Merhamet Değeri: Sınıf Öğretmenlerinin Görüşleri ve Etkinlik Örnekleri

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 2, 468 - 493, 24.06.2020

Hakan Bayırlı

Öz

Bu çalışmanın
amacı, sınıf öğretmenlerinin merhamet değeri ve bu değerin ilkokul
öğrencilerine kazandırılması hakkındaki görüşlerini ortaya koymaktır.
Çalışmanın bir diğer amacı ise sınıf öğretmenlerinin görüşleri ve literatürdeki
tartışmalardan yola çıkarak merhamet değeri ile ilgili etkinlik örnekleri
hazırlamaktır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim deseni
kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Kocaeli ve İstanbul ilinde görev
yapmakta olan 13 sınıf öğretmeni ve 1 ilkokulda çalışan rehberlik öğretmeni
oluşturmuştur. Öğretmenlerin merhamet ve eğitimi hakkındaki görüşlerini almak
için yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Verilerin analizinde, görüşme
kayıtları yazıya aktarılarak içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma
sonuçlarına göre öğretmenlerin çoğu merhameti; kaynağı Allah olan, onun
tarafından insana verilmiş bir duygu ve birilerinin ihtiyacını gidermek
şeklinde tanımlamaktadır. Öğretmenlerin çoğunun merhamet değerinin öğretiminde
değer kazandırma yaklaşımlarından telkin ve eylem/davranış yoluyla değer
öğretimi yaklaşımlarını kullandıkları görülmüştür. Öğretmenler merhamet
değerini kazandırırken doğru örnek profil olmaya çalışıp ve öğrencilerine sevgi
ve saygıyla yaklaştıklarını ifade etmişlerdir. Öğretmenlerin merhamet değerini
kazandırabilmek için aile ile işbirliği yapılmasını, okullarda yardımlaşma
faaliyetlerinin yaygınlaştırılmasını, öğrencilerin çevresinin kötü örneklerden
arındırılmasını, hasta ve huzurevi ziyaretlerinin yapılmasını tavsiye ettikleri
görülmüştür. Öğretmenler yapılan tüm etkinlikler neticesinde öğrenci
davranışlarında olumlu yönde değişiklik olduğunu belirtmişlerdir. Araştırma
bulguları ışığında öğretim programlarında merhamet değerine daha çok yer
verilmesi, öğrencilerin şiddetten uzak tutulması, öğrencilerin doğru profilleri
örnek almalarının sağlanması, merhamet eğitiminin ailede başlaması gerektiği
önerilerinde bulunulabilir.

Anahtar Kelimeler

Değerler eğitimi, Merhamet değeri, Sınıf öğretmenleri, Değer öğretimi yaklaşımları, Etkinlik örnekleri

