Türkiye’deki ortaöğretim tarih ders kitaplarında Afrika

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 63 - 88, 30.06.2021

Hasan Kılıç

https://doi.org/10.38154/cjas.5

Öz

Türkiye’de Cumhuriyetin erken dönemi birçok açıdan olduğu gibi resmi tarih açısından da Avrupa-merkezcilikten etkilenmeyi ve Avrupa-merkezcilik eleştirisini bir arada bünyesinde barındırmıştır. Bu çalışma Afrika’ya dair Türkiye’deki bilgi yapılarını yaygın eğitimin en kitlesel düzeyi olan ortaöğretim üzerinden irdelemeyi amaçlamaktadır. Bu çerçevede bu çalışma kapsamında, Türkiye eğitim sisteminin ortaöğretim kademesindeki tarih ders kitapları ve yükseköğretime giriş sınavları incelenmektedir. İncelemenin konusunu tarih ders kitaplarının ve sınav sorularının Avrupa-merkezci niteliği oluşturmaktadır. Çalışmada Avrupa-merkezci yaklaşımın Türkiye’deki ortaöğretim seviyesindeki etkisi ve yaygınlığı Afrika özelinde ele alınmaktadır. Bu kapsamda, Afrika coğrafyası, halkları ve toplumlarının söz konusu kitaplarda yer alma ve almama biçimleri değerlendirilmektedir. Tarih ders kitaplarının etkilendiği Avrupa-merkezci bakış açısının Afrika coğrafyasına dair oluşturduğu anlatı tartışılmaktadır. Bu çalışma, Resmi Türk Tarih Tezi’nin niteliği ve ders kitaplarının içeriği arasındaki bağlantıya dikkat çekerek Türkiye’deki ortaöğretim ders kitaplarında Afrika’nın yeterince yer almadığını iddia etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Resmi Tarih Tezi, Afrika, ortaöğretim, tarih ders kitapları, Avrupa-merkezcilik

Africa in the secondary level history textbooks in Turkey

Öz

The early republican era official historiography in Turkey was affected by Eurocentrism, while at the same time criticizing it. This study scrutinizes the knowledge structures in Turkey about Africa by examining the secondary level national education in Turkey. This article analyzes the secondary level history textbooks of the Turkish education system and the university entrance exams. In the article, the effect of the Eurocentric approach on secondary education history textbooks in Turkey is discussed. In this context, the ways in which the African geography, peoples, and societies are included and not included in these books are evaluated. The narrative created by the Eurocentric perspective on the African geography, in which history textbooks are influenced, is discussed. This study shows the connections between the contents of the history textbooks and the Official Turkish History Thesis and argues that Africa is given not enough importance in the secondary level history textbooks published in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Official Turkish History Thesis, Africa, secondary education, history textbooks, Eurocentrism

