Milliyetçi Çin’de İdeolojik Arayış: Kemalizm ve “Yeni Hayat Hareketi”

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 82 - 96, 30.06.2025

Can Ulusoy

Öz

Bu çalışmada, ilk olarak otoriter-milliyetçi tek parti yönetiminde Çin Cumhuriyeti’nin kültür politikalarını “Yeni Hayat Hareketi” üzerinden uygulamaya koyan Başkan Chiang Kai-shek’in bakış açısı incelenmiştir. Batı dünyasındaki mevcut siyasal sistemler karşısında yeni bir yol arayan Chiang, Kemalizm’i ve Cumhuriyet Halk Partisi’ni bir örnek olarak inceletmiş, kendi düşünceleri ile Kemalizm arasındaki bağlara dikkat çekmiştir. 19. yüzyılda kapitalist dünya ekonomisinin parçası haline gelmiş iki imparatorluğun bakiyesi üzerinden kurulan bu cumhuriyet rejimlerinin yöneticileri, kendi tarihsel koşullarına uygun modernleşme formülleri aramışlardır. Bu arayışta Çin liderliği Kemalizm’i kendisine en yakın ideoloji olarak görmüştür. Guomingdang’ın (GMD - Çin Milliyetçi Partisi), Cumhuriyet Halk Partisi’ne (CHP) olan ilgisi, Mao’nun şahsında Çin Komünist Partisi’ni de Kemal Atatürk ve Kemalizm tartışmasına dâhil etmiştir. Böylelikle Kemalizm, Çin siyasetinin tartışma konularından biri haline gelmiştir. Bu durum daha ziyade, Türkiye’de CHP ve Kemal Atatürk’ün eylem ve düşüncelerine yön veren bir ideoloji olarak kabul gören Kemalizm’in uluslararası etkileri açısından dikkat çekicidir.
Makalede Chiang Kai-shek’in siyasal-kültürel tutumu ve yurttaş projesi üzerinden yazıları, Çin Cumhuriyeti temsilcilerinin Türkiye ziyaretleri ve kendilerine GMD merkezinin ilettiği “Türkiye ve CHP talimatları”eşliğinde, Mao Zedong’un itirazlarıyla beraber incelenmiş, Kemalizm ve tek parti dönemi CHP siyasetleriyle mukayeseli olarak tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çin , Çan Kay Şek , Yeni Hayat Hareketi , CHP , Kemalizm.

Ideological Quest in Nationalist China: Kemalism and the “New Life Movement

Öz

In this study, firstly, the culture policies implemented by Chiang Kai-Shek who the leader of the authoritarian-nationalist single-party government in the Republic of China, under the name of "New Life Movement" were examined. Seeking a new path for China in which outside the existing political systems in the Western world, Chiang examined Kemalism and the Republican People's Party (RPP) as examples and drew attention to the connections between his own ideas and Kemalism. The administrators of these republican regimes sought modernization formulas that were suitable for their own historical conditions, and the Chinese leadership saw Kemalism as the ideology closest to themselves. The interest of the Guomingdang (GMD) to the RPP inclueded the Chinese Communist Party (CCP), in the person of Mao Zedong, into the discussion of Kemal Atatürk and Kemalism.
In this article, Chiang Kai-shek's political-cultural manner and writings on the citizen project are examined together with the objections of Mao, accompanied by the visits of the representatives of the Republic of China to Turkey and the "Turkey and RPP instructions" conveyed to them by the GMD center, and discussed in comparison with RPP policies in Atatürk's period.

Anahtar Kelimeler

China , Chiang Kai-shek , New Life Movement , RPP , Kemalism

Kaynakça

• Düşünce: Kemalizm [Political thought in modern Turkey: Kemalism] (p.p. 119-113). İstanbul, Turkey: İletişim Yayınları.
• .Koçak, O. (2009). 1920’lerden 1970’lere kültür politikaları” [From 1920’s to 1970’s cultur politics]. In A. İnsel (ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Kemalizm [Political thought in modern Turkey: Kemalism] (p.p. 370-424). İstanbul, Turkey: İletişim Yayınları.
• Lee, O.-F. (1986). Literary trends: road to revolution 1927 – 1949. In J. K. Fairbank, A. Feuerberker (ed.). The Cambridge history of China: volume 13 republican China 1912-1949 part 2. (p.p. 421-491). Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Mao, Z. (1975). Selected Works, (2),Beijing, China: Foreign Language Press, 1975.
• Schell, O. – Delury, J. (2013). Wealth and power: China’s long march to the twenty first centruy. New York, USA: Random House.
• Öğün, S. S. (2000). Türk politik kültürü [Turkish political culture], İstanbul, Turkey: Alfa Yayınevi.
• Service, J. S. (1974). Lost chance in China: the world war II despatches of John S. Service, J. Esherick (ed.). New York, USA: Random House.
• Spence, J. D. (1990). The search for modern China. New York, USA: W. W. Norton & Company.
• Sun, E-T. Z. (1986). The growth of the academic community (1912 – 1949). In J. K. Fairbank, A. Feuerberker. The Cambridge history of China volume 13 republican China 1912-1949 part 2. (p.p. 361-420). Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Taylor, J. (2009). The generalissimo Chiang Kai-shek and the struggle for modern China. Massachusetts, USA: Harvard University Press.
• Ulusoy, C. (2013). Çin siyasal düşüncesi ve siyasi tarihi bağlamında Çin siyasal elitleri (1840-1978) [Chinese political elites in the context of Chinese political thought and political history (1840-1978)]. Nevşehir, Turkey: Kapadokya Üniversitesi Yayınları.
• Wakeman, F. Jr. (1997). A revisionist view of the Nanjing decade: confucian fascism. The China Quarterly. 150. 395–432.
• Weaver, W. C. (1939). The social, economic, and political philosophy of dr. Sun Yat-Sen. The Historian, 1 (2). 132-141.
• Other Sources Man and wife of the year. (1938, January 5). Time. https://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,847922-8,00.html.