Sağlık Teknikeri Adaylarında İş Sağlığı ve Güvenliği Algılanan Yetkinliğin Sağlık Okuryazarlığıyla İlişkisi

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 2, 98 - 116, 31.07.2025

Mehmet Erdem Güney , Abdullah Alper Ertem

Öz

Katılımcıların iş sağlığı ve güvenliği algılanan yetkinlik ölçeğinden ortalama 93,02±21,53 puan, sağlık okuryazarlığı ölçeğinden ortalama 34,89±8,26 puan aldıkları saptanmıştır. Cinsiyet, medeni durum, gelir düzeyi, başvurulan sağlık kuruluşu ve iş kazası geçmişine göre iş sağlığı ve güvenliği algılanan yetkinlik puanları arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır (p>0,05). Yaş grupları, sağlık düzeyi algıları, iş sağlığı ve güvenliği eğitimi alma durumları ve sağlık okuryazarlığı eğitimi alma durumları arasında anlamlı bir ilişki saptanmıştır (p<0,05). Yaş grupları, medeni durum, gelir düzeyi, sağlık düzeyi algıları, başvurulan sağlık kuruluşu, sağlık okuryazarlığı eğitimi alma durumu ve iş kazası geçmişine göre sağlık okuryazarlığı puanları arasında istatistiki olarak anlamlı bir farklılık bulunamamıştır (p>0,05). Katılımcıların cinsiyetlerine ve iş sağlığı ve güvenliği eğitimi alma durumlarına göre istatistiki olarak anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir (p<0,05). Araştırmaya katılanların iş sağlığı ve güvenliği algılanan yetkinlik puanları ve sağlık okuryazarlığı puanları arasında istatistiki olarak anlamlı bir ilişki (r= 0,260; p=0,001) bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sağlık okuryazarlığı , İş sağlığı ve güvenliği , Sağlık teknikeri

The Relationship of Occupational Health and Safety Perceived Competence with Health Literacy in Health Technician Candidates

Öz

It was found that the participants received an average score of 93.02±21.53 from the Occupational Health and Safety Perceived Competence scale and an average score of 34.89±8.26 from the health literacy scale. No significant difference was found between occupational health and safety perceived competence scores according to gender, marital status, income level, health institution consulted and occupational accident history. A significant relationship was found between age groups, health level perceptions, occupational health and safety training and health literacy training. No statistically significant difference was found between health literacy scores according to age groups, marital status, income level, health level perceptions, health institution applied, health literacy training status and occupational accident history. A statistically significant difference was found according to the participants' gender and occupational health and safety training status. A statistically significant relationship (r= 0.260; p=0.001) was found between the participants' occupational health and safety perceived competence scores and health literacy scores.

