ABD’nin Soğuk Savaş’tan itibaren Afrika politikasına dair bir değerlendirme

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 194 - 216, 31.12.2022

Ahmet Çelik

Öz

Bu çalışmada Amerika Birleşik Devletleri’nin Afrika politikası, Soğuk Savaş
dönemi ve sonrası olmak üzere ikiye ayrılarak incelenmiştir. İki kutuplu
dünyada Sovyetler Birliği ve komünist ideolojiyle girişilen rekabette Afrika,
Amerikan dış politikasında daha çok rakibine kaptırılmaması gereken bir
coğrafya olarak görülmüştür. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla uluslararası
sistemin yegâne gücü haline gelen ABD’nin Afrika'ya ilgisinin Soğuk Savaş
sonrası dönemin ilk yıllarında azaldığı gözlemlenmektedir. Ancak yirmi birinci
yüzyılın hemen başında ülkesinde gerçekleşen terör saldırılarından sonra,
kıtada keşfedilmeye başlanan enerji rezervleri ve Çin başta olmak üzere Avrupa
Birliği, Hindistan, Japonya ve Rusya gibi büyük güçlerin Afrika’ya yönelik
olarak artan ilgilerinin de etkisiyle ABD, Bush döneminde Afrika’da askeri
varlığını arttırma yoluna giderek sadece kıtadan sorumlu ayrı bir komutanlık
kurmuş ve kıta ülkelerinin en başta gelen ticari partneri olmuştur. Daha sonra
iktidara gelen başkanlarla birlikte Bush dönemine kıyasla Afrika’ya olan ilgi
azalmıştır. Obama ve Trump dönemlerinde ABD’nin, Afrika’nın en önemli
ticari partneri olma vasfını Çin ve AB’ye kaptırdığı görülmektedir. Dolayısıyla
2001-2008 yıllarında Amerikan dış politikasında önemli bir konuma yükselen
Afrika’nın izleyen yıllarda bu öneminin azaldığı görülmektedir. Bu çalışmada
2008 ekonomik krizinin ve ABD’nin enerjide dışa bağımlılığını azaltma
isteğinin ABD’nin Afrika politikasında nasıl bir değişiklik yarattığı üzerinde
durulacaktır. Çin’in giderek artan Afrika ilgisiyle beraber kıtanın büyük
güçlerin rekabet alanı haline gelmiş olması ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Afrika, ABD, dış politika, Soğuk Savaş, Bush, Obama, Trump

