The Concept of Child in Children's Literature Textbooks

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 19 - 35, 27.11.2024

Mert Başbayrak , M. Halil Sağlam

Öz

In higher education institutions, children's literature is taught as an elective and compulsory course in some Faculties of Education and Health Sciences departments. Different authors use a limited number of resources in the departments. In the course resources, the concept of a child is handled differently; different definitions of the concept are made. These different definitions make the concept of child and the boundaries of children's literature unclear. This study aims to put forward a definition with clear limitations by considering the perspective of child development and developmental psychology books on children's literature. For this purpose, 10 children's literature textbooks commonly used in universities were analyzed, and the data obtained were compared with those of child development and developmental psychology textbooks. In the study, first of all, children's literature, the developmental characteristics of the concept of child and the history of children's literature teaching in Turkey were given, and the general problems related to the subject were mentioned. Then, the age ranges and definitions of the concept of child in the textbooks were revealed and overlapping or conflicting definitions were identified. According to the research results, it was determined that the age range of 2-14 was mostly used for the definition of child and that children's literature textbooks generally refer to each other and fall into repetition. According to the sources in the field of child development and developmental psychology, the age range of children is mostly accepted as 2 and 11/13. Therefore, it is important to plan children's literature textbooks according to this age range's physical and psychological characteristics. In light of the results obtained, the concept of child should be redefined, and the difference between children's and early youth literature should be clarified.

Anahtar Kelimeler

children's literature, teaching children, child concept, developmental psychology, child development

Çocuk Edebiyatı Ders Kitaplarında Çocuk Kavramı

Öz

Yükseköğretim kurumlarında çocuk edebiyatı dersi Eğitim ve Sağlık Bilimleri Fakültelerinin bazı bölümlerinde seçmeli ve zorunlu ders olarak okutulmaktadır. Bölümlerde farklı yazarlara ait sınırlı sayıda kaynak kullanılmaktadır. Ders kaynaklarında çocuk kavramı farklı niteliklerde ele alınmakta; kavramla ilgili farklı tanımlamalar yapılmaktadır. Yapılan farklı tanımlamalar da çocuk kavramının dolayısıyla çocuk edebiyatının sınırlarını belirsizleştirmektedir. Araştırmanın amacı çocuk edebiyatıyla ilgili çocuk gelişimi ve gelişim psikolojisi kitaplarının bakış açısını da önemseyerek sınırlılığı belli olan bir tanımlama ortaya koymaktır. Bu amaçla üniversitelerde yaygın olarak kullanılan 10 çocuk edebiyatı ders kitabı incelenmiş, elde edilen veriler çocuk gelişimi ve gelişim psikolojisi ders kitaplarıyla karşılaştırılmıştır. Çalışmada öncelikle çocuk edebiyatına, çocuk kavramının gelişimsel özelliklerine ve Türkiye’deki çocuk edebiyatı öğretiminin tarihçesine yer verilmiş bununla birlikte konuyla ilgili genel sorunlara değinilmiştir. Daha sonra çocuk kavramıyla ilgili ders kitaplarında geçen yaş aralıkları ve tanımlamalar ortaya konmuş, birbirleriyle örtüşen veya çelişen tanımlamalar tespit edilmiştir. Araştırma sonucuna göre çocuk tanımı için daha çok 2-14 yaş aralığının kullanıldığı ve çocuk edebiyatı ders kitaplarının genelde birbirlerini referans göstererek tekrara düştükleri tespit edilmiştir. Çocuk gelişimi ve gelişim psikolojisi alanındaki kaynaklara göre çocukların yaş aralığı büyük oranda 2 ve 11/13 olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla çocuk edebiyatı ders kitaplarının da bu yaş aralığının fiziksel ve psikolojik özelliklerine göre planlanması önem arz etmektedir. Elde edilen sonuçlar ışığında çocuk kavramının tekrar tanımlanması bununla birlikte çocuk ve ilk gençlik edebiyatı arasındaki farkın daha belirgin hale getirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk edebiyatı, çocuk edebiyatı öğretimi, çocuk kavramı, gelişim psikolojisi, çocuk gelişimi

Etik Beyan

Etik kurul onayı gerektiren bir araştırma değildir.

