Historical Public Buildings in the City Center of Karaman (1891-1947)

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 7, 1 - 22, 31.12.2023

Ali Tekin

Öz

In this study, the architectural features of the historical public buildings built in the city center of Karaman between 1891-1947 were discussed, and they were evaluated by comparing them with similar buildings in Anatolia. Public buildings, supported by archival documents, drawings, and photographs, were examined and discussed in two groups: those that have survived to the present day and those that have not. The ones that can survive today are municipalities, redif barracks, stations, and school buildings. Those who cannot reach today are government mansion, redif warehouse, military branch, school, bank, and hospital buildings. Among the structures that have survived to the present day, only the station building continues to serve its original function. The school building is not used today. Redif barracks and municipal buildings serve a different purpose than their original uses.
In conclusion, it has been determined that the public buildings constructed in Karaman exhibit similarities in terms of their architectural plans and facades with the public buildings constructed in other Sanjaks of Anatolia. It is understood that especially military, educational, and station buildings were constructed as prototype projects, along with examples from Anatolia.
The study aims to contribute to the fields of art history, architectural history, urban history, and architectural conservation by comprehensively evaluating the emergence of public buildings constructed or used in the province of Karaman.

Anahtar Kelimeler

Public Buildings, Karaman, Late Ottaman Period, Republican Period

KARAMAN KENT MERKEZİNDEKİ TARİHİ KAMU YAPILARI (1891-1947)

Öz

Bu çalışmada, Karaman kent merkezinde 1891-1947 yılları arasında inşa edilen tarihi kamu yapılarının mimari özellikleri kendi içlerinde ele alınarak, Anadolu’daki benzer yapılarla karşılaştırılarak değerlendirilmiştir. Arşiv belgeleri, çizim ve fotoğraflarla desteklenerek incelenen kamu yapıları, günümüze ulaşabilenler ve ulaşamayanlar olarak iki grupta ele alınmıştır. Günümüze ulaşabilenler; belediye, redif kışla, istasyon ve okul binalarıdır. Günümüze ulaşamayanlar ise; hükümet konağı, redif deposu, askerlik şubesi, mektep, banka ve hastane binalarıdır. Günümüze ulaşabilen yapılardan sadece istasyon binası özgün işlevini devam ettirmektedir. Okul binası günümüzde kullanılmamaktadır. Redif kışla ve belediye binaları ise özgün kullanımlarının dışında farklı bir amaca hizmet etmektedirler.
Sonuç olarak Karaman’da inşa edilen kamu yapılarının, Anadolu’nun diğer sancaklarında inşa edilen kamu yapılarıyla plan ve cephe tasarımı açısından benzerlik taşıdığı tespit edilmiştir. Özellikle askeri, eğitim ve istasyon yapılarının Anadolu örnekleriyle beraber tip proje olarak inşa edildiği anlaşılmaktadır.
Çalışma, Karaman ilinde kamu yapısı olarak inşa edilen veya kullanılan yapıların ortaya çıkışını bütüncül olarak değerlendirerek sanat tarihi, mimarlık tarihi, kent tarihi ve mimari koruma alanlarına katkı sağlamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kamu Yapıları, Karaman, Geç Osmanlı Dönemi, Cumhuriyet Dönemi