Kaynakça

• Akbal, Özdemir. 2012. “ABD’nin Afrika’ya Uzanan Eli: U.S.”. Africom. ABD'nin Afrika’ya Uzanan Eli: U.S. AFRICOM (21yyte.org) (erişim tarihi: 11.01.2023).
• Angelica Austin; Danila Bochkarev; Willem Van Der Geest. 2008. “Energy Interests and Alliances: China, America and Africa“, EastWest Institute, Policy Paper.
• Aydın, Hasan. 2018. Amerikan Dış Politikasında AFRİKA-Soğuk Savaş’tan Trump Dönemine Kadar, Editör, Ahmet Kavas, 1. Baskı, İstanbul.
• Aydın, Hasan. 2020. George W. Bush ve H. B. Obama Dönemlerinde ABD’nin Afrika’yla Ticari İlişkilerine Yönelik Bir Değerlendirme, Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 1.
• Aydın, Hasan. 2021. Donald Trump Döneminde ABD’nin Afrika Politikası: Farklar, beklentiler ve gerçekler, Cappadocia Journal of Area Studies (CJAS), vol. 3, no 2.
• Barnes, Sandra T. 2005. “Terror, Oil and Strategic Philanthropy”, African Studies Review, Cilt 48, Sayı 1.
• China Africa Research Initiative. Data: China Africa Trade, Data: China-Africa Trade —China Africa Research Initiative (sais-cari.org).
• CNN. 2003. Bush African Trip focuses on AIDS, anti-terrorism. CNN.com - Bush African trip focuses on AIDS, anti-terrorism - Jul. 8, 2003 (erişim tarihi: 14.05.2022)
• Cohen, Herman J. 2010. “A Perpective on Fifty Years of U.S. Africa Policy: The Nixon Legacy”, American Foreign Policy Interests, Vol. 32, p. 211.
• Daniel, Marcos. 2010. “Cold War and the resistance to de colonization: Eisenhower Administration and Portuguese Africa”, LSE IDEAS IPRI Working Seminar: Legacies of Conflict, Decolonisation and the Cold War, Lisbon, Portugal.
• Deborah, Potts. 1992. “The Changing Geography of Southern Africa”, der. Chapman P. Graham ve Baker M. Kathleen, The Changing Geography of Africa and the Middle East. Londra ve New York, Routledge.
• Dursun, Bahtiyar. 2015. Dünya Siyasetinde Afrika 2: Sahra-Altı Afrika’da Enerji Kaynakları, Potansiyeli ve Yatırımları, Editör: İsmail Armağan. 1. Basım.
• Eyrice Tepeciklioğlu, Elem. 2015. Rusya’nın Afrika Politikası, Editör, İsmail Armağan, 1. Basım, Ankara.
• Eyrice Tepeciklioğlu, Elem. 2019. Amerika Birleşik Devletleri’nin Afrika Politikası, Editör, İsmail Armağan, 2. Baskı, Ankara.
• Görener, Aylin Şener. 2008. “ABD’nin Terör ve Petrol Eksenli Afrika Politikası”, Stratejik Analiz, Sayı 99. Huntington, Samuel, P. 2004. Biz Kimiz? Amerika’nın Ulusal Kimlik Arayışı (Çev. A. Özer). İstanbul: Global Yayın Ajansı.
• Jones, V. C. .2010. U.S. Trade and Investment Relationship with Sub-Saharan Africa: The African Growth and Opportunity Act. (Erişim tarihi: 13.05.2022) US Trade and Investment Relationship with sub-Saharan Africa (ethz.ch)
• Langton, D. 2008. U.S. Trade and Investment Relationship with Sub-Saharan Africa: The African Growth and Opportunity Act and Beyond. Homeland Security Digital Library (hsdl.org) (erişim tarihi: 13.05.2022).
• Nicolas Van DE Walle. 2009. ''US Policy Towards Africa: The Bush Legacy and the Obama Administration'', African Affairs, Cilt 109, Sayı 434.
• Nsia-Pepra, Kofi. 2014. “Militarization of U.S. Foreign Policy in Africa: Strategic Gainor Backlash?”. Military Review.
• Pham, J.P. 2011. “AFRICOM from Bush to Obama”, South African Journal of International Affairs, 18(1), 107-124.
• Rundell Sarah. 2020. Russia’s trade with Africa: The real deal or smoke and mirrors? Russia’s trade with Africa: The real deal or smoke and mirrors? | Global Trade Review (GTR) (gtreview.com) (erişim tarihi: 28 Nisan 2022)
• Sarı, Buğra. 2012. “Amerikan Ulusal Çıkarları ve Afrika, Ankara Üniversitesi”, Afrika Çalışmaları Dergisi, Cilt.1, Sayı 2.
• Schaeder, Peter J. 1994. United States Foreign Policy Toward Africa: Incrementalism, Crisis and Change, Cambridge, Cambridge University Press.
• The Cornell Daily Sun, “Nixon, Flies to Visit Africa As U.S. Good- Will Emissary”, 1.3.1957, http://cdsun.Library.cornell.edu/cgibin/cornell?a=d&d=CDS1957030101.2.21&e=201all (erişim tarihi: 10.05.2022).
• The New York Times. 2008. Obama Wins Elections. Obama Wins Election - The New York Times (nytimes.com) (erişim tarihi: 14.05.2022).
• The United States Census Bureau, Trade in Goods with Africa. Foreign Trade - U.S. Trade with Africa (census.gov) (erişim tarihi: 13.05.2022 )
• U.S. Department of State. 1976. “Telegram 31 From the Embassy in Ethiopia to the Department of State, January 2, 1976, 1022Z FRUS 1969-1976”, Documents on Africa 1973-1976. Document 31, Volume E-6, Washington.
• United States International Trade Commission. Trade Data web. http://www.usitc.gov/ .(erişim tarihi: 13.05.2022).
• Yüksel, Mehmet Ali. 2016. Afrika Jeopolitiği ve ABD’nin Afrika Politikası, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 11/2, s. 1389-1408.