Türkiye-Birleşik Krallık (İngiltere) ilişkilerinin güvenlik ve savunma sanayi boyutu

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 152 - 174, 31.12.2022

Ahmet Sapmaz

Öz

Bu çalışmanın amacı Türkiye-Birleşik Krallık ilişkilerinin güvenlik ve
savunma sanayi boyutunu ortaya çıkarmaktır. Çalışmanın temel iddiası, belirli
bir seviyeye ulaşan siyasi ve ekonomik ilişkilerin ötesinde, gelecek dönemde
Türkiye ve Birleşik Krallık ilişkilerinde güvenlik ve savunma sanayi alanının
giderek daha fazla önem kazanacağı ve gelişeceğidir. Köklü tarihi ilişkilere
dayanan Türkiye ve Birleşik Krallık ilişkileri son dönemde yeni bir ivme
kazanmıştır. Bunun Türkiye açısından nedeni ABD ve AB ile yaşanılan sorunlar
olurken, Birleşik Krallık açısından nedeni ise AB üyeliğinden ayrılması sonrası
izlemeye başladığı bağımsız ve küresel dış ve güvenlik politikasıdır. Türkiye ile
Birleşik Krallık arasındaki ilişkilerin siyasi ve ekonomik boyutlarının belirli bir
seviyeye ulaşmasına karşın, ortaya çıkan yeni gelişmeler, güvenlik ve savunma
sanayi alanında gelişime açık bir potansiyel barındırmaktadır. Günümüzde
gelişmiş siyasi ve ekonomik ilişkilere sahip olan ve her ikisi de NATO üyesi
olup AB üyesi olmayan Türkiye ve Birleşik Krallık güvenlik ve savunma sanayi
alanlarında işbirliğini artırarak ilişkilerini daha üst seviyeye çıkarma imkânına
sahiptirler.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Birleşik Krallık, güvenlik, savunma sanayi, United Kingdom, security, defense Industry

Security and defense industry dimension of Türkiye-United Kingdom (England) relations

Öz

The aim of this study is to reveal the security and defense industry
dimension of Turkey-United Kingdom relations. The study argues that beyond
the political and economic relations that have reached a certain level, the field
of security and defense industry will gain more and more importance and
develop in the relations between Turkey and the United Kingdom in the future.
Relations between Turkey and the United Kingdom, which are based on deep
rooted historical relations, have recently gained a new momentum. While the
reason for this is the problems experienced with the USA and the EU for Turkey,
the reason for the UK is the independent and global foreign and security policy
that it started to follow after leaving the EU membership. Although the political
and economic dimensions of the relations between Turkey and the United
Kingdom have reached a certain level, the emerging new developments contain
a potential open to new developments in the field of security and defense
industry. Today, Turkey and the United Kingdom, which have close political
and economic relations and are both NATO members and not EU members,
have the opportunity to increase their relations to a higher level by increasing
their cooperation in the fields of security and defense industry.