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı & Hacettepe Üniversitesi, (2015). Türkiye’de Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Araştırması. Ankara: Elma Teknik Basım Matbaası.
• Akduman, G. G. (2012). Okul öncesi dönemde akran zorbalığının incelenmesi. Journal of Society & Social Work, 23(1).
• Akpınar, B., & Özdaş, F. (2013). İlköğretimde değer eğitimine ilişkin öğretmen görüşleri: Nitel Bir Analiz. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 105-113.
• Aktaş, Z., & Bozdoğan, A. E., (2016). Fen bilimleri dersi “insan ve çevre” ünitesiyle bütünleştirilmiş etkinliklerin ortaokul öğrencilerinin merhamet değerini kazanmalarına etkisi. Değerler Eğitimi Dergisi, 14(32), 39-57.
• Aktepe, V., & Tahiroğlu, M. (2016). Değerler eğitimi yaklaşımları ve etkinlik örnekleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 42, 361-384.
• Ayan, S. (2006). Şiddet ve fanatizm. CÜ İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7(2), 191-209.
• Büker, H., & Uludağ, Ş. (2010). Şiddet içerikli video oyunlarının çocuklar ve gençler üzerindeki etkileri: saldırganlık, şiddet ve suça dair bir değerlendirme. Adli Bilimler Dergisi, 9(4), 54-75.
• Büyükbaykal, G., (2007). Televizyonun çocuklar üzerindeki etkileri. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (28).
• Christensen, L. B., Johnson, B., & Turner, L. A. (2015). Araştırma yöntemleri: Desen ve analiz. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çardak, M. (2012). Affedicilik yönelimli psiko-eğitim programının affetme eğilimi, belirsizliğe tahammülsüzlük, psikolojik iyi oluş, sürekli kaygı ve öfke üzerindeki etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Ece, H. K., (2000). İslam’ın temel kavramları. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Ekstrom, L. W. (2012). Liars, medicine, and compassion. Journal of Medicine and Philosophy, 37(2), 159-180.
• Ekşi, H., & Yaman, E. (2010). Çocuk ve ergende şiddet. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Gör, F. (2013). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi öğretim programında merhamet değeri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Görmez, M., (2011). İşgal altındaki kalpler ve merhamet eğitimi, İ. Derin (Edt.) Hz. Peygamber ve merhamet eğitimi içinde. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Gürhan, E. & Çifçi, S., (2017). İlkokullarda uygulanan değerler eğitimi uygulamalarının yönetici ve sınıf öğretmenlerinin görüşlerine göre değerlendirilmesi. INES Journal, 4(13), 230-246.
• Hökelekli, H., (2007). Çocuk ve gençlerde şiddet olgusu ve önlenmesine yönelik öneriler. Değerler Eğitimi Dergisi, 5(14), 61-78.
• Hökelekli, H.(2008). Merhamet. Değerler Eğitimi Merkezi Bülteni, 1(4),78-85.
• Hökelekli, H. (2011). Gökyüzünden yeryüzüne yayılan bir değer: Merhamet ve eğitimi. Diyanet Aylık Dergi 244, 13-16.
• Huitt, W. (2004). Values. Educational Psychology Interactive. Valdosta, GA: Valdosta State University. Retrieved [11.12.18], from http://www.edpsycinteractive.org/topics/affect/values.html
• İslamoğlu, M. (2008) Eğitim yazıları. İstanbul: Düşün Yayıncılık.
• Kıral, B. & Başdağ, S., (2017). Sınıf öğretmenlerinin merhamet eğitimine ilişkin görüşleri. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 80-96.
• Lodico, M. G., Spaulding, D. T., & Voegtle, K. H. (2006). Methods in educational research: From theory to practice. John Wiley & Sons.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı, İlkokul 4 ve Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar. Ankara: MEB Yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018). Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı, İlkokul 1. 2. 3. Sınıflar. Ankara: MEB Yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı, İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar. Ankara: MEB Yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı, ( 2010). Değerler eğitimi genelgesi. Çevrimiçi: http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/34/39/749197/dosyalar/2015_02/09093609_degerleregitimi.pdf Erişim tarihi: 05.03.2018
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2010). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı. Çevrimiçi: https://dogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_08/17174424_DinKulturu_4-8.siniflar_2010.pdf Erişim Tarihi: 05.03.2018.
• Mutçalı, S. (1995). el-Mu ‘cemü’l-Arabiyyi’l-Hadîs-Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık Yayınları.
• Sart, G., (2015). Nitel Araştırma Teknikleri. Seggi, F. N., ve Bayyurt, Y. (Editörler) Nitel Araştırma Yöntem, Teknik, Analiz ve Yaklaşımlar içinde. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sayar, K. (2008). Merhamet: Kalbe dönüş için son çağrı. Timaş.
• Sönmez, V.ve Alacapınar, F. G. (2014). Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara :Anı Yayıncılık.
• Strauss, C., Taylor, B. L., Gu, J., Kuyken, W., Baer, R., Jones, F., & Cavanagh, K. (2016). What is compassion and how can we measure it? A review of definitions and measures. Clinical psychology review, 47, 15-27.
• Şen, Y. (2011). Hz. Peygamberin merhamet eğitim metodu. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1-2), 18-26.
• Umut Vakfı, (2019). Türkiye’de silahlı şiddet haritası. 21.01.2019 tarihinde http://www.umut.org.tr/umut-vakfi-turkiye-silahli-siddet-haritasi-2018/ sitesinden erişilmiştir.
• Uzbaş, A., (2009). Okul psikolojik danışmanlarının okulda saldırganlık ve şiddete yönelik görüşlerinin değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (18), 90-110.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, Y., & Çalışkan, H., (2018). 2005 ile 2017 sosyal bilgiler dersi öğretim programlarındaki değerlere ve değerler eğitimine ilişkin öğretmen görüşleri. Journal of Multidisciplinary Studies in Education, 1(1), 7-23.
• Yüksel, İ., & Adıgüzel, A. (2012). Değer eğitiminde karikatür kullanımı: İlköğretim öğrencilerinin şefkat ve merhamet değer algılarının belirlenmesi. International Journal of Social Science, 5(3), 301-311.