Putin Dönemi Rus Enerji Politikası: Anlaşmazlık ve Çatışma Süreçlerine Yansımalar

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 17 - 42, 30.06.2025

Seda Sevinç Cilasun

Öz

Putin yönetiminde Rusya’da bir yandan enerji yönetiminin devlet tekelinde bir alan haline getirilmeye başlandığı, eş zamanlı olarak enerji stratejileri hayata geçirilmeye girişildiği ve dahası etkili olduğu jeopolitik alanda küresel ve bölgesel anlaşmazlık/çatışma süreçlerini de kullanarak dış politikasındaki temel dinamikleri belirlerken enerjiyi güçlü şekilde kullanan bir enerji aktörü haline geldiği görülmektedir. Bu bağlamda Rusya ulusal çıkarları için dış politikada bölgesel olarak hareket alanını genişletmek ve enerji kaynaklarının ve transferinin kontrolünü sağlamak için anlaşmazlıklardan savaşa varan geniş yelpazede dış politika davranışları sergilemektedir. Bu çerçeveyi araştırmak üzere bir durum analizi şeklinde hazırlanan çalışmada öncelikle Rusya’nın günümüzde enerji aktörlüğünü belirleyen enerji profili ana hatlarıyla çizilmiştir. Ardından Putin yönetiminde Rusya’da enerjinin dış politikanın temel bileşenlerinden biri haline getirilmesi sürecinde etkili olan politika ve stratejiler ele alınmıştır. Son olarak ise Rus dış politikasında enerjinin neden-temel araç olarak öne çıktığı anlaşmazlık ve çatışma örnekleri üzerinden, Putin dönemi Rus enerji politikasının genel Rus dış politikasının en önemli bileşeni olarak nasıl kullanıldığı analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rusya , Putin dönemi , dış enerji politikası , Rus dış politikası , Rus enerji stratejisi

Russian Energy Policy in the Putin Era: Reflections on Disagreement and Conflict Processes

Öz

Under Putin's leadership, Russia has initiated the transformation of energy management into a state-controlled monopoly, while concurrently endeavoring to implement energy strategies. Furthermore, it has emerged as an energy actor that utilizes energy powerfully in determining the fundamental dynamics of its foreign policy. This is achieved by leveraging global and regional dispute/conflict processes within the geopolitical domain where it exerts influence. In this context, Russia has exhibited a wide range of foreign policy behaviors, ranging from disputes to war, in order to expand its sphere of action regionally in pursuit of its national interests and to ensure the control of energy resources and transfer. This study, which was prepared to investigate this framework, first outlines the energy profile that determines Russia's status as an energy actor today. The subsequent discussion will focus on the policies and strategies employed during the Putin administration that have effectively integrated energy as a pivotal component of Russia's foreign policy. The final section of the study analyzes how Russian energy policy in the Putin era has been utilized as the most significant component of the nation's foreign policy, using examples of disputes and conflicts in which energy has emerged as a cause-and-effect tool.

Anahtar Kelimeler

Russia , Putin era , foreign energy policy , Russian foreign policy , Russian energy strategy.

