicidir.
Bu çalışmada 19. yüzyılda Alman bölgesinde yazılmış seyahat günlüklerinin bir günlük mü yoksa bir seyahat anlatısı mı olduğu sorunsalına odaklanılmıştır. Bir seyahatnameye seyahat günlüğü adı verilmiş olması o metnin gerçekten bir günlük olduğu anlamına gelir mi sorusu dönemin metinlerinin örnekliğinde irdelenmeye çalışılmıştır. Bir seyahat günlüğünde yazar ne kadar kendisine dair bilgi verme çabasındadır, “ben”ini ne kadar açık etmektedir? Seyahat günlüğünde karşımızda duran “ben” seyahat halindeki “ben” olarak mı sunulmaktadır? Farklı sosyo-kültürel arka plandan gelen kişilerin çeşitli amaçlarla çıktıkları seyahatlerde tuttukları çok sayıda seyahat günlüğü bir arada değerlendirildiğinde ben-anlatıları bağlamında türün nereye konması gerektiği bu çalışmanın ana meselesidir.

Anahtar Kelimeler

Ben-anlatıları , Seyahat Günlükleri , Seyahatname , 19. Yüzyıl , Alman dili Konuşulan Bölgeler

The “I”s on the Road: 19th Century European Travel Diaries

Öz

Travel diaries (Reisetagebücher), a derivative of the diary genre, which is considered one of the primary forms of ego-documents, constitute a well-established literary tradition in Europe. The question of whether travel diaries, which have been widespread as a genre since the Early Modern period and have become increasingly popular in modern times, should be classified as travelogues or diaries is of particular interest to historians studying ego-documents.
This study investigates whether travel diaries written in German-speaking regions during the 19th century should be regarded as diaries or travel narratives. Does designating a travelogue as a "travel diary" necessarily imply that it is, in fact, a diary? This question is explored through an analysis of texts from the period. To what extent does the author of a travel diary seek to reveal personal information and express their "self"? Is the "I" presented in these texts truly the "I" engaged in the act of traveling? By examining a wide range of travel diaries written by individuals from diverse socio-cultural backgrounds and for various purposes, this study aims to determine the position of this genre within the framework of ego-documents.

Anahtar Kelimeler

Self-narratives , Travel Diaries , Travelogues , 19th Century , German-speaking Regions

Kaynakça

• Darwin, Charles. Majestelerinin Gemisi Beagle Günlüğü (1831–1836). Çev. Ömer Bozkurt. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2022.
• “Der beyden Missionarien, Herrn Kohlhoffs und Herrn Schwartzens, Reisediarium nach Cudelur und Madras im Jahr 1761.” Ed. Gotthilf August Francken. Fuenf und neunzigste Continuation des Berichts der Koeniglich-Daenischen Missionarien in Ost-Indien, Halle, 1764: 1160–1196.
• Ehrenberg, C. G. Reisen in Ägypten, Libyen, Nubien und Dongala: Naturgeschichtli- che Reisen durch Nord-Afrika und West-Asien: in den Jahren 1820 bis 1825, von Hemprich und Ehrenberg: historischer Theil. C. 1, B. 1. Berlin: Mittler, 1828.
• Goethes Werke. C. III. B. 1. Tagebücher 1775–1787. Weimar, 1887.
• Haym, Rudolf. Herder nach seinem Leben und seinen Werken. C. 1. Berlin, 1880.
• Hasenclever, Adolf. “Die tagebuchartigen Aufzeichnungen des pfälzischen Hofarztes Dr. Johannes Lange über seine Reise nach Granada im Jahre 1526.” Archiv für Kulturgeschichte 5, No. 4 (1907): 385–439.
• Heine, Heinrich. Reisebilder. 4 C. Hamburg, 1826–1831.
• —, Seyahat Tabloları. C. I. ve II. Çev. Pertev Boratav. İstanbul: MEB, 1946.
• Herder, Johann Gottfried. Journal Meiner Reise im Jahr 1769. Berlin, 1999.
• Mayr, Johann Heinrich. Reise nach Konstantinopel, Aegypten, Jerusalem und auf den Libanon. Ed. Conrad Appenzeller. St. Gallen, 1820.
• Reise-Diarium I. Catholischen Majestät der Spanischen Königin Elisabetha Christina, von Amsttätten von dem 25 bis 28 April 1708.
• Salvator, Ludwig. Jachtreise in den Syrten 1873, Prag, 1874.
• —, Um die Welt ohne zu wollen. Prag, 1881.
• —, Levkosia: die Hauptstadt von Cypern, Prag, 1873.
• Schönbein, Christian Friedrich. Menschen und Dinge: Mittheilungen aus dem Reisetagebuche eines deutschen Naturforschers. Leipzig: Besser, 1855.
• Seetzen, Ulrich Jasper. Ulrich Jasper Seetzen’s Reisen durch Syrien, Palästina, Phö- nicien, die Transjordan-Länder, Arabia Petraea und Unter-Aegypten. 4 C. Berlin: G. Reimer, 1854–1859.
• —, İstanbul Günlükleri, 12 Aralık 1802–22 Haziran 1803. C. I. Çev. Selma Türkis Noyan. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2017.
• —, Anadolu’da Yolculuk: Bursa, Manisa, İzmir, Uşak, Afyon, Konya, Antakya: 22 Haziran 1803–22 Kasım 1803. Çev. Selma Türkis Noyan. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2017.
• —, Tagebuch des Aufenthalt in Konstantinopel und die Reise nach Aleppo 1802– 1803. Ed. V. Enderlein. Hildesheim: Georg Olms, 2012.
• von Goethe, Johann Wolfgang. İtalya Seyahati. C. I. Çev. Sabri Gökçıl. Ankara: MEB Yayınları, 1990.
• von Humboldt, Alexander. Reise in die Äquinoktial-Gegenden des Neuen Kontinents. Ed. Ottmar Ette. C. 1. Frankfurt am Main: Insel, 1991.
• von Minutoli, J. H. C. Reise zum Tempel des Jupiter Ammon in der Libyschen Wüste und nach Ober-Aegypten, nebst Eröffnung der großen Pyramide bei Sakkara, in den Jahren 1820 und 1821, Berlin, 1822.
• von Österreich, Erzherzog Johann. “Ein Land, wo ich viel gesehen”: Aus dem Tagebuch der England-Reise 1815/16. Ed. Meinhard Brunner und Gerhard Dinacher. C. 41. Graz: Selbstverlag der Historischen Landeskommission für Steiermark, 2010.
• von Preußen, Adalbert Prinz. Aus meinem Tagebuche, 1842–1843. Gedruckt in der Deckerschen Geheimen Ober-Hofbuchdruckerei, 1847.
• von Richter, Otto Friedrich. Wallfahrten im Morgenlande: Aus seinen Tagebüchern und Briefen dargestellt von Johann Philipp Gustav Ewers. Berlin: Reimer, 1822.
• von Röser, Jacob. Tagebuch meiner Reise nach Griechenland in die Türkei, nach Ae- gypten und Syrien, im Jahre 1834 bis 1835. C. 1. Mergentheim, 1836.