Anahtar Kelimeler

United Kingdom, security, defense Industry

Kaynakça

• Altınörs, Görkem ve Gürsoy, Yaprak. 2021. “Business as Usual? The Present and Future Impact of Brexit on Anglo-Turkish Relations.” Journal of Anglo-Turkish Relations 2(2):25-49.
• Aral, Aslı. 2022. “Stratejik Ortaklıktan” “Stratejik Diyaloğa.” Voice of America. 14 Şubat. https://www.voaturkce.com/a/stratejik-ortrakliktan-stratejik-dialoga/6440732.html (erişildi: Eylül 15, 2022).
• Arslan, Mehmet İkbal. 2020. “KKTC Başbakanı Tatar'dan İngiliz üslerinin bir kısmının sivil kullanıma açılmasına tepki.” Anadolu Ajansı. 11 Haziran. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/kktc-basbakani- tatardan-ingiliz uslerinin-bir-kisminin-sivil-kullanima-acilmasina-tepki/1873930 (erişildi: Eylül 12, 2022).
• BBC News Türkçe. 2010. “Cameron'dan Türkiye'ye AB Desteği.” 27 Temmuz. https://www.bbc.com/turkce/haberler/2010/07/100727_cameron_ankara (erişildi: Tarihi: Ekim 20, 2022).
• Ceylan, Mehmet Fatih ve İldem, Tacan. 2021. “Security Cooperation between Turkey and the United Kingdom after Brexit.” European Leadership Network. 4 Haziran. https://www.europeanleadershipnetwork.org/commentary/security-cooperationbetween- turkey-and-the-united-kingdom-after-brexit/ (erişildi: Ağustos 9, 2022).
• CNN Türk. 2007. “Türkiye-İngiltere ortaklığı tescillendi.” 23 Ekim. https://www.cnnturk.com/dunya/turkiye-ingiltere-ortakligi-tescillendi (erişildi: Ekim 15, 2022).
• Çetinkaya, Behlül. 2022. “İngiltere Savunma Bakanı Wallace: Yeni modelini gördüğümüz TB2'ler modern savaşlarda bir oyun değiştirici oldu.” Anadolu Ajansı. 26 Ekim. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/ingiltere-savunma-bakani-wallace-yenimodelini- gordugumuz- tb2ler-modern-savaslarda-bir-oyun-degistiricioldu/2721422 (erişildi: Ekim 28, 2022).
• Demirci, Zuhal. 2022. “İngiltere'nin Türkiye'ye uyguladığı savunma sanayisi ürünlerine yönelik ihracat kısıtlamaları kalktı.” Anadolu Ajansı. 20 Mayıs. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/ingilterenin- turkiyeye-uyguladigi-savunmasanayisi-urunlerine-yonelik-ihracat-kisitlamalari-kalkti/2593184 (erişildi: Ağustos 12, 2022).
• Ersöz, Begüm Dönmez. 2021. “AB-Türkiye Göçmen Anlaşması Beş Yıl Sonra Hangi Noktada?” VOA. 25 Mart. https://www.amerikaninsesi.com/a/ab-turkiye-gocmenanlasmasi-bes-yil-sonra-hangi-noktada/5828396.html (erişildi: Nisan 10, 2022).
• Eryılmaz, Zeynep. 2022. “Türkiye-İngiltere ticari ilişkileri: Serbest Ticaret Anlaşması.”, TRT Haber. 16 Ocak. https://www.trthaber.com/haber/dunya/turkiyeingiltere-ticari-i liskileri-serbest-ticaret- anlasmasi 645600.html (erişildi: Mayıs 16, 2022).
• Cappadocia Journal of Area Studies (CJAS) 2022, vol. 4, no.2 171FNSS. t.y. “Tarihçemiz, Global Varlığımız.” https://www.fnss.com.tr/tr/kurumsal/fnsstarihcesi. https://www.fnss.com.tr/tr/kurumsal/global-varligimiz (erişildi: Nisan 9, 2022).
• Foreign and Commonwealth Office. 2019. “Security Agreement between the Government of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland and the Government of the Republic of Turkey concerning the Protection of Defence Classified Information.” August. https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/825188/TS_6.2019_Turkey_Security_Agreement_concerning_the_Protection_of_Defence_Classified_Infmmation.pdf (erişildi: Haziran 15, 2022).
• Gasimzade, İlhama. 2018. “Brexit: The impact on the United Kingdom and Turkey.” International Journal of Humanities and Education 4(7):1-10.
• Global Coalition. 2017. “What is The UK Doing to Defeat DAESH?” 10 Şubat. https://theglobalcoalition.org/en/uk-actions-defeat-daesh/ (erişildi: Nisan 06, 2022).
• Global Coalition. t.y. “Turkey.” https://theglobalcoalition.org/en/partner/turkey/ (erişildi: Nisan 6, 2022).
• Göç İdaresi Başkanlığı. 2022. “Geçici Koruma.” https://www.goc.gov.tr/gecicikoruma5638 (erişildi: Ekim 12, 2022).
• Göktürk Çetinkaya, Selma. 2016. “Bağdat Paktı’nın Kuruluş Sürecinde Türkiye’nin Ortadoğu ve Batı İle İlişkileri.”, VAKANÜVİS- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi 1(Ortadoğu Özel Sayısı): 1-29.
