Çocuk Edebiyatı Eserlerinin Zihinsel Çerçevede Görselleştirilmesinde Bir Etkinlik Örneği: Edebiyattan Sanata Dönüşüm

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 1 - 28, 10.10.2020

Merve Kılıç , Talat Aytan

Öz

Geleceğin yetişkin adayları olan çocukların muhatap olacağı edebî eserlerin muhtevası, bu muhtevanın işlenme şekli oldukça önem arz etmektedir. Metin vasıtasıyla çocuğa aktarılan imgelerin dimağda nasıl karşılık bulduğu, günlük hayat içerisinde edindiği veriler hırkasına ne şekilde büründürüldüğü gözlemlenemeyen bir noktadır. Hedef okuyucu kitlesi sıklıkla somut işlemler evresinde veya soyut işlemler evresine yeni geçmiş bireyler olan çocuk edebiyatı eserlerinde zihinde canlanan görsel; eserin anlamlandırılma usulüne dair fikirler vermektedir. Bu araştırmada çocuk edebiyatı eserinin tamamının, belli bir kısmının, bir sayfasının veya bir cümlesinin kalemler aracılığıyla kâğıda aktarılması zihinsel imgelerin de dışa vurulmasını sağlayacağı fikrinden hareketle ortaokul 7. Sınıf öğrencilerinin okudukları edebî bir eserin diledikleri bir bölümünü görselleştirmeleri amaçlanmıştır. Araştırmada belirli bir durumu aydınlatmak maksadıyla güncel bir olguyu gerçek yaşam içerisinde değerlendiren durum çalışması deseni yöntemine başvurulmuştur. Araştırmada çocuk edebiyatı eserlerinin görselleştirilmesi (resimleştirilmesi) bağlamında ortaokul 7. Sınıf öğrencilerinden okudukları edebî eserleri resmetmeleri istenmiştir. Araştırma neticesinde öğrencilerin okudukları eserleri resim hâline dönüştürme çalışmaları esnasında dimağlarında en büyük tesiri bırakan bölümleri veya sayfaları; kendi yaşamlarından en fazla iz taşıyan kısımları kâğıda dökme eğilimi gösterdikleri saptanmıştır. Araştırma neticesinde öğrencilerin yazılı bir metni görsel bir metne çevirebildikleri gözlemlenmiştir. Öğrencilerin uygulamanın edebî eserden beyaz perdeye aktarımın benzeri olduğunu farkına vardıkları ortaya konmuştur. Okuma kitabı tercihi noktasında aynı eseri görselleştiren öğrencilerin eserdeki farklı bölümlere yöneldikleri fakat görsel anlatım teknikleri, renk seçimi, çizim ayrıntıları ile bireysel farklılıkları ve hayal etme yeteneklerini sergiledikleri tespit edilmiştir. Okumanın okuyucusu ile anlam kazanan bir süreç olduğu görsellerin çeşitliliği ile gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk Edebiyatı, metin dönüştürme, görselleştirme