Kaynakça

• Acer, Ö. (2016). Tarihî-milli yapılar ulusal mimarlık akımına Yozgat’tan örnek bir yapı: Cumhuriyet mektebi/ilkokulu binası. I. Uluslararası Bozok Sempozyumu Bildiri Kitabı. 4. 381-389.
• Altan, A. (2003). Hastane yapıları. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• Arslan, M. (2019). Karaman’ın il statüsüne kavuşması ve TBMM’de yapılan düzenlemeler. İçinde Hüseyin Muşmal. Erol Yüksel, Mehmet Ali Kapar (Ed.), Karaman Araştırmaları -I Arkeoloji. Sanat Tarihi, Tarih. Palet Yayınları. 237-246.
• Aslanoğlu, İ. (1984). Birinci ve ikinci milli mimarlık akımları üzerine düşünceler. Mimaride Türk Milli Üslubu Semineri. Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler Genel Müdürlüğü. 41-51.
• Aslanoğlu, İ. (2010). Erken cumhuriyet dönemi mimarlığı 1923-1938. Bilge Kültür Sanat.
• Bâb-ı Âsafî Divan-ı Hümayun Mukavele Kısmı (A.DVN.MKL.), 60/28.
• Balcı, R. & Sırma, İ. (2012). Ticaret ve ziraat nezareti memalik-i Osmaniye’de Osmanlı anonim şirketleri. Ekonomik ve Sosyal Tarih Yayınları.
• Batur, A. (1985). Batılılaşma döneminde Osmanlı mimarlığı. Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi. 4. İletişim Yayınları. 1038-1066.
• Boynukalın, İ. R. (1990). Bütün yönleriyle Karaman ili Ermenek-Kâzım Karabekir-Ayrancı. Özel Baskı.
• Bozdoğan, S. (2012). Modernizm ve ulusun inşası erken cumhuriyet Türkiye’sinde mimari kültür. Metis Yayınları.
• Bozkurt, T. (2012). Ilgın istasyon binası. Konya Ansiklopedisi, 4, Konya Büyükşehir Belediyesi, 290-291.
• Cengiz, A. (2014). Karaman tarihi (XVIII. yüzyıl). Çizgi Kitabevi.
• Çataltepe, S. (1999). III. Selim devri askeri ıslahatı nizam-ı cedit ordusu. Osmanlı. 7. 241-249.
• Çelemoğlu, Ş. & Atıcı, A. (2021). Erken cumhuriyet dönemi ilkokul yapılarına bir örnek: Malatya Gazi İlkokulu. Anasay. 15. 125-144.
• Doğan, H. (2017). Karaman Kazası’nda eğitim faaliyetleri (1898-1940). MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi. 15(1). 823-864.
• Duru, T. (2001). Geçmişten günümüze fotoğraflarla karaman. Duru Sarrafiye’nin Kültür Hizmetidir.
• Duru, T. (2010). Karaman tarihi. Anadolu Manşet-Gazetecilik-Matbaacılık.
• Duymaz, A. Ş. (2003). II. Abdülhamid dönemi imar faaliyetleri (Türkiye örnekleri). [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Emin, M. B. & Erdoğan, H. A. (2009). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye’de tren garları. Selçuk Üniversitesi, Mühendislik‐Mimarlık. Fakültesi Dergisi, 24(3), 29-44.
• Eravcı, H. M. (2020). Cumhuriyet dönemine kadar Karaman şehirsel yapısının değişim ve dönüşüm süreci. Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5, 39-56.
• Eroğlu, B. (2001). Konya’da cumhuriyetin ilk yıllarındaki eğitim yapılarından birkaç örnek. Yeni İpek Yolu Konya Ticaret Odası Dergisi, Konya IV, 213-224.
• Eski Devlet Hastanesinin Yıkımına Başlandı. (2023, Nisan 24). (URL-2: https://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/karaman/eski-devlet-hastanesinin-yikimina-baslandi-10727060 /
• Gümüşçü, O. (1997). XVI. yüzyıl Larende (Karaman) kazasında yerleşme ve nüfus. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi. Ankara.
• Günler, M. (2019). Selçuklular zamanında karaman (Lârende). İçinde Hüseyin Muşmal, Erol Yüksel, Mehmet Ali Kapar (Ed.) Karaman Araştırmaları -I Arkeoloji, Sanat Tarihi, Tarih. Palet Yayınları, 325-329.
• Gürsoy, E. (2019). Uşak’ta erken cumhuriyet dönemi ilkokul mimari yapısı: Gazi mustafa kemal ilkokulu örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(69), 32-40.
• İncekara, H. İ. (2005). Karaman mahalleleri. Karaman Tarihi ve Kültürü, C. VI, Karaman Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, 225-318.
• Jennings, R. C. (2020). On altıncı yüzyılda Anadolu’nun kent nüfusu: Kayseri, Karaman, Amasya, Trabzon ve Erzurum üzerine bir inceleme. (Çev. Kamil Yavuz). Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi 5, 1126-1182.
• Karal, E. Z. (2003). Osmanlı tarihi. 7. TTK Basımevi.
• Karpuz, H. (2009). Türk kültür varlıkları envanteri Karaman. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu-TTK Yayınları.
• Karpuz, H. (2009). Türk kültür varlıkları envanteri Konya 1-2-3, TTK Yayınları.
• Kaynar, H. (2000). Siyasal iktidar ve şehir: 19. yüzyıl Osmanlı şehirlerindeki mekânsal değişimler üzerine. Kebikeç 10, 141-158.
• Kolay, E. (2018). Osmanlı yerel yönetim sisteminin mimari alana yansıması: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e belediye binaları. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Kolay, E. (2020). Sultan II. Abdülhamid döneminde doğu Trakya’da inşa edilen belediye binaları. DTCF Dergisi, 60(2), 599-637.
