Türkiye’deki Helal Gıda Sertifikalandırılması

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 17 - 37, 02.08.2024

Yurdagül Ayaz Mehmet Ali Kırpık Ramazan Ayaz Yavuz Akyıldız Hakan Keleş

https://doi.org/10.48138/cjo.1414200

Öz

Günümüz şartları, helal gıdanın tanımı yapılırken daha kapsamlı bir düşünce sisteminin ortaya konulmasını ihtiyaç haline getirmiştir. Bu ihtiyacın ortaya çıkması, öncelikle 1970’lerde helal markaların ortaya çıkmasıyla başlamaktadır.1990-2000’li yıllar arasında ise internet sitelerinde yayımlanan helal- haram gıda listeleriyle beraber ‘E kodu’ kavramı gündeme gelmiştir. Bunun sebebi, o yıllarda Türkiye’de teknolojideki gelişmişlik düzeyinin günümüzdeki seviyesinden daha düşük olması, nüfus yoğunluğunun az olması ve gıda maddelerinin endüstriyel anlamda daha az işlem görmesinden kaynaklanmaktadır. Günümüzde gıda maddelerine konulan pek çok katkı maddesinin ve fonksiyonlarının güvenilir olmayışı, gıda katkı maddelerini şüpheli hale getirerek tartışmaya açmıştır; bu da helal gıda kavramının, başta İslâm ülkeleri olmak üzere tüm dünya Müslümanlarının önemli meselesi haline gelmesine neden olmuştur. Helal gıda: Tükettiğimiz bitkisel ve hayvansal menşeili besinlerin üretiminden tüketimine kadarki zaman diliminde, geçirdiği bütün aşamalarıyla, İslami kaidelere uygun şekilde üretilen gıdadır. Bir gıdanın helal olup olmadığını anlamak ancak, onun içine katılan tüm bileşenleri bilmekle mümkün olmaktadır. Bu durum araştırmacıları özellikle ambalajlı hazır gıdaların içeriğinin ne olduğunu araştırmaya sevk etmektedir. Bu ihtiyaç kapsamında, gıda analizleri yapan bazı kuruluşlar ortaya çıkmıştır. Helal sertifikası, İslam inancına göre yenilip içilmesi yasak olmayan gıdaların belirlendiği bir belgedir. Malezya’nın öncülük ettiği helal sertifikalandırmaya son yıllarda ilginin artması, bu kavramın önemini daha da artırmaktadır. Helallik, üretimden tüketime kadar bir bütünlük içerisinde değerlendirilmektedir. Bu çalışmada, Türkiye’deki helal gıda ve helal yaşam konusundaki hassasiyeti artırmaya ve farkındalık oluşturmaya yönelik çalışmalarla konuyla ilgili kurumların ortak bir disiplin alanında buluşması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Helal Gıda, Sertifika, Türkiye, Gıda Katkı Maddeleri

CERTİFİCATİON OF HALAL FOOD İN TURKEY

Öz

Today's conditions have made it necessary to put forward a more comprehensive system of thought while defining halal food. The emergence of this need is due to the fact that 20 years ago, the level of technology development in Turkey was lower than it is today, the population was less than today, and the situation in which foodstuffs are processed less industrially. Today, the reliability of all kinds of additives added to foodstuffs and their functions are discussed at the social level. This has caused the concept of halal food to become the most important issue, especially Muslims in our country and in the world. Halal food is the food that is produced by complying with the Islamic rules of all the processes that the plant and animal origin foods we consume during the time period from production to consumption. Understanding whether a food is halal is only possible by knowing all the ingredients mixed in it. This situation leads to research on the content of packaged ready-to-eat foods. Within the scope of this need, some organizations that conduct food analysis have emerged. Halal certificate is a certification system that determines the foods that are not forbidden to eat and drink in the Islamic faith. The increasing interest in halal certification led by Malaysia in recent years increases the importance of this concept. The concept of halal and tayyip is evaluated in an integrity from production to consumption. In this study, it is aimed to present a more rigorous understanding of halal food and halal life in Turkey and the relevant institutions in Turkey are invited to a common working area.