Anahtar Kelimeler

Health literacy , Occupational health and safety , Health Technician

Kaynakça

• Akbolat, M., Durmuş, A., Ünal, Ö., & Çakoğlu, S. (2022). "The Effect of the Fatalistic Perception on the Perceptions of Occupational Health and Safety Practices: The Case of a Hospital". Work, 71(4), 1113-1120. https://doi.org/10.3233/wor-205150
• Akgün, S. (2015). "Work Accidents in Health Sector." Health Care Acad J, 2(2), 67-65.
• Altun, B., & Özkan, S. (2020). "Öğrenci Ebeveynlerinin Genel Özyeterlilik ve Sağlık Okuryazarlığı Düzeylerinin Ankara’da İki İlkokul Örneğinde İncelenmesi." Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Dergisi, 1(1), 10-26. https://doi.org/10.54247/SOYD.2020.2
• Amponsah-Tawiah, K., & Mensah, J. (2016). "Occupational Health and Safety and Organizational Commitment: Evidence From The Ghanaian Mining Industry." Safety and health at work, 7(3), 225-230. https://doi.org/10.1016/j.shaw.2016.01.002
• Aydoğan, Z. (2021). "Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Iş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimleri ve Bu Eğitimin Çevre Sağlığı Farkındalığına Etkisi." İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 261-284.
• Bottani, E., Monica, L., & Vignali, G. (2009). "Safety Management Systems: Performance Differences Between Adopters and Non-Adopters." Safety Science, 47(2), 155-162.
• Ceviz, N. Ö., & Tektaş, N. T. M. (2024). "İş Sağliği ve Güvenliği Algısı Düzeylerinin Belirlenmesine Yönelik Alan Araştırması: Hazir Giyim Sektörü." The Journal of Social Sciences, 31(31), 146-156.
• Chung, S. K. (2018). "Relationships Between Safety Perception, Knowledge, and Compliance Among Hospital Employees". Asia–Pacific J. Convergent Res. Interchange, 4(4), 71-80. https://doi.org/10.14257/apjcri.2018.12.08
• Cook, J. M., Slade, M. D., Cantley, L. F., & Sakr, C. J. (2016). "Evaluation of Safety Climate and Employee Injury Rates in Healthcare." Occupational And Environmental Medicine, 73(9), 595-599. https://doi.org/10.1136/oemed-2015-103218
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi. (2017). Türkiye'de İş Sağlığı ve Güvenliği Algısı Araştırma Raporu. Ankara. (2017).
• Çavdar, M., & Suvak, Ö. (2023). "Pandemi Gölgesinde Akılcı İlaç Kullanımı ve Sağlık Okuryazarlığı İlişkisi: Kesitsel Bir Çalışma." Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 26(3), 655-666. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2812870
• Çelik, S., İstek, Z., Kızkın, A., Yiğit, M. C., & Kaçan, H. (2021). "Üniversite Öğrencilerinin Sağlık Okuryazarlığı Düzeylerinin Incelenmesi: Bartın Üniversitesi Örneği." Istanbul Gelisim University Journal of Health Sciences, (15), 593-605. https://doi.org/10.38079/igusabder.976692
• De Vellis, R. F. (2003). Scale Development: Theory and Applications (2 ed., Vol. 26). Sage Publications. Demirbilek, T. (2005). İş Güvenliği Kültürü. Legal Yayıncılık.
• Duong, T. V., Aringazina, A., Baisunova, G., Nurjanah, Pham, T. V., Pham, K. M., Truong, T. Q., Nguyen, K. T., Oo, W. M., Mohamad, E., Su, T. T., Huang, H.-L., Sørensen, K., Pelikan, J. M., Van den Broucke, S., & Chang, P. W. (2017).
• "Measuring Health Literacy in Asia: Validation of the HLS-EU-Q47 Survey Tool in Six Asian Countries." Journal of Epidemiology, 27(2), 80-86. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.je.2016.09.005
• Durmaz, S., Sürücü, E., & Ozvurmaz, S. (2020). "Mermer Fabrikası İşçilerinde Sağlık Okuryazarlığı, Sağlık Algısı Düzeyleri ve Ilişkili Faktörlerin Belirlenmesi." Medical Sciences, 15(3), 81-91.
• Elkin, N. (2024). "The Relationship Between Health Literacy and Healthy Lifestyle Behaviors: A Meta-Analysis." Medicine, 103(43), e40260. https://doi.org/10.1097/MD.0000000000040260
• Ertem, A. A., & Güzel, A. (2021). "Sağlık Okuryazarlığı ve Sosyal Medya Bağımlılığı Arasındaki İlişki." Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 7(1), 245-260.
• Ezirmik, E., Şair, İ. C., Başar, N. N., Özdin, Y. S., & Öğütlü, A. (2024). "Bir İlçede Çalışan Öğretmenlerin Siberkondri Düzeyleri ve e-Sağlık Okuryazarlığı Arasındaki İlişki." Sakarya Tıp Dergisi, 14(3), 239-253. https://doi.org/10.31832/smj.1452113
• Güner, A. E., Şahin, E., Peksu, S., Şengül, K. S., & Güngör, M. (2020). "Sınıf Öğretmenlerinin Sağlık Okuryazarlık Düzeylerini Belirleme, Bilgi, Tutum, Davranış Değişikliği ve Eğitim Ihtiyacını Saptama Çalışması." Turkey Health Literacy Journal, 1(1), 58-76. https://doi.org/10.54247/SOYD.2020.7
