Refah Piyasalarının Düzenlenmesi: Türkiye’de Özel Emeklilik Sistemi Örneği

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 1, 25 - 42, 31.12.2024

Aslı Taşdemir

Öz

Son otuz yıl içinde refah piyasalarının piyasalaşma ve çeşitli özelleştirme biçimleri yoluyla genişlemesi ‘piyasa araçları yoluyla refah’ anlayışının Avrupa refah devletlerinde bir norma dönüşmesine yol açmıştır. Bu süreçte, özelleştirilmiş diğer kamu alanlarını konu edinen düzenleme ve düzenleyici devlet tartışmaları refah alanını da kapsayacak şekilde öne çıkmaktadır. Özellikle bakım, eğitim, sağlık ve emeklilik gibi refah piyasalarında geliştirilen farklı düzenleyici kamu müdahalelerinin amaç, araç ve temel prensipleri ve bu müdahalelerin söz konusu refah hizmetlerinin kapsamı ve hizmetten yararlananlar açısından sonuçları ‘sosyal düzenleme’ ve ‘düzenleyici refah devleti’ gibi kavramlar üzerinden ele alınmaktadır. Refah piyasalarındaki sosyal düzenlemeye yönelik müdahaleler piyasalarda sosyal yararı gerçekleştirmeye ve düzenleyici refah devleti kavramı ise mali transferleri tamamladığı düşünülen düzenleyici politikalar yoluyla refahı sağlamaya karşılık gelecek şekilde kullanılmaktadır. Bu çalışma, söz konusu tartışmalar çerçevesinde Türkiye’de 2003 yılında hayata geçirilen, fon sistemine dayanan tamamlayıcı özel emeklilik sisteminin denetlemesi ve düzenlenmesine yönelik politikaları sosyal düzenleme anlayışı ve sosyal fayda amacı niteliği açısından tartışmayı amaçlamaktadır. Türkiye’de özel emeklilik sisteminin oldukça sıkı önlem ve kurallarla denetlendiği ve düzenlendiği belirtilmektedir. Bu çalışma, Türkiye’de özel emeklilik sisteminin düzenlenmesi için geliştirilen politikaların sosyal fayda niteliğini ele alırken, bu politikaların ne ölçüde düzenleyici refah devleti anlayışına karşılık gelebileceğini ve verili düzenleyici araç ve prensiplerin niteliğini ilgili yazını ve resmi verileri analiz ederek değerlendirecektir.