Anahtar Kelimeler

Halal Food, Certificate, Religious, Health, Nutrition

Kaynakça

• Ab Talib, M. S. & Mohd Johan, M. R. (2012). Issues in Halal Packaging: A Conceptual Paper. International Business and Management, 5(2), 94-98.
• Ataseven, A. & Şener, M. (1994) “Domuz” Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), TDV Yayınları, IX, İstanbul.
• Baran, Z., Batman, O. & Yıldız, M. S. (2017). Helal Otel Belgeli Otellerdeki Yöneticilerin Sertifikalı Helal Gıda Uygulamalarıyla İlgili Düşünceleri: Beş Yıldızlı Bir Otel Örneği. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(15), 455-470.
• Batu, A. (2012). Türkiye’de helal (mahzursuz) gıda ve helal belgelendirme sistemi. Electronic Journal of Food Technologies, 7(1), 51-61.
• Belen, F.Z., Gündüzöz, G. & Erol, A., (2018). Malezya Örnekliğinde Helal Ürüne Ortak Bir Disipliner Yaklaşım, The Journal of Kırıkkale Islamic Sciences Faculty, 3 (5), 141-168.
• Bucak, T. & Yiğit, S. (2018). Helal Gıda Sertifikalı Ürünlerin Otel Menülerinde Kullanım Düzeyi: İzmir Merkez'deki 5 Yıldızlı Oteller Örneği. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 13(50), 176-184.
• Çöp, S., Çakmak, M. & Köklü, O. (2021). Helal gıda sertifikalarına yönelik bir araştırma. Helal ve Etik Araştırmalar Dergisi, 3(2), 47-65.
• Çukadar, M. (2017). Helal Gıda Konusunda Tüketici Davranışları, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 34(3), 190-200.
• Demirel, R., & Tepe, İ. (2015). Günümüzde Helal Gıda Kavramı ve Zootekni Açısından Önemi. Uluslararası Zootekni Bilim Kongresi.
• Gümüş, N. & İnan, E.İ. (2018). Gıda Sektöründe Faaliyet Gösteren Kobi’lerin Helal Gıda Sertifikasına Yönelik Algılarının İncelenmesi: TR 82 Bölgesi, An Investıgatıon Of Food Sector Smes’ Perceptıons Of Halal Food Certıfıcatıon.
• Gündüz, M., Gültekin, F. & Kürtül, İ. (2020). OIC/SMIIC Standartları Çerçevesinde Helal Gıda Üretimi Ve Helal Belgelendirme Süreçleri. Academic Platform Journal Of Halal Lifestyle, 2(1), 36-43.
• Güzel, Y. & Kartal, C. (2017). Helal Gıda Sertifikası Ve Tüketici. Journal Of Tourism & Gastronomy Studies, 5(4), 299-309.
• https://www.gimdes.org/konu/konferanslar-ve-fuarlar, Erişim Tarihi 29.06.2024
• Kahraman, A. (2012). Gıda ürünlerinde helâl ve haramı belirleme yöntemi. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16(1), 453-475.
• Kartal, B. B. (2023). Helal Gıda Kavramı ve Firmaların Sertifikasyon Süreci: Beyaz rt Sektörü (Master's thesis, Marmara Universitesi (Turkey). Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekir b. Mes’ûd b. Ahmed. Bedâiu’s-Sanâîʽ fî Tertîbü’ş-şerâîʽ. çev. Muhammed Têmir. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Hadis, 1426.
• Keleş, Y. (2015). Helal Gıda Sertifikasyon/Belgelendirme Sorunları ve Çözüm Öneriler. Diyanet İlmî Dergi, 51(4), 59-101.
• Kızgın, Y. & Özkan, B. (2014). Tüketicilerin Helal Gıda Tüketim Eğilimlerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Çalışma, Akademik Platform Uluslararası İşletme Yönetimi Dergisi, 18-24.
• Koca, F. (1998) “Helal”, DİA, XVII, İstanbul 175. Köseoğlu, M. (2017). Ebu Hayyân’ın El-Bahru’l-Muhît Adlı Eserinin Beyân İlmi Açısından Tahlili. Master’s Thesis, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kur’an Yolu Meal ve Tefsir. çev. Hayrettin Karaman vd. V Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2007.
• Küçüköner, E. (2020). Koşineal (Karmin) Ve Şellak Üretimi Ve Helallik Açısından Değerlendirme. Helal Ve Etik Araştırmalar Dergisi, 2(1), 39-49. Ördek, Ş. (2017). Tüketici Dindarlığı ve Helal Gıda Ürün Değerlendirmeleri: Kayseri’de Bir Uygulama, İşletme Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.
• Özdemi̇r, M. (2015). Uluslararası Helal Ürün Ekonomisi Sempozyumu. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(31), 227-237.
