NEWSPAPER DEDICATED TO THE STABILITY OF THE CONSTITUTIONAL GOVERNMENT HILAL

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 10, 109 - 131, 30.06.2025

Tuba Özhazinedar

https://doi.org/10.62356/cihansumul.1606405

Öz

With the the Constitutional Monarchy II, declaration many newspapers began to publish. The Ottoman press world, which emerged from the complacency of the regime of oppression, could dissent with the comfort of freedom. Political and humorous magazines and newspapers were mostly published during the period. Newspapers that were critical of the government and the Committee of Union and Progress were shut down in a short period. For this reason, very few newspapers were able to survive. Despite all kinds of oppression and restrictions, the press caused a serious mobilization in social life. Hilal newspaper, which started its publishing life to respond to the needs of the people, was published in a political and political line. It became one of the important newspapers of the Second Constitutional Monarchy period. Kozmidi Efendi was newspaper's managing editor and Ahmet Samim Bey was the editor-in-chief. Launched on April 7, 1909, the newspaper could operate until April 19, 1909. The study aims to reveal the relationship between the government and the opposition press in the Constitutional Monarchy regime. In this study in which the editorial policy of Hilal newspaper is analyzed, descriptive research method is used. The events that took place during the Constitutional Monarchy period were evaluated from the perspective of Hilal newspaper. According to the findings, it was observed that opposition newspapers affected social dynamics. It was revealed that the press was not only a means of communication but also a means of mass control. Newspaper's reaction to the government's policies and the perception and the perception of constitutionalism were revealed.

Anahtar Kelimeler

Constitutional Monarchy II , Power , Opposition , Press , Crescent

MEŞRUTİYETİN İSTİKRARINA HADİM GAZETE HİLAL

Öz

II. Meşrutiyet ilanıyla birlikte pek çok gazete yayın hayatına başlamıştır. II. Abdülhamid Dönemi’nin rehavetinden çıkan Osmanlı matbuat dünyası özgürlüğün verdiği rahatlıkla muhalefet edebilmiştir. Dönemde en çok siyasi ve mizahi içerikli dergi ve gazete yayın yapmıştır. İktidara, İttihat ve Terakki’ye yönelik eleştirel yönde yayın yapan gazeteler, kısa süre içerisinde kapatılmıştır. Bu sebeple çok az sayıda gazete, varlığını devam ettirebilmiştir. Her türlü baskıya ve kısıtlamaya rağmen matbuat, toplumsal yaşamda ciddi bir hareketlenmeye sebep olmuştur. Halkın bilinçlenmesinde matbuat önemli bir araç olmuştur. Matbuat, ülkede siyasi, sosyal ve kültürel değişimlere yol açmıştır. Batı menşeli fikir akımları matbuat aracılığıyla tanınmıştır. II Meşrutiyet döneminde matbuata duyulan ilgi, toplumun bilgiye duyduğu ihtiyacı göstermiştir. Toplumun iç ve dış politikada yaşanan olayları öğrenme talebi matbuatın toplum içindeki konumunu sağlamlaştırmıştır. Halkın ihtiyaçlarına cevap vermek için yayın hayatına başlayan Hilal gazetesi siyasi ve politik bir çizgide yayın yapmıştır. II. Meşrutiyet döneminin önemli gazetelerinden birisi olmuştur. Kozmidi Efendi’nin mesul-ü müdürlüğünü yaptığı gazetenin sermuharrirliğini Ahmet Samim Bey yapmıştır. 25 Mart 1325’te [7 Nisan 1909]’ çıkarılan gazete, 6 Nisan 1325’e [19 Nisan 1909] kadar faaliyet yürütebilmiştir. Çalışmanın amacı; Meşrutiyet rejiminde iktidar ve muhalif matbuat arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır Hilal gazetesinin yayın politikasının incelendiği çalışmada betimsel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Meşrutiyet döneminde yaşanan olaylar Hilal gazetesinin bakış açısı ile değerlendirilmiştir. Elde edilen bulguya göre; muhalif matbuatın toplumsal dinamikleri etkilediği görülmüştür. Matbuatın, yalnızca haberleşme aracı olmadığı aynı zamanda kitle kontrolünde bir aracı olduğu ortaya çıkmıştır. İktidarın politikalarına gazetenin verdiği tepki ve meşrutiyet algısı ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