• Konyalı, İ. H. (1967). Âbideleri ve kitâbeleri ile karaman tarihi Ermenek ve Mut âbideleri. Baha Matbaası.
• Kumaş, N. (2019). Cumhuriyet dönemi’nde Karaman’ın idari ve demografik yapısı (1927-1950), İçinde Hüseyin Muşmal, Erol Yüksel, Mehmet Ali Kapar (Ed.), Karaman Araştırmaları -I Arkeoloji, Sanat Tarihi, Tarih, Palet Yayınları, 603-618.
• Maliye Nezareti Emlak-i Emiriyye Müdüriyeti (ML.EEM.), 1193/17, 1323/42.
• Muşmal, H. & Benli, K. (2019). Sultan II. Abdülhamit dönemi’nde Karaman’da tamir, bakım ve eski eser korumacılığı faaliyetleri. İçinde Hüseyin MUŞMAL, Erol Yüksel, Mehmet Ali KAPAR (Ed.), Karaman Araştırmaları-I Arkeoloji Sanat Tarihi Tarih, Palet Yayınları, 427-442.
• Nafia Vekaleti, 42E/230-0-0-0/138-8-1.
• Ortaylı, İ. (1981). İkinci Abdülhamit döneminde Osmanlı İmparatorluğu’nda alman nüfuzu, Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Ortaylı, İ. (1992). Belediye. TDV İslâm Ansiklopedisi, 5, 400-401.
• Ortaylı, İ. (2008). Türkiye teşkilât ve idare tarihi. Cedit Neşriyat.
• Öcal, R. (2019). Karaman tren garının tarihi süreç içerisinde değerlendirilmesi, [Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi], Konya Teknik Üniversitesi, Konya.
• Özcan, B. (2002). Ankara anafartalar caddesi ve çevresindeki birinci ulusal mimarlık dönemi yapıları, [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Ege Üniversitesi, İzmir.
• Özden, Ö. G. (2019). Konya merkez ve ilçelerinde erken cumhuriyet dönemi eğitim yapıları. Turkish Studies, 14(3), 881-903.
• Plan, Proje ve Krokiler (PLK.p.), 3084.
• Renda, G. (2002). Yenileşme döneminde kültür ve sanat, Türkler Ansiklopedisi, 15, 265-283.
• Sapancalı H. H. (1993). Karaman idadisi riyaziyye muallimi Sapancalı h. Hüseyin’in Karaman ahval-i ictimaiyye coğrafiyye ve tarihiyyesi 1338 r. /1341 h. (Birinci Kitab). Yayınlayan: İbrahim Güler, TTK Basımevi.
• Sarı, F. Z. & Umar, N. (2023). Geç Osmanlı ve erken cumhuriyet dönemi kamu yapıları: Malatya kenti örneği. Art-Sanat 19, 415–445.
• Sarı, N. & Kurt, Ü. E. (2009). Memleket için memleket ve örnek olarak numune hastaneleri. İçinde Mustafa Mutluer, Eren Akçiçek (Ed.) Atatürk Dönemi Sağlık Tarihi Kongresi (1920-1938) Bildiriler, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1-72.
• Sezginalp, Ş. (2020). Station buildings in the history of turkish railways: Catalogue of buildings constructed between 1850s-1950s. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Sıkıçakar, A. (1991). Birinci ulusal mimarlık dönemi giriş cepheleri analizi, [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi], İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Sümer, F. (2001). Karamanoğulları. TDV İslam Ansiklopedisi, 24, 454-460.
• Tanzimat’tan Cumhuriyet’e modernleşme sürecinde eğitim istatistikleri 1839-1924, (2000). Haz. Mehmet Ö. Alkan, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları.
• Tapur, T. & Aladağ, C. & Duran, Y. (2019). Karaman ilinin idari coğrafya analizi. İçinde Hüseyin Muşmal, Erol Yüksel, Mehmet Ali Kapar (Ed.), Karaman Araştırmaları -II, Coğrafya, Dil ve Edebiyat, Gastronomi, Güzel Sanatlar ve İletişim, İlahiyat – Felsefe – Sosyoloji, İktisat – İşletme, Kamu Yönetimi– Siyaset Bilimi – Uluslararası İlişkiler, Palet Yayınları, 25-37.
• Taş bina ile zamanda yolculuk. (2023, Mayıs 10). (URL-1: https://www.karamandauyanis.com/yazarlar/yusuf-yildirim/tas-bina-ile-zamanda-yolculuk/233/
• Topal, C. (2009). Karaman kültür envanteri. Karaman Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
• Tuncel, M. (2001). Karaman. TDV İslam Ansiklopedisi, 24, 444-447.
• Uca, A. & Ülker, A. (2012). 1917 tarihli Karaman haritası ve düşündürdükleri. Karaman Ulusal Kültür ve İnanç Turizmi Sempozyum Bildirisi, 23-25 Mart 2012, Karaman Ticaret ve Sanayi Odası, 36-80.
• Uca, A. & Ülker, A. (2013). 1917 tarihli Karaman-Konya-Ereğli haritası ve değerlendirilmesi. History Studies, 5(2), 443-470.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı tarihi. II, TTK yayınları.
• Yazıcı, N. (2007). Osmanlılar’da mimarlık kurumunun evrimi ve Tanzimat dönemi mimarlık ortamı. [Yayınlanmamış Doktora Tezi], Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• Yıldırım, Y. (10 Mayıs 2023). Sapancalı’nın 1922 tarihli karaman krokisi. (Erişim tarihi: 25.03.2023), <https://www.merhabahaber.com/d/file/cilt-22-sayi-19-10-mayis-2023.pdf<.
• Yıldırım, Y. (2017). Karaman milli bankası. Anı Bisküvi Kültür Yayınları.
• Yıldırım, Y. (2018). Karaman 150 yıl öncesine bir bakış, Anı Bisküvi Kültür Yayınları.
• Yıldız, M. (2022). Denizli’deki erken cumhuriyet dönemi okul yapılarının mimari özelliklerine genel bir bakış. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 9(3), 964-996.