Kaynakça

• Akın. E. (2019). Kavramlarla çocuklar için edebiyat eğitimi. E. Akın (Editör), Çocuklar için edebiyat eğitimi içinde (s. 1-14). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Alaylıoğlu, R. ve Oğuzkan, F. (1976). Ansiklopedik eğitim sözlüğü. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri. Aral, N. ve Doğan Keskin, A. (2018). Bilişsel gelişim ve dil gelişimi. N. Aral (Editör), Çocuk gelişimi içinde (s. 96-127). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Arıcı, A. F. (2016). Çocuk edebiyatı ve kültürü. Ankara: Pegem Akademi.
• Arslan, E. (2022). Nitel araştırmalarda geçerlilik ve güvenirlik. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 51: Özel Sayı 1, 395-407.
• Ateş, B. (2020). Bilişsel gelişim. İ. Seçer (Editör), Gelişim psikolojisi içinde (s. 67-91). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Aydın, A. (2006). Gelişim ve öğrenme psikolojisi. Ankara: Tekağaç Eylül Yayınları.
• Bağcı Ayrancı, B. (2022). Çocuk edebiyatı öğretimi. F. Bulut ve Ş. Şimşek (Editörler), Çocuk edebiyatı içinde (s. 139-168). Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Balkaya Çetin, A. (2019). Çocuk psikolojisinin temel kavramları, tarihçesi ve yöntemleri. N. Ş. Özbacı (Editör), Çocuk psikolojisi içinde (s. 1-29). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Bee, H. ve Boyd, D. (2009). Çocuk gelişim psikolojisi (1. Basım), (Çev. O. Gündüz). İstanbul: Kaknüs Yayınları. Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2020). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. (29. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Can, B. (2023). Genç Kız Edebiyatının İlk Gençlik Döneminde Eleştirel Düşünme Becerisine Etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Cole, L. ve Morgan, J. J. B. (2001). Çocukluk ve gençlik psikolojisi (Çev. B. H. Vassaf). İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Çakmak Güleç, H. ve Geçgel, H. (2005). Çocuk edebiyatı. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Çiçek, T. (2017). Çocuk edebiyatı denilince. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Daşdemir, İ. (2021). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Demircan, C. (2007). Köy enstitüleri eğitim öğretim programlarında çocuk edebiyatı. D. Ü. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 8, 17-26.
• Foulquié, P. (1994). Pedagoji sözlüğü (Çev. C. Karakaya). İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Gazioğlu, G. (2015). İlk gençlik edebiyatı. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Gezici, N. (2020). Çocuk edebiyatının tanımı, amacı, işlevi ve tarihçesi. Ş. Ceylan (Editör), Çocuk edebiyatı içinde (s. 3-5). Ankara: Eğiten Matbaacılık.
• Gönen, M. (2014). Alanın bileşenleri bağlamında çocuk edebiyatı öğretiminin amacı ve işlevi. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi Çocuk ve İlk Gençlik Edebiyatı Özel Sayısı, CVII (756), 277-278.
• Gövsa, İ. A. (1925). Bediî terbiye, Resimli Gazete, İstanbul: Tanîn Matbaası.
• Güneş, H. ve Doğan, B. (2023). Gülten Dayıoğlu’nun Yanardağın Yankısı Adlı Eserinin İlk Gençlik Yazını Bağlamında İncelenmesi. International Journal of Language Academy, 11(3), 126-141.
• Gürel, Z. (2014). Türkiye’de çocuk edebiyatı öğretimi. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi Çocuk ve İlk Gençlik Edebiyatı Özel Sayısı, CVII (756), 281-285.
• Güven, N. ve Bal, S. (2000). Dil gelişimi ve eğitim 0-6 yaş dönemindeki çocuklar için destekleyici etkinlikler. İstanbul: Epsilon Yayınları.
• İslamoğlu, H. ve Alnıaçık, Ü. (2019). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Kaminski, W. (2009). Çocuk ve gençlik edebiyatına giriş, (Çev. Y. Baş). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, No 79.
• Kanat Soysal, Ö. (2019). Çocuk edebiyatı öğretimi: okul öncesinden yükseköğretime. Türkçe eğitimi ve çocuk edebiyatı kurultayı (s. 468-474). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Kanat Soysal, Ö. (2019). Eğitim fakültelerindeki çocuk edebiyatı öğretiminin değerlendirilmesi (bir ders tasarımı örneği (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kıbrıs, İ. (2006). Çocuk edebiyatı. Ankara: Tekağaç Eylül Yayınları.
• Kılıçarslan Çelikkol, A. (2010). Gelişimle ilgili temel kavramlar. H. Ergin ve A. Yıldız (Editörler), Gelişim psikolojisi içinde (s. 31-58). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kılınç, F. E. (2020). Çocuk edebiyatının çocukların gelişimlerine katkısı. Ş. Ceylan (Editör). Çocuk edebiyatı içinde (s. 57-82). Ankara: Eğiten Matbaacılık.