Kaynakça

• Ak, Melike, Merve Nazlı, Okan Kocayılmaz, Saliha Dilara Şener, Simge Tekin. 2012. Kitap Seçimini ve Kitap Okunmasını Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi Gediz Üniversitesi. Akın, Sunay. 2014. Ay Hırsızı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. Aktaş, Şerif. 2009. Edebî Metin ve Özellikleri. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. s.39. Anameriç, Hakan, Fatih Rukancı. 2003. E-kitap Teknolojisi ve Kullanımı. Türk Kütüphaneciliği Dergisi. c.17 s.2: 147-166. Arı, Gökhan, Alparslan Okur. 2013. Öğrencilerin İlköğretim 100 Temel Eseri Okuma Durumu. TSA. S.3 Arıcı, Ali Fuat. 2008. Okuma Eğitimi, Ankara: Pegem Akademi Yayınları. Arslan, Volkan. 2017. Sen Çanakkale’nin Hangi Kahramanısın?. İstanbul: Kalem Vakfı Yayınları. Asal, Raşel Rakella. 2013. Tarih ve Edebiyatın Ortaklığı. (http://www.dipnotkitap.net/DENEME/Tarih_ve_Edebiyat.htm sitesinden 06.10.2019 tarihinde indirilmiştir.) Aytaç, Gürsel. 2014. Yaratıcı Yazarların Yaratıcılığı ve Edebiyat Görüşleri. İstanbul: İmge Kitabevi. Aytaş, Gıyasettin. 2003. Okuma Gelişiminde Çocuk Edebiyatının Rolü. TÜBAR. s.155-160. Ayvazoğlu, Beşir. 2009. Edebiyat ve Resim Elele. Türk Edebiyatı Aylık Fikir ve Sanat Dergisi. s.423. Balcı, Ahmet. 2012. Türkiye’de Çocuk Edebiyatı Üzerine Hazırlanan Lisansüstü Tezler Hakkında Bir Meta-Analiz Çalışması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi c.9 s.17: 195-206. Baş, Bayram. 2010. Söz Varlığının Oluşumu ve Gelişiminde Çocuk Edebiyatının Rolü. TÜBAR. Başman, Sevgi. 2017. Malcolm X. İstanbul: İlk Gençlik Yayınları. Beyreli, Latif, Duygu, Ak Başoğul. 2017. Küçük Prens’in hedef Kitlesi: Çocuklar Mı? Yetişkinler Mi?. Synergies Turquie. n.10: 107-121. Boyne, John. 2015. Çizgili Pijamalı Çocuk. İstanbul: Tudem Yayınları. Bradbury, Ray. 2018. Fahrenheit 451 (çev. Dost Körpe). İstanbul: İthaki Yayınları. Buğra Bilen, Hatice. 2000. Cumhuriyet Döneminde Resim Edebiyat İlişkisi. İstanbul: Ötüken Neşriyat. Cervantes, Miguel De. 2016. Don Kişot. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Çakıcı, Dilek. 2007. Ön Örgütleyicilerin Okumaya Yönelik Tutum Üzerindeki Etkileri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. c.8 n.14:65–82 Çılgın, Sınar. 2006. Çocuğa Büyülü Bir Dünyanın Kapılarını Açmak. Millî Eğitim. c.172: 175-182. Coerr, Elanor. 2010. Sadako ve Kâğıttan Bin Turna Kuşu (çev. Zuhal Yeke). İstanbul: Beyaz Balina Yayınları Çolak Aydın, İnci. 2017. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Resim ve Edebiyatta Paylaşılan Ortak Dil. Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı (Doktora Tezi). Dayıoğlu, Gülten. 2007. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Sempozyumu. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi. 23: 15-18. Demiray, Kemal. 1965. Türkçe Çocuk Edebiyatı. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. Deniz, Ercan. 2015. Ortaokul Öğrencilerinin Kitap Okuma Alışkanlıkları. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları. c.3 s.2: 46-64. Dwyer, Julie, Neuman, Susan. 2008.Selecting Books For Children Birth Through Four: Adevelopmental Approach. Early Childhood Education Journal. v.35 n.6: 489-494. Enginün, İnci. 1987. “Çocuk Edebiyatına Toplu Bir Bakış”. (Haz. Mustafa Ruhi Şirin), Çocuk Edebiyatı Yıllığı. İstanbul: Gökyüzü Yayınları. s.37-46. Exupery, Antoine De Saint. 