• Gürsoy, Yaprak. 2019. “BREXIT: Türkiye-Birleşik Krallık İlişkilerinde Siyasi ve Ekonomik Riskler ve Fırsatlar.” DEİK. https://www.deik.org.tr/contents-fileaction-19390 (erişildi: Nisan 6, 2022).
• Hacıcaferoğlu, Süleyman. 2019. “İki Savaş Arası Dönemde Türkiye-İngiltere İlişkileri (1923-1939)”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı.
• Harvey, Jonathan Fenton. 2021. “Why the UK sees Turkey as a crucial post-Brexit ally.” Anadolu Agency, 13 Ocak. https://www.aa.com.tr/en/analysis/analysis-why-theuk-sees-turkey-as-a-crucial-post-brexitally/2108631 (erişildi: Nisan 6, 2022).
• HM Government. 2021. “Global Britain in a competitive age: The Integrated Review of Security, Defence, Development and Foreign Policy.” Mart. https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/975077/Global_Britain_in_a_Competitive_Age_the_Integrated_Review _of_Security__Defence__Development_and_Foreign_Policy.pdf (Erişim Tarihi: 06.04.2022).
• House of Commons Foreign Affairs Committee. 2017. “The UK’s relations with Turkey.” https://publications.parliament.uk/pa/cm201617/cmselect/cmfaff/615/615.pdf (erişildi: Nisan 10, 2022).
• House of Commons Foreign Affairs Committee. 2012. “UK–Turkey relations and Turkey's regional role.” https://publications.parliament.uk/pa/cm201012/cmselect/cmfaff/1567/1567.pdf (erişildi: Nisan 10, 2022).
• Hürriyet. 2021. “İngiliz Bakan açıkladı: AB’den ayrılmak Türkiye ile fırsatlar sundu.” 30 Haziran. https://www.hurriyet.com.tr/dunya/ingiliz-bakan-acikladi-abdenayrilmak-turkiye-ile-firsatlar-sundu- 41843011 (erişildi: Haziran 30, 2022).
• Mehmet, Fatih. 2018. “Nurol Holding ve BAE Systems’in havacılıkta güçlü ortaklığı: BNA.”, Defence Turk. 18 Temmuz. https://www.defenceturk.net/nurol-holdingve-bae-systemsin-havacilikta-guclu-ortakligi- bna (erişildi: Nisan 9, 2022).
• Military Watch Magazine. 2022. “Only Three Fifth Generation Fighters Are in Production Worldwide: How Do Their Performances Compare?” 10 Haziran. https://militarywatchmagazine.com/article/only-three-fifth-generation-fighters-are-in- production- worldwide-how-do-their-performances-compare (erişildi: Ekim 10, 2022).
• Ministry of Defence. 2021. “Defence in a competitive age.” March. https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/974661/CP411_Defence_Command_Plan.pdf (erişildi: Nisan 6, 2022).
• Nasi, Selin. 2021. “Türkiye-İngiltere Ortaklığının Sınırları.” Yetkin Report, 24 Mayıs. https://yetkinreport.com/2021/05/24/turkiye-ingiltere-ortakliginin-sinirlari/#_edn1 (erişildi: Nisan 5, 2022).
• North Atlantic Treaty Organization t.y. “Funding NATO.” https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_67655.htm (erişildi: Nisan 5, 2022). Obe, Christopher W.J. Gaunt ve Aybar, Sedat. 2020. “The Political Economy of Turkey-UK Relations.” Diplomatik İlişkiler ve Politik Araştırmalar Merkezi. 16 Aralık. https://en.dipam.org/wp- content/uploads/2020/12/T%C3%BCrkiye-%C4%B0ngiltere_EN.pdf (erişildi: Eylül 15, 2022).
• Örmeci, Ozan. 2016. “Son Yıllarda Türkiye-Birleşik Krallık (İngiltere) İlişkileri: İlişkilerde ‘Altın Çağ’ Dönemi mi?” Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 21(2): 589- 621.
• Prime Minister’s Office. 2022. “PM meeting with President Erdoğan of Turkey: 24 March 2022.” 24 Mart. https://www.gov.uk/government/news/pm-meeting-withpresident-erdogan-of-turkey-24-march-2022 (erişildi: Nisan 6, 2022).
• Salcı, Tayfun. 2019. “İngiltere'den Türkiye'ye silah ambargosuna itiraz.” Anadolu Ajansı. 14 Ekim. https://www.aa.com.tr/tr/baris-pinari-harekati/ingilteredenturkiyeye-silah-ambargosuna- itiraz/1613883 (erişildi:Eylül 18, 2022).
• SavunmaSanayiST.com. 2022. “Milli Muharip Uçak’ın Motoru Türkiye’de.” 2 Haziran. https://www.savunmasanayist.com/milli-muharip-ucakin-motoru-turkiyede/ (erişildi: Ağustos 20, 2022).
• Scazzieri, Luigi ve Lowe, Sam. “Turkey and the UK: New best friends?” Centre for European Reform, 24 Temmuz. https://www.cer.eu/sites/default/files/insight_LS_SL_24.7.20.pdf (erişildi: Nisan 6, 2022).