II. Meşrutiyet , İktidar , Muhalefet , Matbuat , Hilal

Kaynakça

• Acar, H. & Gök, G. (2020). Türk siyasal hayatında 31 Mart olayı ile İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin rolü. Journal of Awareness, 5(3), 361-374.
• Akşin, S. (1971). İttihat ve Terakki üzerine. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 26(1), 153-182.
• Akşin, S. (1980). 100 soruda Jön Türkler ve İttihat ve Terakki. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Akşin, S. (1996). Ana çizgileriyle Türkiye’nin yakın tarihi. Ankara: İmaj Yayınları.
• Akşin, S. (2007). Kısa Türkiye tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Alver, F. (2011) Gazetecilik bilimi ve kuramları,gazetecilik kuram tasarımlarını Türkiye’deki gazetecilik sistemi ve uygulamalarıyla sınama denemesi İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Armaoğlu, F. (1997). 19. yüzyıl siyasi tarihi (1789-1914). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Aysal, N. (2006). Örgütlenmeden eyleme geçiş: 31 Mart olayı. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 10(37), 15-53.
• Baykal, H. (1990). Türk basın tarihi (1831-1923). İstanbul: Afa Matbaacılık.
• Çetinkaya, D. (2008). 1908 Devrimi’nde kamusal alan ve kitle siyasetinde dönüşüm. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, S.38, 125-140.
• Çeviker, H. C. (2022). II. Meşrutiyet döneminde meydana gelen bir hükümet darbesi: 23 Ocak 1913 Babıâli baskını. Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 8(1), 159 -170.
• Duman, H. (2000). Osmanlı-Türk süreli yayınları ve gazeteleri (1828-1928). Ankara: Enformasyon ve Doküman Hizmetleri Vakfı.
• Erdem, U. (2021). Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılma süreci ve meclisin açılış günü (23 Nisan 1920). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31 (2), 1055- 1068.
• Eryaman, A. (2020). 1909 Matbuat Kanunu matbuat hürriyeti getirdi mi? ikinci meşrutiyet Osmanlı meclisi Mebusan’ında “Matbuat Hürriyeti” Tartışmaları 1909-1914. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi,S, 48, 43 – 64.
• Girgin, A. (2009). Türkiye'de yerel basın. İstanbul: Der Yayınları.
• Güz. N. (2000). Osmanlı basını.Selçuk İletişim Fakültesi Dergisi,1(3),40-57.
• Hastaş, M. (2012). Ahmet Samim II. Meşrutiyet’te muhalif bir gazeteci. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• İlgen, F. (2020).Türk siyasal hayatında çok partili hayata geçiş süreci: iç ve dış siyasette yaşanan gelişmelerin genel değerlendirmesi. Journal of Universal History Studies (JUHIS),3(1), 126-147.
• İnuğur, M. N. (2002). Basın ve yayın tarihi. İstanbul: Der Yayınları.
• İskit, S. (1943). Türkiye’de matbuat idareleri ve politikaları. İstanbul: Başvekâlet Basın Yayın Müdürlüğü Yayınları.
• Kaan, O. (2021). II. Meşrutiyet dönemi siyasal gelişmelerinin Türkiye demokrasi tarihine etkileri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10 (1), 345-368.
• Kaluç, Ş. (2009).Osmanlı Ahrar Fırkasının kuruluşu, faaliyetleri ve sonu.Liberal Düşünce Dergisi,53(54), s. 191-227
• Karpat, K. (1996). Türk demokrasi tarihi. İstanbul: Afa Yayınları.
• Kabacalı, A. (1993). Türkiye’de siyasal cinayetler. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Kabacalı, A. (1985). Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerinde Sansür. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. (Cilt. 3, s.607-616).İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kılıç, N. (2021).Türk basın tarihinde gazetelerin isim değiştirmeleri.(Editör: Samet Kılıç)halkbilimi bağlamında medya ve iletişim. İstanbul: Eğitim Yayınevi, 95-129.
• Kırçak, Ç. (1994). Meşrutiyetten günümüze kadar gericilik. Ankara: İmge Kitapevi.
• Kocabaşoğlu, U. (2010). Hürriyet’i beklerken ikinci meşrutiyet basını. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Koloğlu, O. (2006). Osmanlı’dan 21. yüzyıla basın tarihi. İstanbul: Pozitif Yayınları.
• Kuran, A. B.(2000). İnkılâp tarihimiz ve Jön Türkler. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Kuran, E. (1992). Birinci dünya savaşı. İslam Ansiklopedisi. (Cilt. 6,196-200). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Lewis, B. (2009). Modern Türkiye’nin doğuşu. (Çev. B. B. Turna). Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Özcan, A. (2007). Otuz bir mart vakası. İslâm Ansiklopedisi. (C. 34, 9-11). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Safi, İ. (2018). II. Meşrutiyet döneminde siyasal iktidarın toplumsal muhalefete bakış açısı: Hasan Fehmi Bey suikastı ve muhalefetin tasfiyesi.Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,3(2),268-286.