Kaynakça

• Ababakr, A. (2022). The securitized energy relationship: The EU and Russia political and security discourses. Department of Political Science and International Relations, 3(1), ss.7-26.
• Akçapa, M. (2020). Rus dış politikasında etkili bir aktör: Gazprom: Putin dönemi Rusya-Sırbistan ilişkilerinde enerji faktörü. DORA Basım Yayın: Bursa.
• Akgül, F. (2022). ABD’nin yakın dönem Avrasya politikaları ve Avrasya’da yeni küresel güç mücadelesi., A. Al ve H. Kaya (Editörler). Uluslararası politik ekonomide Avrasya. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Arms Control Association, (2000a), Russia’s Military Doctrine, Web: https://www.armscontrol.org/act/2000-05/russias-military-doctrine, 30.06.2025.
• Arms Control Association, (2000b), Russia’s National Security Concept, Web: https://www.armscontrol.org/act/2000-01/features/russias-national-security-concept, 30.06.2025.
• Atlas, M. İ. (2021). Rusya’nın enerji politikaları., K. İnat ve B. Z. Özdemir Daşcıoğlu. (Editörler). Dünya enerji trendleri rezervler, kaynaklar ve politikalar. İstanbul: Turkuvaz Haberleşme ve Yayıncılık.
• Aydın, A. (2023). Hazar Denizi ve Karadeniz’de küresel enerji mücadelesi, Ankara: Astana Yayınları.
• Baev, P. K. (2012). From European to Eurasian energy security: Russia needs and energy Perestroika, Journal of Eurasian Studies, 3(2). Ss.177-184.
• Balcı, A. (2021). Türkiye, Rusya ve İran: Arasındaki ikili-bölgesel güvenlik ilişkileri, Ankara: Nobel Bilimsel. Battır, O. ve Yiğittepe, L. (2023). Rusya-Ukrayna savaşında yaptırımlar ve enerji güvenliği; karşılıklı ekonomik bağımlılıklar perspektifinden bir değerlendirme. Yönetim ve Ekonomi, 30(3), ss.549-573.
• Bayramoğlu, B. (2018). Gürcistan’da enerji rekabeti: ABD, AB ve Rusya. AUSBD, 1(2), ss.35-49.
• BBC, (2007). Belarus Rusya’ya boyun eğdi. Web: https://www.bbc.co.uk/turkish/europe/story/2007/01/070101_belarus_russia.shtml, 10 Aralık 2024’te alınmıştır. Bofit, (2024). Russia lays out hydrocarbon-based energy strategy. Weekly Review 43/2024, 25 October 2024. Web: https://www.bofit.fi/en/monitoring/weekly/2024/vw202443_1/, 15 Aralık 2024’te alınmıştır.
• BP, (2021), BP statistical review of World energy, 70.
• BP, (2022), BP statistical review of World energy, 71.
• Climate Change Law, (2020). Energy strategy to 2035. Web: https://climate-laws.org/document/energy-strategy-to-2035_f857, 5 Kasım 2024’te alınmıştır.
• Consilium, (2014). Web: https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2024/02/24/g7-leaders-statement-24-february-2024/, 10 Aralık 2024’te alınmıştır.
• Consilium, (2024). G7 leadears statement. Web: https://www.consilium.europa.eu/en/policies/eu-response-russia-military-aggression-against-ukraine/, 11 Kasım 2024’te alınmıştır.
• Çelikpala, M. ve Ceylan, F. (2023). Çarlıktan imparatorluğa Sovyetlerden federasyona Rusya dün bugün ve yarın. İstanbul: A7 Kitap Yayıncılık.
• Çetinkaya, H. ve Şahin, Ç. (2024). NATO ve enerji güvenliği: 25 yıllık gelişim süreci. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 20(49), 355-377.
• Çetinkaya, Ş. (2019). Enerji güvenliği, İstanbul: Gece Akademi Yayınları.
• Henderson, J and Mitrova. T. (2015, September). The political and commercial dynamics of Russia’s gas export strategy. (OIES Paper NG 102). The Oxford Institute for Energy Studies, EIA, (2024). Russia, Web: https://www.eia.gov/international/analysis/country/RUS, 30 Kasım 2024’te alınmıştır.