• Güzel, A., Turan, S., & Üner, S. (2022). "Üniversite Öğrencilerinin Sağlık Okuryazarlık Düzeyleri ve İlişkili Bazı Faktörler." Sağlık Bilimlerinde Değer, 12(3), 390-400. https://doi.org/10.33631/sabd.1171149
• Hls-EuConsortium. (2012). "Comparative Report of Health Literacy in Eight EU Member States." The European Health Literacy Survey HLS-EU, 2.
• Kocaay, F. (2020). "Bir Fakülte Çalışanlarının İş Sağlığı ve Güvenliği Yeterlilik Algılarına Ilişkin Ölçek Geliştirme Çalışması" Ankara Universitesi (Turkey)].
• Kocaay, F., & Biçer, B. K. (2022). "Sağlık Çalışanlarında Iş Sağlığı ve Güvenliği Yeterlilik Algısının Değerlendirilmesi." Sağlık Bilimlerinde Değer, 12(2), 274-279.
• Kocaay, F., & Ocaktan, M. (2021). "Development of a Turkish Occupational Health And Safety Perceived Competency Scale." International Journal of Entrepreneurship and Management Inquiries, 5(8), 1-12. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1702614
• Laberge, M., & Ledoux, E. (2011). "Occupational Health and Safety Issues Affecting Young Workers: A Literature Review." Work, 39(3), 215-232.
• Nielsen-Bohlman, L., Panzer, A. M., & Kindig, D. A. (2004). "Health Literacy: A Prescription to End Confusion". https://doi.org/10.17226/10883
• Okyay, P., & Abacıgil, F. (2016). Türkiye sağlık okuryazarlığı ölçekleri güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. T.C. Sağlık Bakanlığı. https://ekutuphane.saglik.gov.tr/Home/GetDocument/530
• Probst, T. M., & Brubaker, T. L. (2001). "The Effects of Job Insecurity on Employee Safety Outcomes: Cross-Sectional and Longitudinal Explorations." Journal Of Occupational Health Psychology, 6(2), 139. https://doi.org/10.1037/1076-8998.6.2.139
• Reşitoğlu, B., Bağdatoğlu, Ö. T., Bahar, L., Erden, S., Apaydın, S., & Pekoğlu, E. (2018). "İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitiminin Sağlik Hizmetlerindeki Öğrencilerin Bilgi ve Tutumlarina Etkisi". Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 3(2), 459-473.
• Sarıkaya, M., Güllü, A., & Seyman, M. N. (2009). "Meslek Yüksek Okullarında İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Verilmesinin Önemi (Kırıkkale Meslek Yüksek Okulu Örneği)." TÜBAV Bilim Dergisi, 2(3). Sencan, I., Sahin, I., Yildirim, M., & Yesildal, N. (2004). "Unrecognized Abrasions and Occupational Exposures to Blood-Borne Pathogens Among Health Care Workers in Turkey." Occupational Medicine, 54(3), 202-206.
• Şahmaran, T., Kar, H., & Arısal, İ. (2019). "İş Sağlığı ve Güvenliği Ön Lisans Programında Verilen Eğitim ve Öğretimin İş Sağlığı ve Güvenliği Algısı Üzerine Etkisi." OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(18), 1797-1827.
• Şantaş, G., Şantaş, F., & Kaya, S. (2023). "Sağlık Okuryazarlık Düzeyi ile Sağlık Arama Davranışı Arasındaki İlişki: Bir Alan Araştırması." Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 26(3), 781-796. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2998177
• Şen, M., Dursun, S., & Murat, G. (2018). "Türkiye'de İş Kazaları: Avrupa Birliği Ülkeleri Bağlamında Bir Değerlendirme." OPUS International Journal of Society Researches, 9(16), 1167-1190.
• Tanriöver, M. D., Yildirim, H. H., Ready, F. N. D., Çakir, B., & Akalın, H. E. (2014). "Sağlık Okuryazarliği Araştırması." Sağlık-Sen Yayınları, 6, 42-47.
• Topgül, S., & Alan, Ç. (2017). "Öğrencilerin İş Güvenliği ve İş Güvenliği Eğitimi Algısının Değerlendirilmesi." Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 587-598.
• Türkmen, N., & Türkoğlu, N. (2024). "Sağlık Alanında Okuyan Üniversite Öğrencilerinde Sağlık Okuryazarlığı Düzeylerinin Covid-19 Korkusu Üzerine Etkisi." Dünya Sağlık ve Tabiat Bilimleri Dergisi, 7(1), 12-24. https://doi.org/https://doi.org/10.56728/dustad.1401537
• Ünal, Ö. (2020). "During COVID-19, Which is More Effective in Work Accident Prevention Behavior of Healthcare Professionals: Safety Awareness or Fatalism Perception?", Work, 67(4), 783-790. https://doi.org/10.3233/wor-203327
• WHO. (2013). Health Literacy The Solid Facts. WHO Regional Office for Europa. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/128703/e96854.pdf
• Yagil, D., & Luria, G. (2010). "Friends in Need: The Protective Effect of Social Relationships Under Low-Safety Climate." Group & Organization Management, 35(6), 727-750. https://doi.org/10.1177/1059601110390936
• Yassi, A., & Hancock, T. (2005). "Patient Safety-Worker Safety: Building A Culture of Safety to Improve Healthcare Worker and Patient Well-Being." Healthc Q, 8(32), 8. https://doi.org/10.12927/hcq..17659