• Sarıaslan, F. (2023). II. Meşrutiyet dönemi ve Kanun-i Esasi: siyasal sistem tartışmaları ekseninde bir inceleme. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı: 54, 161-192.
• Savaş, M. (1998). İkinci meşrutiyet döneminde İttihat ve Terakki ve basını. Adana: Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Merkezi, Adana.
• Tokgöz, A. İ. (2012).Matbuat hatıralarım. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Topuz, H. (2003). Türk basın tarihi: II. Mahmut’tan holdinglere. İstanbul: Remzi.
• Tunaya, T. Z. (1988). Türkiye’de siyasal partiler. (Cilt 1). İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Tunaya, T. Z. (1996). Hürriyet’in ilânı. İstanbul: Arba Yayınları.
• Tunaya, T. Z. (2003). Türkiye’de siyasal gelişmeler. (Cilt 1). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Tunaya, T. Z. (2004). Hürriyetin ilanı ikinci meşrutiyet'in siyasi hayatına bakışlar. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Tural, E. (2004).II. Meşrutiyet döneminde siyasal partilerin taşra politikaları. Amme İdaresi Dergisi, 34 (4), 57-82.
• Türkmen, Z. (2002). İstanbul’un işgali̇ ve işgal dönemindeki uygulamalar (13 Kasım 1918-16 Mart 1920). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 18(53), 319-372.
• Uğur A.& Ertan, A. (2022). İttihat ve Terakki dönemi sosyo-ekonomik politikaların analizi. Turkuaz Uluslararası Sosyo-Ekonomik Stratejik Araştırmalar Dergisi, 4 (2), 29-48.
• Ulu, Y. S. (2014). İkinci meşrutiyet dönemi Türk basını ve Feyz-i Hürriyet gazetesi. Turkish Studies, 9 (6), 1051-1062.
• Uzun, H. (2019). Birinci dünya savaşı sırasında Osmanlı hükümetleri ve programlarının analizi. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 65, 415-447.
• Yılmaz, Z.& Bozkurt, C. (2024). İkinci meşrutiyet döneminde kurulan partiler. Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi, Sayı: 3, 423-443.
• Zeyrek, S. (2013). II. Meşrutiyet döneminde iktidar- muhalefet çekişmeleri üzerine genel bir bakış. Uşak Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (2), 25-58.
• Zürcher, E. J. (2020). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• (1325, 7 Nisan). İmza-ı mufassal. Hilal, s.2.
• Ahmet Samim.(1325, 7 Nisan). Kanun-i Esasi verilir mi alınır mı?. Hilal, s.1-3.
• (1325, 7 Nisan). Ahmet Rıza ve Hüseyin Cahit Beyler. Hilal, s.3.
• (1325, 7 Nisan). Hilal matbaası müdüriyeti sakın aldanmayınız Osmanlılar. Hilal, s.3.
• (1325, 7 Nisan). Hareket ordusu kumandanı tarafından İstanbul ahalisine beyanname. Hilal. s.3.
• Sahib-i İmtiyaz Mustafa Asım. (1325, 7 Nisan). Ahmet Saki Bey’e. Hilal, s.4.
• Ahmet Samim. (1325, 8 Nisan). Şurut-ı hilafet. Hilal, s.1-3.
• (1325, 8 Nisan). Bazı Fetva-ı Şerife-i Hilafet. Hilal, s.3.
• Fazıl Ahmet. (1325, 8 Nisan). Meşrutiyet için. Hilal, s.3-4.
• Müfit Ratıp.(1325, 8 Nisan). Biraz mukavemet. Hilal, s.3.
• (1325, 13 Nisan). Sükûna, İnzibata Muhtacız. Hilal, s.3.
• Fazıl Ahmet.(1325, 14 Nisan). Meşrutiyetimiz ve İdare-i Örfiye. Hilal, s.1-4.
• Fazıl Ahmet. (1325, 15 Nisan). Hakan-ı Cedid hazretleri. Hilal, s.1-3.
• Mustafa Hikmet.(1325, 15 Nisan). Yüz bir top. Hilal, s.2.
• (1325, 15 Nisan). Hamid Efendinin bendegânına. Hilal, s.3.
• (1325, 15 Nisan). Muhterem milletimizin muhterem vekillerine teşekkürler. Hilal, s.3.
• (1325, 15 Nisan). Abdülhamit’in seyahati. Hilal, s.4.
• (1325, 16 Nisan). Şehzadelerin tahsili. Hilal, s.1.
• (1325, 16 Nisan). Yıldız sarayı. Hilal, s.3.
• Ahmet Samim(1325,18 Nisan). Ne yapmalı?. Hilal, s,1-3.
• (1325, 18 Nisan). Kaht-ı Rical. Hilal, s.3.
• Fazıl Ahmet.(1325,18 Nisan). Hürriyet kardeşlerime. Hilal, s.4.
• Mahmut Reşad.(1325,19 Nisan). Suret-i hatt-ı hümayun. Hilal, s.1
• Rıza Tevfik (1325,19 Nisan). Maziden bir ders-i ibret”, Hilal, s.2.
• (1325, 19 Nisan). Sadrazam paşa hazretlerine. Hilal, s.4.
• (1325, 19 Nisan). Enver Bey. Hilal, s.4.
• (1325, 19 Nisan). Teşekkür ve ziyafet. Hilal, s.4.
• (1325, 19 Nisan). Meşkûr ve makbul bir ziyaret. Hilal, s.4.
• (1325, 19 Nisan). Abdülhamid’in anahtarları. Hilal, s.4.
• (1325, 19 Nisan). İstirdâd. Hilal, s.4.
• (1325, 19 Nisan). Nadir Ağa. Hilal, s.4.
• (1325, 19 Nisan). Divan-ı Harb-i Örfü’nün idam hükümleri. Hilal, s.4.
• (1325, 19 Nisan). Tersane vakası. Hilal, s.4.
• (1325, 19 Nisan). Ermeni vatandaşlarımız. Hilal, s.4.