İmparatorluk için Kafkasya'nın Kilidini Açmak: Doğu Gürcü krallığı Kartli-Kakheti'nin Rusya tarafından ilhakının kökenleri, nedenleri ve sonuçları, 1801

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 152 - 172, 31.12.2021

Valeriy Morkva

Öz

19. yüzyılın başında Doğu Gürcü krallığı Kartli-Kakheti'nin Rusya tarafından ilhakı, Rusya'nın Kafkasya'daki yayılma tarihinde yeni bir aşamayı başlattı. Bölgede artan Rus etkisi, Rusya'nın yerel Kafkas halkları arasından bir müttefik bulabilme şansına bağlıydı. Bu bakımdan Ortodoks Gürcüler, genellikle Osmanlı İmparatorluğu ve İran'ın etkisi altında kalan bölgede Çarlık otoriteleri tarafından potansiyel bir müttefik olarak görünmekteydi. Büyük Kafkas Sıradağları'nın güneyinde yer alan Gürcü topraklarının kontrolü, Rusların Kafkasya dağlarından güneye doğru engelsiz geçişini sağlayabilecekti. Güney Kafkasya'da Kartli-Kakheti gibi bir dayanak elde etmek, Rusya'nın Kuzey Kafkasya dağlıları üzerinde üstünlük kazanmasına ve Karadeniz ile Hazar denizleri arasındaki bölgede çıkarlarını ilerletmesine yardımcı olacaktı. Makale, 18. yüzyıl boyunca Rus nüfuzunun Güney Kafkasya'ya yayılmasını analiz etmekte ve söz konusu dönemde Doğu Gürcistan'a yönelik Rus siyasetinin değerlendirmesini sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gürcistan, Kafkasya, Rusya, Georgievsk Antlaşması, Osmanlı-Rus savaşları

Unlocking the Caucasus for Empire: Roots, causes and consequences of the Russian annexation of the East Georgian kingdom of Kartli-Kakheti, 1801

Öz

The Russian annexation of the Eastern Georgian kingdom of Kartli-Kakheti at the outset of the 19th century ushered in a new stage in the history of the Russian expansion in the Caucasus. The growing Russian influence in the region depended on Russia’s ability to find allies from among the local Caucasian peoples. In this respect, the Orthodox Georgians could be counted on by the Tsarist authorities as a potential ally in the area traditionally influenced by the Ottoman Empire and Persia. Gaining control over the Georgian lands lying to the south of the Greater Caucasus ridge was instrumental in providing the Russians unfettered access across the mountains towards the south. Obtaining such a foothold as Kartli-Kakheti in the Southern Caucasus would eventually help Russia to gain the upper hand over the mountaineers of the Northern Caucasus, as well as to advance its interests in the area between the Black and the Caspian seas. This article analyses the circumstances of the Russian penetration into the Southern Caucasus throughout the 18th century and assesses the Russian policies towards the Eastern Georgia at the time in question.

Anahtar Kelimeler

Georgia, Caucasus, Russia, Georgievsk Treaty, Ottoman-Russian wars

Kaynakça

• Akty sobrannye kavkazskoiu arkheograficheskoiu Kommissieiu (AKAK), Ed.by Ad. Berzhe, Vol. I-XII, Tiflis, 1866, Vol. I.
• Alexander, J. T. 1989. Catherine the Great: life and legend. New York: Oxford University Press.
• Armani, H. J. 1970. The Russian annexation of the kingdom of Imeretia, 1800-1815- in the light of Russo-
• Ottoman relations, Georgetown University, Washington D.C., Ph.D. dissertation.
• Atkin, M. 1980. Russia and Iran, 1780-1828. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Avalov, Z. 2011. Prisoiedinieniie Gruzii k Rossii. Moscow: Veche.
• Aydın, M. 2001. XIX. yüzyılda Kafkaslar'da nüfuz mücadeleleri (1800-1830). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi. Istanbul.
• Baddeley, John F. 1999. The Russian conquest of the Caucasus. Richmond: Curzon.
• Bocharnikov, I. 2003. “Geopoliticheskaia ekspansiia Rossii na Kavkaze v XVI-XX vekakh,” Ievraziiskii vestnik, No 24. https://nic-pnb.ru/articles/geopoliticheskaya-ekspansiya-rossii-na-kavkaze-v-xyi-xx-vv/
• Bregvadze A. 1983. Slavnaia stranitsa istorii. Dobrovol’noie prisoiedinnieniie Gruzii k Rossii i ego sotsial’no-ekonomicheskiie posliedstviia. Moscow: Mysl’.
• Degoiev, V. 2001. Bol’shaia igra na Kavkaze- istoriia i sovremennost'. Moscow: Russkaia Panorama.
• Dranov, B. 1948. Chernomorskie prolivy: mezhdunarodno-pravovoi rezhim. Moscow: Yuridicheskoye izdatel'stvo Ministerstva yustitsii SSSR.
• Fadeev, A. V. 1960. Rossiia i Kavkaz pervoi treti XIX veka. Moscow: Izd-vo Akademii nauk SSSR.
• Gökçe, C. 1979. Kafkasya ve Osmanlı İmparatorluğu'nun Kafkasya Siyaseti. İstanbul: Şamil Eğitim ve Kültür Vakfı.
• Gvosdev, N. K. 2000. Imperial policies and perspectives towards Georgia, 1760–1819. New York: St. Martin’s Press.
• Kardashev, Iu. and Ryzhenkov, M. 1983. Dokumenty k Istorii Zaklyucheniya Georgiyevskogo Traktata. Voprosy Istorii, no. 7, pp. 107-122. Available online at: https://libmonster.ru/m/articles/view/Как-Грузия-вступила-в-состав-России-ДОКУМЕНТЫ-К-ИСТОРИИ-ЗАКЛЮЧЕНИЯ-ГЕОРГИЕВСКОГО-ТРАКТАТА
• Lang, David M. 1951. Count Tottleben’s Expedition to Georgia 1769-1771 according to a French Eyewitness. Bulletin of the School of oriental and African Studies, University of London. Vol. 13, No 4, pp.878-907.
• Miller, A. 1947. Mustafa-pasha Bairaktar. Moscow-Leningrad.
• Novichev, A. 1963-1978. Istoriia Turtsii. Vol.1-4. Leningrad, Vol.1 (1963).
• Pod stiagom Rossii: Sbornik arkhivnykh dokumentov. 1992. Moscow: Russkaia kniga.
• Polnoie Sobraniie Zakonov Rossiiskoi Imperii (PSZRI). 1830. Vol. 19. St. Petersburg.
• Rhinelander, L.H. 1972. The incorporation of the Caucasus into the Russian empire- the case of Georgia, 1801-1854. Columbia University, Ph.D. dissertation.