KAHRAMANMARAŞ İLİ VE YÖRESİ AĞIZLARI SÖZ VARLIĞINDA ESKİ TÜRKÇE SÖZCÜKLER

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 9, 107 - 130, 31.12.2024

Esma Türkoğlu

https://doi.org/10.62356/cihansumul.1549987

Öz

Türkler köklü tarihleri boyunca her zaman doğayla iç içe yaşamışlar ve tarım ve hayvancılığı temel geçim kaynakları olarak benimsemişlerdir. Bu durum da dillerinde somutlaştırmaya dayalı bir kavram zenginliğinin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Türkçenin bu kavram zenginliğini en geniş şekliyle Türkiye Türkçesi ağızlarında bulabilmek mümkündür. Bugün ölçünlü dilde kullanılmayan birçok sözcüğe, çağlar boyunca Türkçenin bütün anlatım yollarından ve türetme kabiliyetinden yararlanarak zengin bir hazine ortaya koyan Türkiye Türkçesi ağızlarında rastlanılır. Bu ağızlardan birisi de Kahramanmaraş ağzıdır. Batı grubu ağızları kategorisinde yer alan Kahramanmaraş ağzı Eski Türkçe döneminden günümüze kadar ulaşan pek çok sözcüğü bünyesinde barındırır. Bu sözcüklerin belirlenmesiyle ölçünlü dildeki söz varlığının ve kavram zenginliğinin artırılmasında alana katkı sunulacaktır.
Bu çalışmada, ağız özellikleri ve söz varlığı bakımından farklı özelliklere sahip olan Kahramanmaraş ilinin söz varlığındaki Eski Türkçe sözcükleri tespit etmek amaçlanmıştır.
Çalışmanın giriş bölümünde söz varlığı, ağız, Kahramanmaraş ili ve ağzı hakkında kısa bilgiler verilmiş, Türkiye Türkçesi ağızlarında bu konu ile ilgili yapılan çalışmalara değinilmiş, ayrıca çalışmada uygulanan yöntemden bahsedilmiştir. İnceleme kısmında Kahramanmaraş ağzında tespit edilen Eski Türkçe 243 sözcük dört başlık altında gruplandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe, Eski Türkçe, Türkiye Türkçesi ağızları, Kahramanmaraş ağzı, Söz varlığı

Etik Beyan

-

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

OLD TURKISH WORDS IN THE VOCABULARY OF THE DIALECTS OF KAHRAMANMARAS PROVINCE AND ITS REGION

Öz

Throughout their long history, Turks have always lived in touch with nature and adopted agriculture and animal husbandry as their main sources of livelihood. This situation has led to the emergence of a richness of concepts based on concretisation in their language. It is possible to find this concept the richness of Turkish in its widest form in the dialects of Turkish in Turkey. Today, many words not used in the standard language can be found in the dialects of Turkish spoken in Turkey, which, throughout the ages, have utilized all forms of expression and derivation capabilities of Turkish, presenting a rich treasure. One of these dialects is Kahramanmaras dialect. Kahramanmaras dialect, which is in the category of Western group dialects, contains many words that have survived from the Old Turkish period to the present day. By identifying these words, a contribution will be made to enhancing the vocabulary and conceptual richness of the standard language.
In this study, it is aimed to determine the Old Turkish words in the vocabulary of Kahramanmaras, which has different features in terms of dialectal features and vocabulary.
In the introductory part of the study, brief information about vocabulary, the dialect, Kahramanmaras province and its dialect is given, the studies on this subject in Turkish dialects of Turkey are mentioned, and the method applied in the study is also mentioned. In the analysis section, 243 Old Turkish words identified in Kahramanmaras dialect are grouped under four headings.

Anahtar Kelimeler

Turkish, Old Turkish, Turkish Dialects of Turkey, Kahramanmaras Dialect, Vocabulary

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Akan Budak, D. (2012). Erzurum ağzı söz varlığında eski Türkçenin izleri. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(4), 629–646. https://turkishstudies.net/turkishstudies?mod=makale_tr_ozet&makale_id=16007
• Aksan, D. (2014). Anadilimizin söz denizinde (3. baskı). Bilgi Yayınevi.
• Atmaca, E. (2019). Batı Akdeniz yörüklerinin ağzında eski Türkçe unsurlar. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 149–171. https://dergipark.org.tr/tr/pub/akusosbil/issue/43639/481264
• Baran, B. (2008). Eski Türkçeden Anadolu ağızlarına ulaşan bazı kelimeler. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi/Journal of Turkish World Studies, 8(1), 41–47. https://dergipark.org.tr/tr/pub/egetdid/issue/34425/380280
• Bulduk, T. B. (2019). Gümüşhane ili ve yöresi ağızları söz varlığında eski Türkçe kelimeler. Mavi Atlas, 7(1), 52–67. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gumusmaviatlas/issue/44950/518185
• Caferoğlu, A. (2015). Eski Uygur Türkçesi sözlüğü (3. baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eker, S. (2021). Çağdaş Türk dili (13. baskı). Grafiker Yayınları.
• Ergin, M. (2019). Orhun abideleri (53. baskı). Boğaziçi Yayınları.
• Eryiğit, C. (2023). Bucak ağzında eskicil kelimeler. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 9(3), 545–575. https://dergipark.org.tr/tr/pub/littera/issue/79249/1315604
• Özdemirel, S. (2024). Eski Türkçeden Niğde ağzına uzanan bazı kelimeler. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 10(1), 85–106. https://dergipark.org.tr/tr/pub/littera/issue/82991/1409122
• Tekin, T. (2022). Orhon Türkçesi grameri (2. baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Telli, B. (2021). Söz varlığı: Kahramanmaraş ve yöresi ağızları (1. baskı). Kültür Sanat Basımevi.
• Türk Dil Kurumu. (2023a). Türkçe sözlük A-J (12. baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (2023b). Türkçe sözlük K-Z (12. baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.