• SIPRI 2022. “Trends in World Military Expenditure 2021.” Nisan. https://www.sipri.org/sites/default/files/2022-04/fs_2204_milex_2021_0.pdf (erişildi: Ekim 15, 2022).
• SIPRI Yearbook 2021. “World Nuclear Forces.” https://www.sipri.org/yearbook/2021/10 (erişildi: Nisan 5,2022).
• Soylu, Ragıp. 2021. “Turkey held talks with UK to purchase aircraft carrier.” Middle East Eye. 2 Şubat. https://www.middleeasteye.net/news/turkey-uk-aircraft-carrierpurchase-talks (erişildi: Ekim 20, 2022).
• Sönmezoğlu, F.. 2006. II. Dünya Savaşı’ndan Günümüze Türk Dış Politikası. İstanbul: Der Yayınları.
• Sümer, Gültekin. 2010. “Stratejik İşbirliği ve Stratejik Ortaklık Kavramlarına Karşılaştırmalı Bir Bakış.” Ege Akademik Bakış 10(1): 671-698.
• Sünnetçi, İbrahim. 2018. “Past and Present Cooperation within the Defence Industry Between Turkey and the United Kingdom.” Defence Turkey (83). https://www.defenceturkey.com/en/content/past-and- present-cooperationwithin-the-defence-industry-between-turkey-and-the-united-kingdom-3094 (erişildi: Nisan 9, 2022).
• Şimşir, Bilal N. 2005. “Musul Sorunu ve Türkiye-İngiltere-Irak İlişkileri.” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 21(63): 859-916. https://atamdergi.gov.tr/tam-metinpdf/246/tur (erişildi: Ekim 1, 2022).
• Trhaber. 2022. “Kale Grubu, Milli Muharip Uçak motorunu Rolls-Royce ile birlikte üretecek.” 9 Mart. https://www.trhaber.com/savunma/kale-grubu-millimuharip-ucak-motorunu-rolls-royce-ile-birlikte- uretecek-h36988.html (erişildi: Nisan 05. 2022).
• TRMOTOR. t.y. “TUSAŞ VE TRMOTOR MMU’NUN güç ünitelerinin geliştirilmesi için protokol imzaladı.” https://www.trmotor.com.tr/haber-7-tusas-ve-trmotormmu%E2%80%99nun-guc-u.html (erişildi: Nisan 5, 2022).
• TRT Haber. 2021. “Türkiye-İngiltere ilişkileri: Ticaretin ötesinde yeni dönem' semineri düzenlendi.” 21 Ocak. https://www.trthaber.com/haber/gundem/turkiyeingiltere-iliskileri-ticaretin-otesinde-yeni-donem-semineri-duzenlendi-549259.html (erişildi: Temmuz 23, 2022).
• TRTWorld. 2021. “UK considering Turkish drones - Turkish technology minister says.” 16 Ekim. https://www.trtworld.com/turkey/uk-considering-turkish-dronesturkish-technology-minister-says- 50788 (erişildi: Eylül 20, 2022).
• Türk Havacılık Uzay Sanayi. t.y. “Milli Muharip Uçak.” https://www.tusas.com/urunler/yeni- projeler/ozgun/mmu (erişildi: Nisan 4, 2022).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı t.y. “Türkiye-Birleşik Krallık İlişkileri.” https://www.mfa.gov.tr/turkiye-ingiltere-siyasi-iliskileri.tr.mfa (erişildi: Nisan 4, 2022).
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. 2022. “Brexit Süreci Kapsamında TürkiyeBirleşik Krallık Ticari İlişkileri.” 10 Mart. https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/brexit-vebirlesik- krallik-sta (erişildi: Ağustos 15, 2022).
• Türkiye İstatistik Kurumu. 2022. “Dış Ticaret İstatistikleri.” Ocak. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=D%C4%B1%C5%9F-Ticaret-%C4%B0statistikleri-Ocak- 2022-45536&dil=1 (erişildi: Eylül 15, 2022). UK Parliament. 2020. “Defence and Security Organisation: Trade.” 9 Haziran.
• https://questions- statements.parliament.uk/written-questions/detail/2020-06-01/52663# (erişildi: 05.04.2022).
• UNHCR. 2022. “Türkiye Bilgi Notu.” Şubat. https://www.unhcr.org/tr/wpcontent/uploads/sites/14/2022/03/Bi-annual-fact-sheet-2022-02-Turkey-ENG-Final210322_TR_PI.pdf (erişildi: Nisan 10, 2022).
• Ülgen, Sinan. 2017. “Negotiating Brexit The Prospect of a UK-Turkey Partnership.” Center on the United States and Europe at Brookings. Mart. https://www.brookings.edu/wpcontent/uploads/2017/03/ulgen-negotiating-brexit.pdf (erişildi: Nisan 7, 2022).
• Yarar, Eralp. 2021. “Post-Brexit Turkey-UK ties show signs of new strategic partnership.” Daily Sabah. 21 Şubat. https://www.dailysabah.com/politics/news-analysis/postbrexit-turkey-uk-ties-show-signs-of-new-strategic-partnership (erişildi: Nisan 4, 2022).
• “18Mart 2016 Tarihli Türkiye-AB Zirvesi Bildirisi.” https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/18_mart_2016_turkiye_ab_zirvesi_bildirisi_.pdf (erişildi: Ağustos 10, 2022)