• Oğuzkan, A. F. (2010). Çocuk edebiyatı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Oğuzkan, A. F. (2022). Çocuk edebiyatı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Oğuzkan, A. F. (1974). Eğitim terimleri sözlüğü (Türk Dil Kurumu Yayınları: 393). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Oğuzkan, A. T. ve Alaylıoğlu, R. (1968). Ansiklopedik eğitim terimleri sözlüğü. İstanbul: Arif Bolat Kitabevi. Oğuzkan, F. (2001). Çocuk edebiyatı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Oktay, M. (2017). “Bediî terbiye” adlı eseri bağlamında İbrahim Alâettin Gövsa’nın estetik eğitimi üzerine görüş. Turkish Studuies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(7), 575-594.
• Öncül, R. (2000). Eğitim ve eğitim bilimleri sözlüğü. İstanbul: MEB Yayınları.
• Özdemir, M. (2014). Türkiye’de çocuk edebiyatı kültürü açısından eğitim fakültelerinde okutulan "çocuk edebiyatı" dersleri. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (9), 110-119.
• Samur, Ö. İ. ve Kavcar, C. (2014). Çocuk edebiyatı öğretiminin önemi. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi Çocuk ve İlk Gençlik Edebiyatı Özel Sayısı, CVII (756), 289-290.
• Selçuk, Z. (1997). Eğitim psikolojisi (gelişim-öğrenme). Ankara: Şafak Matbaacılık.
• Sever, S. (2006). Çocuk edebiyatı öğretimi nasıl olmalıdır?. II. ulusal çocuk ve gençlik edebiyatı sempozyumu (s. 41-57). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi.
• Sever, S. (2019). Çocuk ve edebiyat. İzmir: Tudem.
• Shapiro L. E. (2000). Anne ve babalar için duygusal zekâ rehberi (Çev. Ü. Kartal); İstanbul: Varlık Yayınları.
• Şahin, A. (2010). “Çocuk ve çocukluk” eğitim fakülteleri için çocuk edebiyatı. Ö. Yılar ve L. Turan (Editörler), Ankara: Pegem Akademi.
• Şimşek, T. (2005). Çocuk edebiyatı. Gümüşhane: Suna Yayınları.
• Şirin, M. R. (1987). 1986’da çocuk edebiyatı. Çocuk edebiyatı yıllığı (1. Baskı) içinde (s. 302). İstanbul: Gökyüzü Yayınları.
• Şirin, M. R. (1994). Çocuk edebiyatı. İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• Şirin, M. R. (2000). 99 soruda çocuk edebiyatı. İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• Şirin, M. R. (2012). Çocuk ve ilk gençlik edebiyatı ders notları. Marmara Üniversitesi, Türkçe Eğitimi Bölümü (2008-2012).
• Şirin, M. R. (2019). Çocuk edebiyatına eleştirel bir bakış: çocuk edebiyatı nedir ne değildir?. İstanbul: Uçan At Yayınları.
• TDK (1998). Türkçe sözlük. İstanbul: TDK Yayınları.
• TDK (2005). Türkçe sözlük. İstanbul: TDK Yayınları.
• Temizyürek, F. (2014). Çocuk edebiyatı öğretimi üzerine. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi Çocuk ve İlk Gençlik Edebiyatı Özel Sayısı, CVII (756), 301-303.
• Temizyürek, F., Şahbaz, N. K. ve Gürel, Z. (2016). Çocuk edebiyatı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Tuzcuoğlu, S. (2020). Gelişimin Doğası. B. Aydın (Editör), Eğitim psikolojisi: gelişim ve öğrenme içinde (s. 29-66). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Uğurelli, Y. Ö. (2017). Üniversitelerde çocuk edebiyatı öğretiminin öğretim elemanı, ders kitabı ve öğrenci başarı düzeyine göre değerlendirilmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ulaş, S. (2020). Fiziksel ve psikomotor gelişim. İ. Seçer (Editör), Gelişim psikolojisi içinde (s. 46-66). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• URL 1 (2024). Yeni öğretmen yetiştirme lisans programları. https://www.yok.gov.tr/kurumsal/idari-birimler/egitim-ogretim-dairesi/yeni-ogretmen-yetistirme-lisans-programlari, Erişim tarihi: 05.02.2024.
• Uslu, M. (2007). Türk dil ve edebiyatı sözlüğü. İstanbul: Yağmur Yayınları.
• Yalçın, A. ve Aytaş, G. (2017). Çocuk edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yalçın, A., ve Aytaş, G. (2005). Çocuk edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yavuzer, H. (1993). Çocuk psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yavuzer, H. (2012). Doğum öncesinden ergenlik sonuna çocuk psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yavuzer, H. (2022). Çocuk psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yazgan İnanç, B., Kılıç Atıcı, M. ve Bilgin, M. (2019). Gelişim psikolojisi. Ankara: Pegem Akademi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (11. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.