3-6 Yaş Resimli Öykü Kitaplarındaki Kadın ve Erkek Karakterlerin Mesleki Açıdan İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 77 - 90, 25.03.2022

Münevver Özen , Medine Pervin Baysan , Elif Koyunoğlu , Arzu Yükselen

Öz

Bu araştırma okul öncesi dönem (3-6 yaş) çocukları için yayımlanmış resimli öykü kitaplarının iç ve dış yapı özelliklerini ve içerikteki karakterlere (kadın ve erkek) atfedilen meslek gruplarını incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma nitel olarak tasarlanmıştır. Araştırmada kullanılan kitapları incelenmek için oluşturulan form, araştırmacılar tarafından literatür taraması yapılarak oluşturulmuştur. Kullanılan form Genel Bilgiler (kitabın adı, yayınevi, yazarı gibi)- Fiziksel Özellikler (sayfa parlaklığı ve kağıt özellikleri)- Resimleme Özellikleri (detaylı, hayali, gerçekçi gibi)- İçerik İnceleme (konusu, kurgusu gibi) ve son olarak Dil ve Anlatım Özellikleri (anlatım biçimleri, sözcük ve kavram kullanımı, cümle yapısı gibi) alt başlıklarından oluşmaktadır. Çocuk edebiyatı alanında yayınları bulunan 3 farklı akademisyenden uzman görüşü alınarak forma son hali verilmiştir. Araştırmanın güvenirliliğini ölçmek için araştırmacılar arasında pilot bir çalışma yapılmıştır. Pilot çalışmada araştırmacılar tarafından rastgele seçilen 13 ortak kitap bireysel olarak incelenmiş ve incelenen kitaplar arasında güvenirlilik %98.1 olarak bulunmuştur. Pilot çalışma sonrasında araştırmacılar tarafından amaçlı örnekleme yöntemi kullanılarak içerisinde meslek bulunan kitaplar belirlenmiş ve araştırma örneklemine dahil edilmiştir. Araştırma kapsamında 100 adet resimli öykü kitabı incelenmiştir. Toplanan veriler SPSS 25 paket program kullanılarak frekans analizi ile çözümlenmiştir. Sonuç olarak; mesleklerle cinsiyet arasındaki ilişki incelendiğinde, meslek gruplarında daha fazla erkek karakterlere yer verildiği, kadın karakterlere genellikle öğretmen, ev hanımı gibi geleneksel mesleklerin atfedildiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Meslekler, Resimli Çocuk Kitapları, Toplumsal Cinsiyet Rolleri

Kaynakça

• Aktaş E. ve Kaynak D. (2017). Okul Öncesi Hikâye ve Masal Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Rolleri. Ekev Akademi Dergisi 21(72).
• Artan, İ. (Ed.). (2018). Cinsel gelişim ve eğitim. Hedef Yayınevi.
• Bahçeli- Kahraman, P. ve Özdemir, H. (2019). Resimli Çocuk Kitaplarının Toplumsal Cinsiyet Rolleri Açısından İncelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(27), 64-85.
• Cinsel Sağlık Enstitüsü Derneği. (n.d.). https://www.cised.org.tr/sayfa214.html
• Çakmak- Güleç, H. ve Geçgel H. (2017). Okul öncesinde edebiyat ve kitap, Ankara: Hedef CS Basım Yayın.
• Çer, E. (2017). Çocuk Edebiyatında Toplumsal Cinsiyetsiz Karakterler: Bir Araştırma Örneği, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi 14 (27); 389-408.
• Çetin- Gündüz, H. Tarhan, S. ve Kılıç, Z. (2015). Toplumsal Cinsiyete Dayalı Meslek Seçimlerine Yönelik Tutum Ölçeği Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 4(1), 21 – 33.
• Çınar, P. (2015). Resimli Çocuk Kitaplarında Giyimiyle Kadın Karakterler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 48(1), 1–18.
• Çocuk Gelişimi ve Eğitimi 0-72 Ay Cinsel ve Ahlak Gelişim. (2015). MEB.
• Değirmenci, G. Y. & Somer, B. (2015). Resimli Çocuk Kitaplarının Toplumsal Cinsiyet Kavramı Açısından İncelenmesi. II. International Eurasian Educational Research Congress.
• Dilek, A. (2014). 4-6 Yaş Çocuk Öykülerindeki Kadın Kahramanların Mesleksel Analizi. Journal Of Qafqaz University, 2(1), 94-102.
• Ersoy, A. & Bayraktar V. (2018). Çocuk edebiyatı- okul öncesi dönemde çocuk edebiyatı kavramı ve çocuk kitaplarının özellikleri (Ed. Turla A.), 1.Basım. Ankara: Hedef Yayıncılık.
• Esen, Y. & Bağlı, M. T. (2002). İlköğretim Ders Kitaplarındaki Kadın ve Erkek Resimlerine İlişkin Bir İnceleme. Ankara University, Journal of Faculty of Educational Sciences, 35(1–2).
• Gönen, M. & Veziroğlu, M. (2017). Çocuk edebiyatı- Çocuk edebiyatının genel hedefleri (Ed.Gönen M.) 4.Basım. Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Helman, C. G. (1990) Culture, Health and Illness. (2nd Ed.). London: Wright/ Butterworth.
• Işıtan, S. (2014). Caillou çizgi film karakteri ile ilgili Türkçe resimli öykü kitaplarının biçimsel ve içerik özelliklerinin incelenmesi, İlköğretim Online Dergisi, 13 (1), 191-204 .
• Kahraman P. & Özdemir P. (2019). Resimli çocuk kitaplarının toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi. 13(27), 64-85.
• Köseler, F. (2009). Okul Öncesi Öykü ve Masal Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Olgusu (Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı. Aydın.
• Oktay A. (2002), Yaşamın sihirli yılları: okul öncesi dönem. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Salman- Erden, YT. (2019). Resimli Çocuk Kitaplarındaki Toplumsal Cinsiyet Olgusunun İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel Eğitim Anabilim Dalı Okul Öncesi Eğitimi. Aydın.
• San- Bayhan, P. & Artan İ. (2009). Çocuk gelişimi ve eğitimi, İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Şentürk, S. (2015). Okul Öncesi Dönem Çocukları İçin Basılan Resimli Öykü Kitaplarının Toplumsal Cinsiyete İlişkin Kalıp Yargılar Yönünden İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı. İzmir.
• Turla, A. (2015). Okul öncesi dönemde çocuk edebiyatı, Akara: Hedef CS Basım Yayın.
• UNESCO. (2018). Cinsel Eğitim Üzerine Uluslararası Teknik Rehber.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Rollerinin Algılanışı. Sosyoloji Konferansları. 35(0), 29-56.
• Yağan-Güder, S. & Güler-Yıldız,T. (2016). Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların Toplumsal Cinsiyet Algılarında Ailenin Rolü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [Hacettepe University Journal Of Education], 31(2), 424-446.
• Yıldız- Bıçakçı, M. Er, S. & Aral, N. (2018). Etkileşimli Öykü Kitabı Okuma Sürecinin Çocukların Dil Gelişimi Üzerine Etkisi. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi: 26 (1). Kastamonu.
• Zivtçi, F. (2006). “Çocuk Kitaplarında Kahramanın Yeri ve Önemi” II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildiri Kitabı. s. 345- 347. Ankara.