• Özgen, I., Hazarhun, E. (2019). Gıda Etiketlerindeki E-Kodlu Katkı Maddelerinin Helal Gıda Kapsamında İncelenmesi, Investigation Of E-Coded Food Additives İn Food Labels Within The Context Of Halal Food, Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Özkan, H. (2011). Hanefî mezhebinde helal gıda kriterleri (Master's thesis, Sosyal Bilimler Enstitüsü).Hanefî mezhebinde helal gıda kriterleri (Master's thesis, Sosyal Bilimler E nstitüsü).
• Paper. CS Canada International Business and Management, 91 – 95, 2012.
• Parlak, D. (2012). Kutsalından Arındırılmış Din: Helal Gıda’nın Ekonomi-Politik Analizi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Parlak, D. (2014). Tüketimin Teolojisi ya da Teolojinin Tükenişi: Türkiye'de Helal Gıda Örneği.
• Sert, İ. (2021). İslam Hukukunda Helal Gıda İnsan Sağlığı İlişkisi (Master's Thesis).
• Soygüden, A. (2021). Sporcu Besin Destek Ürünlerinin Helal Gıda Olma Durumlarının İncelenmesi. Erciyes Akademi, 35(4), 1424-144.
• Şahan, M. & Dedeoğlu, B. B. (2022). Restoran Tüketicilerinin Helal Gıda Satın Alma Niyetlerinde Farkındalık ve Tutumun Etkisi: Kuşağın Rolü. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi/ Journal Of Travel And Hospitality Business 19(3), 524-541.
• Şanlıbayrak, C. (2018). Âsım ve Diğer Kırâat İmamlarının Fatiha Suresi ile Bakara Suresinin 1-141. Ayetleri Arasındaki Okuyuş Farklılıkları (Master’s Thesis, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Şimşek, M. (2013). Helal Belgelendirme ve Smııc Standardı. Journal Of Islamic Law Studies, (22). Www.Gmka.Org.Tr/Uploads Erişim Tarihi: 08.06.2023.
• Şimşek, M. (2019). Helal Turizmin Temel Öğesi Olarak Helal Otel Konsepti. Helal Yaşam Dergisi, 1(1), 35-43.
• Tayar, M., & Doğan, M. (2019). Helal kesim. Academic Platform Journal of Halal Lifestyle, 1(2), 62-76
• Tekle, Ş. & Sağdıç, O. (2020). Helal Gıda Kapsamında Gıda Ambalaj Ve Kaplama Maddelerinin İncelenmesi. Helal Ve Etik Araştırmalar Dergisi, 1(2), 122-128.
• Topçuoğlu, M. & Özkul, B. (2014). Rekabet Hukuku Özellikle Haksız Rekabet Açısından Helal Gıda Sertifikası. Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(1), 1-26.
• Tuğ, S. & Özdemir, Ö. (2009). Helal Sertifikası’nın Dünyadaki ve Türkiye’deki Yeri. Kaya, A. vd.(ed.), VI. İslâm Hukuku Anabilim Dalı Koordinasyon Toplantısı ve İslâm Fıkhı Açısından Helâl Gıda Sempozyumu içinde, Bursa: Emin.
• Tüzüner, Ö. (2020). Helâl Sertifikasına Yöneltilen Eleştiriler Ve Bu Sertifikadan Kaynaklanması Muhtemel Özel Hukuk İhtilafları. Doğu Anadolu Sosyal Bilimlerde Eğilimler Dergisi, 4 (2), 17-31.
• Uyanık, M. Z. (2020). Helal Gıda Sertifikalarının Fıkıh ve Mevzuat Açısından Problemleri. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, (35), 665-678.
• Yalçın, İ. (2017). Fıkıh ve Siyaseti Şer’iyye Bağlamında Küresel Helal Belgelendirme Çalışmalarına Eleştirel Bir Bakış/A Critical View on Global Halal Certification Activities in Terms of Fiqh and Siyasah Shar’iyyah. Journal of History Culture and Art Research, 6(3), 437-472.
• Yorulmaz, D. Ö., ve Yavuz, A. K. Ç. İ. (2020). Helal gıda tüketimine yönelik tutumların satın alma niyeti üzerindeki etkisi (Adıyaman örneği). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 1218-1238.
• Yozcu, S., Dinçer, F. İ. & Dinçer, M. Z. (2019). Sosyal İnovasyon Kapsamında Golf Terapinin Helal Turizmde Değerlendirilmesi. 2nd International Halal Tourism Congress, Proceedings Books, 27-34.
• Yusof, N. B. (2017). Abuse of Halal Certificate: Legal and Procedural Analysis. World Applied Sciences Journal, 35(10), 2245-2251.
• Zakaria, Z. (2008). Dünya Helal Pazarına Girmek: Malezya Yasaları Ve Standartları Hakkında Bazı Tartışmalar. Jurnal Syariah, 16 (3), 603-616.