Anahtar Kelimeler

Refah Piyasaları, Düzenleyici Refah Devleti, Özel Emeklilik, Türkiye

Kaynakça

• Arza, C. (2008). “Pension Reform in Latin America: Distributional Reform in Latin America: Distiributional Principles, Inequalities and Alternative Policy Options”. Journal of Latin American Studies, 40, 1-28.
• Aslan, R. (2023) “Agency Problems in the private pension system of Turkey: pension sector employee perspectives. Qualitative Research in Financial Markets, 15(1), 142-159.
• Babat, S., Gültekin-Karakas, D., Hisarciklilar, M. (2021) “An appraisal of Turkey’s voluntary individual pension system from a perspective of pension equality”. Social Policy and Administration, 55, 784-801.
• Benish, A., Haber, H., Elihao, R. (2017) “The Regulatory Welfare State in Pension Markets: Mitigating High Charges for Low-Income Savers in the United Kingdom and Israel”. Journal of Social Policy, 46 (2), 313-330.
• Benish, A., Levi-Faur, D. (2020) “The Expansion of Regulation in Welfare Governanace”. Annals, 691, 17-29.
• Chohan, U.W. (2018). “Pension Fund Regulatiom and Governanace”, In A. Farazman (ed.), Global Encyclopedia of Public Administration, Public Policy and Governaance, Springer International Publishing, pp. 1-6.
• Dede, K., Yazıcı, A. (2020). “Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) ve Faizsiz BES’in Analizi”. Journal of Islamic Economics and Finance, 6(1), 25-54.
• Ebbinghaus, B. (2011a). “Introduction: Studying Pension Privatization in Europe”, In B. Ebbinghaus (ed.), The Varieties of Pension Governance: Pension Privatization in Europe, Oxford: Oxford University Press, pp. 3-22.
• Ebbinghaus, B. (2011b). “The Governance and Regulation of Private Pensions in Europe”, In B. Ebbinghaus (ed.), The Varieties of Pension Governance: Pension Privatization in Europe, Oxford: Oxford University Press, pp.351-383.
• Ebbinghaus, B. & Whiteside, N. (2012). Shifting responsibilities in Western European pension systems: What future for social models?. Global Social Policy, 12(3), 266-282.
• Ebbinghaus, B. (2015). “The Privatization and Marketization of Pensions in Europe: a Double Transformation Facing the Crisis”. European Policy Analysis, 1(1), 56-73.
• EGM (2022a). “Rahat Bir Emeklilik”. https://www.egm.org.tr/bireysel-emeklilik/bese-girmek-icin-10-iyi-neden/rahat-bir-emeklilik/ (Erişim: 3 Aralık 2022).
• EGM (2022b) “Bireysel Emeklilikte Yeni Dönem”, https://www.egm.org.tr/ (Erişim: 3 Aralık 2022).
• EGM (2024). “Yönetim Gider Kesintisi Oranının Tarihi Seyri”, https://www.egm.org.tr/bilgi-merkezi/istatistikler/ (Erişim: 16 Mayıs 2024).
• Ertuğrul, H.M., Gebeşoğlu, P.F., Atasoy, B.S. (2018) “Mind the gap: Turkish case study of policy change in private pension schemes”. Borsa İstanbul Review, 18 (2), 140-149.
• Frericks, P. (2012). Funded pensions and their implications for women and migrant workers. Global Social Policy, 12(3), 342-344.
• Gilbert, N. (2015). “Restructuring the Mixed Economy of Welfare: Three Modes of Privatization, European Policy Analysis, 1 (1), 41-55.
• Gülşen, M. (2019). “Bireysel Emeklilik Sisteminde Fon Kesintilerinin Getiri Üzerindeki Etkileri”, Sosyal Güvenlik Uzmanları Derneği Dergisi, 8(16), 117-139.
• Gingrich, J. (2021). “Changing States, Changing Citizens, Changing Politics?”, In C. Ledoux, K. Shire, F. Van Hooren (Eds.), The Dynamics of Welfare Markets, Cham, Palgrave Macmillan: 49-73.
• Haber, H. (2020). “The Political Economy of Regulating for Welfare: Regulation Preventing Loss of Access to Basic Services in the UK, Sweden, the UK, and Israel”, Annals, 691, 50-67.
• Hassel, A., Nacyzk, M., Wib, T. (2019). “The Political economy of pension financialization: public policy responses to the crisis”. Journal of European Public Policy, 26 (4), 485-500.
• Hinrichs, K. (2021). “Recent pension reforms in Europe: More challenges, new directions. An Overview”, Social Policy and Administration”. Social Policy and Administration, 55, 409-422.
• Holden, C. (2012). “Commercial Welfare”, In P. Alcock, M. May ve S. Wright (Eds.), The Student’s Companion to Social Policy, West Sussex: Wiley-Blackwell, pp. 215-220
• Jessop, B. (2000). “From the KWNS to the SPWR”, In G. Lewis, S. Gewirtz & J. Clarke (Eds.) Rethinking Social Policy, London: Sage Publications, pp. 171-184.
• Klenk, T. (2015). “The Governance of welfare markets-trends and challenges. Introduction to the special issue”. European Policy Analysis, 1 (1), 35-40.
• Ledoux, C., Shire, K., Van Hooren, F. (2021). “Introduction: From the Emergence to the Dynamics of Wwelfare Markets”, In C. Ledoux, K. Shire, F. Van Hooren (Eds.), The Dynamics of Welfare Markets, Cham: Palgrave Macmillan, pp. 1-48.
• Leisering, L. (2014). “Pension Privatization in a welfare state environment: socializing private pensions in Germany and the United Kingdom”, Journal of Comparative Social Welfare, 28 (2), 139-151.
• Levi-Faur, D. (2009). “Regulatory capitalism and the reassertion of the public interest”. Policy and Society, 27 (3), 181-199.
• Levi-Faur, D. (2014). “The Welfare State: A Regulatory Perspective”, Public Administration, 92 (3), 599-614.
• Myles, J. & Pierson, P. (2001). “The Comparative Political Economy of Pension Reform”, P. Pierson (Ed.), The New Politics of the Welfare State , New York: Oxford University Press, pp. 305-333.
• Orenstein, M. O. (2013). “Pension Privatization: Evolution of a Paradigm”. Governance: An International Journal of Policy, Administration, and Institutions, 26(2), 259-281.
• Orenstein, M (2005). The New Pension Reform as Global Policy. Global Social Policy, 5(2), 175-202.
• Pflieger, G. (2014). “What “Regulatory State”? Explaining the Stability of Public Spending and Redistribution Functions after Regulatory Reforms of Electricity and Rail Services in the United Kingdom”. Law and Policy, 36 (2), 195-221.
• Queisser,, M. (1998). “Regulation and supervision of pension funds: Principles and practices”. International Social Security Review, 51(2), 39-55.
• Resmi Gazete (2022). “Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” https://www.egm.org.tr/Sites/1/upload/files/7351_Numarali_Kanun-1549.pdf (Erişim: 3 Aralık 2022)
• Sarıtaş, S. (2020). “Financialisation of Pensions: The case of Turkey”. Global Social Policy, 20 (1). 60-79.
• Seyfullahoğulları, Ç.A, Özpek, H.B, Demirhan, B. (2017). “Türkiye’de Bireysel Emeklilik Sistemi ve Otomatik Katılımın Sisteme Katkıları Açısından Değerlendirilmesi”. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (14), 105-131.
• Tuytens, P. (2019). “Countering financial interests for social purposes: what drives state intervention in pension markets in the context of financialisation”. Journal of European Public Policy, 26 (4), 560-578.