• Ersal, M. ve Keser, A. (2020). Enerji boru hatları ve Türkiye’nin jeopolitiği, Ankara: Berikan Yayınevi. Eurasian, (2022). Web: https://www.eurasian-research.org/publication/rusya-ukrayna-savasinin-cine-olasi-etkileri/?lang=tr, 10 Aralık 2024’te alınmıştır.
• Goverment, (2020). Web: http://government.ru/en/docs/39847/, 2 Aralık 2024’te alınmıştır. IEA, (2020a). Belarus energy profile. Web: https://www.iea.org/reports/belarus-energy-profile, 9 Aralık 2024’te alınmıştır.
• IEA, (2020b). Ukraine energy profile. Web: https://www.iea.org/reports/ukraine-energy-profile, 10 Aralık 2024’te alınmıştır.
• IEA, (2021a). Energy Strategy of Russia to 2030. Web: https://www.iea.org/policies/1370-energy-strategy-of-russia-to-2030, 03 Kasım 2024’te alınmıştır.
• IEA, (2021b). Czech Rebuplic 2021. Web: https://www.iea.org/reports/czech-republic-2021, 9 Aralık 2024’te alınmıştır.
• IEA, (2022a). Energy strategy of the Russian Federation for the period up to 2035. Web: https://www.iea.org/policies/14855-energy-strategy-of-the-russian-federation-for-the-period-up-to-2035, 03 Kasım 2024’te alınmıştır.
• IEA, (2022b). Energy fact sheet: Why does Russian oil and gas matter. Web: https://www.iea.org/articles/energy-fact-sheet-why-does-russian-oil-and-gas-matter, 7 Aralık 2024’te alınmıştır.
• IEA, (2022c). Poland 2022. Web: https://www.iea.org/reports/poland-2022/executive-summary, 9 Aralık 2024’te alınmıştır.
• IEA, (2023a). Georgia energy profile. Web: https://www.iea.org/reports/georgia-energy-profile, 7.12.2024’te alınmıştır
• IEA, (2023b). Web: https://www.iea.org/topics/russias-war-on-ukraine, 7 Aralık 2024’te alınmıştır. Interfax, (2024). Russia's energy strategy to 2050 assumes production of liquid hydrocarbons at 540 mln tonnes, gas at more than 900 bcm, coal above 600 mln tonnes, 18 December 2024. Web: https://interfax.com/newsroom/top-stories/108652/, 4 Ocak 2025’te alınmıştır. Ivanov, V. (2000). Russian energy strategy 2020: Balancing Europe with the Asia-Pacific region. Erina Report, 53, 13-19.
• İram, (2020). Dağlık Karabağ işgali ve Rusya’nın tutumu. Web: https://iramcenter.org/daglik-karabag-isgali-ve-rusyanin-tutumu-278, 7 Aralık 2024’te alınmıştır.
• Junzo, N. (2005). Japan’s security and the Russian Far East, in Sibera and the Russian Far East in the 21st Century: Partners in the ‘Community of Asia. Akihiro Iwashita (der.), Crossroads in Northeast Asia, 1, 39-54. Karabayram, F. (2011). Güney Kafkasya jeopolitiğinde Rusya gerçeği, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık. Koçer, G. (2010). Gürcistan: jeopolitik, jeokültür, jeoekonomi., T. Arı (Editör). Orta Asya ve Kafkasya: rekabetten işbirliğine. Bursa: MKM Yayıncılık, ss. 105-130.
• Matiç, U. (2018). NATO’nun vizyon ve misyonuna küreselleşmenin etkileri. L. Yiğittepe ve Y. A. Güzelipek. (Editörler). Küresel güven(liksiz)lik: eski kavramların yeni yorumları. İstanbul. Hiper Yayın, ss. 88-105. NATO, (2024). Energy security, https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_49208.htm 7 Kasım 2024’te alınmıştır.
• Omonkulov, O. (2020). Büyük güç bölgeselciliği: Avrasya ekonomik birliği yeni ipek yolu ipek yolu ekonomik kuşağı, İstanbul: Cinius Yayınları.
• Overland, I and Loginova, J. (2023). The Russian caol industry in an uncertain world: Finally pivoting to Asia?. Energy Research Social Science, 102, 1-9.
• Ozawa M. and Iftime I. A. (2020). Russia’s energy policy. Dependence, networks and special relationships. Research Paper 13, NATO Defense College, Rome.