2015. Küçük Prens (çev. Cemal Süreya, Tomris Uyar). İstanbul: Can Çocuk Yayınları. Göçer, Ali. 2010. Türkçe Öğretiminde Çok Uyaranlı Bir Öğrenme Ortamı Oluşturmak İçin Seçkin Edebî Ürünlerden Yararlanma. TÜBAR. Gündüzalp, Selim. 2017. Deyimler ve Öyküleri. İstanbul: Zafer Yayınları. Hawking, Stephen. 2013. Zamanın Kısa Tarihi. İstanbul: Alfa Basım. Huck, Charlotte, Barbara Kiefer. 1997. Childrens2s Literature In The Elementary School. Mcgraw-Hill College Işık, İhsan. 1982. Cemil Meriç’le Bir Konuşma. İstanbul: Suffe Kültür Sanat Yıllığı. Kara, Cem. 2012. Çocuk Kitabı Seçiminde Resimlerle İlgili Olarak Ebeveynin Dikkat Etmesi Gereken Başlıca Unsurlar. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi. c.1 s.2. Karakaş, Özge. 2013. 8. Sınıf Öğrencilerinin Okuma Tutumları Üzerine Bir Araştırma (Meb Tarafından Ortaokul Öğrencilerine Önerilen 100 Temel Eser Örneğinde). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi Karakoç, Sezai. 2017. İslam’ın Dirilişi. İstanbul: Diriliş Yayınları. Meriç, Cemil. 1998. Kırk Ambar. İstanbul: İletişim Yayınları. Moran, Berna. 2018. Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları. Oğuzkan, Ferhan. 2001. Çocuk Edebiyatı. Ankara: Anı Yayıncılık. Öztürk, Cemil, Rahmi Otluoğlu. 2002. Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yazılı Edebiyat Ürünlerini Ders Aracı Olarak Kullanmanın Duyuşsal Davranış Özelliklerini Kazanmaya Etkisi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi. s.15: 173-182. Pala, İskender.2009. Katre-i Matem. İstanbul: Kapı Yayınları. Peretti, Paola. 2018. Kiraz Ağacı ile Aramızdaki Mesafe (çev. Esma Fethiye Mutlu). İstanbul: Genç Timaş Plehanov, Georgi. 1987. Sanat ve Toplumsal Hayat. İstanbul: Sosyal Yayınları. Rowland, Laura. 2017. Charlotte Bronte’nin Gizli Maceraları. Martı Yayınları. Rumi, Mevlana Celaleddin. 2012. Mevlana Mesnevi’den Seçmeler. İstanbul: İnkılap Yayınları. Russell, Bertrand. 2013. Sorgulayan Denemeler (çev. Nermin Arık). İstanbul: Say Yayınları. Sartre, Jean Paul. 2015. Edebiyat Nedir? çev. Bertan Onaran. İstanbul: Can Yayınları. Sewell, Anna. 2011. Siyah İnci. İstanbul: Arkadaş Yayıncılık. Tanpınar, Ahmet Hamdi. 1998. Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul: Dergâh Yayınları. Temizyürek, Fahri. 2003. Türkçe Öğretiminde Çocuk Edebiyatının Önemi. TÜBAR. Topçu, Nurettin. 2016. İsyan Ahlakı. İstanbul: Dergâh Yayınları. Tumanov, Vladimir. 2015. Haritada Kaybolmak (çev.Mine Kazmaoğlu). İstanbul: Günışığı Kitaplığı. Turgut Pektaş, Özden. 2018. Çocuklara Yönelik Etkileşimli E-Kitap Uygulamaları. STD. 205-221. Uslu, Tarık. 2012. Şu Acayip Uzay. İstanbul: Uğur Böceği Yayınları. Verne, Jules. 2018. 80 Günde Devr-i Alem (çev. Pınar Güzelyürek). İstanbul: Yabancı Yayınları. Yavuzer, Haluk. 2015. Çocuğu Tanımak ve Anlamak. İstanbul: Remzi Kitabevi. Yükselen, Arzu, Yumuş, Melike, Işık, Esra. 2016. Çocuk Kitabı Seçme Kriterlerine İlişkin Okul Öncesi Eğitimcilerin Görüşleri. Başkent University Journal Of Education. c.3 s.2: 161-168. Zarifoğlu, Cahit. 2004. Yaşamak. İstanbul: Beyan Yayınları. Zweig, Stefan. 2016. Ay Işığı Sokağı (çev. Regaip Minareci). İstanbul: İş Bankası Yayınları. Zweig, Stefan. 2016. Olağanüstü Bir Gece (çev.İlknur İgan). İstanbul: İş Bankası Yayınları. Wilde, Oscar. 2018. Dorian Grey’in Portresi (çev. Zeynep Batumlu). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Winterson, Jeanette. 2018. Sanat Başkaldırır: Coşku ve Cüretkârlık Üzerine (çev. Zeynep Baransel). İstanbul: Sel Yayıncılık.