Kaynakça

• Akman, Şefik Taylan (2011), “Türk Tarih Tezi Bağlamında Erken Cumhuriyet Dönemi Resmi Tarih Yazımının İdeolojik ve Politik Karakteri,” Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(1), 80-109.
• Alemdar Emrullah, Keleş Savaş (2020), Ortaöğretim Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi Ders Kitabı, Devlet Kitapları, İleri Matbaa, İstanbul.
• Blaut, James Morris (2012), Sömürgeciliğin Dünya Modeli Coğrafi Yayılmacılık ve Avrupa-merkezci Tarih, Çev. Serbun Behçet, Dergah Yayınları, İstanbul.
• Çelik, Hülya (2020), “Tarih Ders Kitabı Araştırmalarına Kısa Bir Bakış", VAKANİVÜS-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi/International Journal of Historical Researches, 5(2), 565-586.
• Davutoğlu, Ahmet (2009), Stratejik Derinlik, Küre Yayınları, İstanbul.
• Demirtaş, Bahattin (2020), Ortaöğretim 12 T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Ders Kitabı, Adım Adım Yayıncılık, Ankara.
• Dursun, Cansu (2019), “Sosyolojinin Türkiye’de Şekillenişi: Kuruluş Yılları”, Bı̇lı̇m Armonı̇sı̇, 2(1), 19-24.
• Ersanlı Behar, Büşra (1996), İktidar ve Tarih-Türkiye’de “Resmi Tarih” Tezinin Oluşumu (1929-1937), 2. Baskı, Afa Yayınları, İstanbul.
• Eyrice Tepecikoğlu, E., Tepecikoğlu, A. O., Aydoğan Ünal, B. (2018), “Türkiye’nin Sahra-Altı Afrika’da Yürüttüğü Kamu Diplomasisi Faaliyetleri”, Ege Academic Review, 18(4), 605-618.
• Fero Marc (2017), Sömürgecilik Tarihi Fetihlerden Bağımsızlık Hareketlerine 13. Yüzyıl – 20. Yüzyıl, 3. Baskı, Çev. Muna Cedden, İmge Kitabevi, Ankara.
• Göle, Nilüfer (2017), Melez Desenler İslam ve Modernlik Üzerine, 5. Basım, Metis Yayınları, İstanbul.
• Hodgson M.G. S (2019), Dünya Tarihini Yeniden Düşünmek, Çev. Ahmet Kanlıdere, 4. Baskı, Vadi Yayınevi, İstanbul.
• Loewen, W. James (2015), Öğretmenimin Söylediği Yalanlar, Çev. Leyla Tonguç Basmacı, Alfa Yayınları, İstanbul.
• MEB 100 Temel Eser (Ortaöğretim – Lise), (2019), http://aksaray.kutuphane.gov.tr/TR-223029/100-temel-eserilkogretim-ortaogretim.html Erişim Tarihi: 23 Ocak 2021.
• Orakçı, Serhat (1 Haziran 2020), Afrika Kütüphanesi, https://insamer.com/tr/afrika-kutuphanesi_2960.html Erişim Tarihi: 23 Ocak 2021.
• ÖSYM (30 Haziran 2018), https://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2018/YKS/TYT_01072018.pdf Erişim Tarihi: 23 Ocak 2020.
• ÖSYM (1 Temmuz 2018), https://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2018/YKS/AYT_01072018.pdf Erişim Tarihi: 23 Ocak 2021.
• ÖSYM (15 Haziran 2019), https://osym.gov.tr/ykspdf/tyt_yks_2019_web.pdf Erişim Tarihi: 23 Ocak 2021.
• ÖSYM (16 Haziran 2019), https://osym.gov.tr/ykspdf/ayt_yks_2019_web.pdf Erişim Tarihi: 23 Ocak 2021.
• ÖSYM (27 Haziran 2020), https://www.osym.gov.tr/ykspdf/tyt_yks_2020.pdf Erişim Tarihi: 23 Ocak 2021.
• ÖSYM (28 Haziran 2020), https://www.osym.gov.tr/ykspdf/ayt_yks_2020.pdf Erişim Tarihi: 23 Ocak 2021.
• Proctor, Robert N. ve Schiebinger, Londa (editörler). Agnotology The Making and Unmaking Ignorance. Stanford University Press, 2008.
• Resmî Gazete (12 Eylül 2012), https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=16593&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 Erişim Tarihi: 23Ocak 2021.
• Şimşek, Ahmet (2013), “Türkiye’de Tarih Ders Kitaplarında Avrupamerkezcilik”, İnsan&Toplum, 3(6), 193-222.
• Tüysüz, Sami (2020), Ortaöğretim Tarih 9 Ders Kitabı, Tuna Matbaacılık, Ankara.
• Türk Tarih Kurumu (15 Ocak 2021), https://www.ttk.gov.tr/tarihce/ Erişim Tarihi: 23 Ocak 2021.
• Uysal, Gönenç (2020), “Türkiye’nin AKP Dönemi Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da İzlediği Alt-emperyalist Dış Politika”, Praksis Dergisi, 51, 141-158.
• Yeğen, Mesut (2015), Devlet Söyleminde Kürt Sorunu, 7. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Yılmaz, Ahmet (2020), Ortaöğretim Tarih 10 Ders Kitabı, İlke Basım, Ankara.
• Yüksel Erol, Kapar Mehmet Ali vd. (2020), Ortaöğretim Tarih 11 Ders Kitabı, Devlet Kitapları Özgün Matbaacılık, Ankara.