• Özdemir, V. (2017). Doğal gaz piyasaları Türkiye enerji güvenliği üzerine tezler, İstanbul: Kaynak Yayınları. Pamir, N. (2016). Enerjinin iktidarı. (2. Basım). İstanbul: Hayygrup Yayıncılık.
• Politika Akademisi, (2024). Polonya Rusya ilişkileri. https://politikaakademisi.org/2024/01/22/polonya-rusya-iliskileri/, Web: 10 Aralık 2024’te alınmıştır.
• Proedrou, F. (2018). Russian energy policy and strcutural power in Europe. Europe-Asia Studies, 70(1), 75-89.
• Ramos, J. A. P. (2017). The impact of Russian intervention in Post-Soviet secessionist conflict in the South Caucasus on Russian geo-energy interest. International Journal of conflict and violence, 11, 1-17.
• Rühle, M. (Şubat, 2011). NATO ve enerji güvenliği, NATO Review, https://www.nato.int/docu/review/tr/articles/2011/02/08/nato-ve-enerji-guevenligi/index.html, Web: 14 Aralık 2021’de alınmıştır.
• Sağsen, İ. (2019). Arktik bölgesi jeopolitiği., H. Çetinkuş, G. Ulutabak, H. Pamuk ve M. Yavuz. (Editörler). Dünya siyasetinde küresel fay hatları: Analizler serisi-3. İstanbul. Anadolu Ajansı Yayınları, ss. 138-144. Sanctionsnews, (2024). Sanctions takeaways from the G7 Summit. Web: https://sanctionsnews.bakermckenzie.com/sanctions-takeaways-from-the-g7-summit/, Web: 10 Aralık 2024 tarihinde alınmıştır.
• Sapmaz, A. (2020). Rusya Federasyonu’nun askeri güvenlik refleksindeki dönüşüm. (2. Basım). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Sapmaz, A. ve Kısacık, S. (2022). Seçili vaka çalışmaları kapsamında Rusya federasyonu, enerji-savunma sanayi ağırlıklı ekonomik gücünden büyük güç politikasında nasıl yararlanmaktadır?, A. Al ve H. Kaya. (Editörler). Uluslararası politik ekonomide Avrasya. Ankara. Nobel Yayıncılık, ss. 399-427.
• Savzaliyev, V. (2021). Rusya ve Kafkasya ülkelerinin enerji rezerv ve kaynakları., K. İnat ve B. Z. Ö. Daşcıoğlu. (Editörler). Dünya enerji trendleri. İstanbul. SETA, 127-147.
• Sevim, T. V. (2014). Rus dış enerji politikası ve yeni hedef Kuzey Doğu Asya. Uluslararası İlişkiler, 11(41). 87-108.
• Sönmez, S. and Çobanoğlu. S. (2016). The use of energy resources as foreign policy tools: The Russian case, European Scientific Journal, 12 (11). 78-110.
• Stern, J. (2005). The future of Russian gas and Gazprom. Oxford Energy Forum. 12-15.
• Şahin, Ç. ve Nuriyev, K. (2021). Rusya’da Enerji Sanayisinin Gelişimi ve Günümüzde Rus Enerji Stratejisi, Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 4(4), 49-76.
• TASAM, (2009). Ukrayna-Rusya doğal gaz krizi: Avrupa ve Türkiye zor günler geçiriyor. Web: https://tasam.org/tr-TR/Icerik/1008/ukrayna-rusya_dogal_gaz_krizi_avrupa_ve_turkiye_zor_gunler_geciriyor, 10 Aralık 2024’te alınmıştır. Tosun, K. (2018). Doğal gazın imparatoru: Rusya, İstanbul: Cinius Yayınları.
• Varol, T. (December, 2013). The Russian foreign energy policy. European Scientific Institute. Web: chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://eujournal.org/files/journals/1/books/TugceVarol.pdf, 9 Kasım 2024’te alınmıştır.
• World Nuclear, (2024). Nuclear power in Czech Rebuplic. Web: https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/czech-republic adresinden 10 Aralık 2024’te alınmıştır.
• Yalçınkaya, A. (2006). Kafkasya’da siyasi gelişmeler etnik düğümden küresel kördüğüme, Ankara: Lalezar Yayınevi.
• Yergin, D. (2022). Yeni harita (çev. O. Özaltın). Nora Kitap.
• Yılmaz, S. (2021). Putin dönemi Rusya dış politikası ve güvenlik doktrinleri. (2). Ankara: Nobel Yayıncılık.