Hüseyin Nihal Atsız ve Rüstem Behrudi şiirlerinde türkçülük ve turançılık.

Yıl 2025, Cilt: 2 Sayı: 2, 95 - 106, 26.12.2025

Hicran əhməd

Öz

Tarihin farklı dönemlerinde yaşamalarına rağmen Türkçülük ve Turançılık Hüseyin Nihal Atsız ve Rüstem Behrudi`nin yaratıcılığında bir köprüdür. Hüseyin Nihal Atsız ve Rüstem Behrudi Türk milletçiliyinin en önemli isimlerindendir. Bu makalede Türk birliginin dev inanclı bekleyicisi Hüseyin Nihal Atsız`ın “Yolların sonu”, “Makaleler III”, Azerbaycan`ın lirik ve felsefi şairi Rüstem Behrudi`nin “Şaman duasından dar ağacına”, “Kızıl elma”,”Mükemmel yalan” kitaplarına atifta bulunarak Hüseyin Nihal Atsız ve Rüstem Behrudi şiirlerinde Türkçülük ve Turançılık ideolojisi incelenmiştır. Araştırma sırasında Hüseyin Nihal Atsız ve Rüstem Behrudi`nin şiirlerinin çok yönlü bir şiirler olduğu anlamına gelinmiş, dolayısıyla burada vatanseverlik ve sevgi ruhuyla yazılan şiirlerin Türk gencliyi üzerinde büyük etki yaratabilecek derin duyğular ve yüksek düşünceleri cağrıştıran bir anlayışa sahip olduğu anlaşılmıştır. Hüseyin Nihal Atsız`ın Türk tarihini bildigi kadar da türk edebiyatını, tarihin bir kolu olan edebiyat tarihine bir milletin edebi ürünlerine mükümmel bilgisi, sadece romanlarında degil, şiirlerinde de açıkca görülmekdedir.
Hüseyin Nihal Atsız`ın roman ve şiirleri ile Rüstem Behrudi`nin şiirleri destanlardan ve sözlü halk edebiyatından büyük ölçüde etkilenmiştir. Rüstem Behrudi`nin koşma türünde yazdığı şiirleri ve bu şiirlerde Golcha Gopuza yemin etmesi, Hüseyin Nihal Atsızın romanlarında Kara Ozanın diliyle söyledigleri sözlü halk edediyatı örnekleridir. Hüseyin Nihal Atsız ilk kez 1946 yılında çeşitli dergi ve gazetelerde yayımlanan şiirlerini toplayarak “Yolların sonu” adlı kitap halinde yayımladı. Sonraki yıllarda kitap yeni şiirler de dahil olmak üzere birçok kez yeniden basıldı. Hüseyin Nihal Atsız şiirlerini herkesin anlayabileceyi sade bir dille temiiz Türkce yazmıştır.
Hüseyin Nihal Atsız ve Rüstem Behrudi`nin şiirlerinde yurt ve vatan kavramları önemli bir yer tutar. Hüseyin Nihal Atsız ve Rüstem Behrudi gençlere milli bilinc ve milli ruhu aşılamak amacıyla şiirlerinde Kür Şad, Kül Tegin, Tonyukuk, Mete, Atila ve b. Türk kahramanlarının isimlerinden söz edir, savaş Türk kahramanları için bir yaşam biçimi olarak ifade edilmektedir Türkçülük ve Turançılk Hüseyin Nihal Atsız ve Rüstem Behrudi`nin sadece şiirlerinde deyil, tüm yaratıcılığında ana çizgiyi oluşturmaktadır. Türkçülük, Türk milliyyetçiliyi, Turancılık tüm Türklerin birleşme ülküsü olarak bu şairlerin bilinçli şekilde beyinlere ve kalplere yerleştirilerek gerçekleşecegi zamanı beklemekdedir

Anahtar Kelimeler

türkçülük, , turançılık, , milliyetçilik,

Hüseyn Nihal Atsız Və Rüstəm Behrudi Poeziyasında Türkçülük Və Turançılıq

Öz

Xülasə: Tarixin müxtəlif dönəmlərində yaşamalarına baxmayaraq Türkçülük və Turançılıq Hüseyn Nihal Atsız və Rüstəm Behrudi yaradıcılığında bir körpüdür. Hüseyn Nihal Atsız və Rüstəm Behrudi Türk milliyyətçiliyinin ən önəmli şəxsiyyətlərindəndirlər. Bu məqalədə Türk birliyinin nəhəng inanclı keşikçisi Hüseyn Nihal Atsızın “Yolların sonu”, “Mekaleler III”, Azərbaycanın lirik və fəlsəfi şairi Rüstəm Behrudinin ”Şaman duasından dar ağacına”, “Qızıl alma”, “Mükəmməl yalan” adlı kitablarına istinad edilərək Hüseyn Nihal Atsız və Rüstəm Behrudi poeziyasında türkçülük və turançılıq məfkurəsi incələnmişdir. Tədqiqat zamanı Hüseyn Nihal Atsız və Rüstəm Behrudi poeziyasının çoxşaxəli bir poeziya olduğu anlamına gəlinmişdir, belə ki, burada həm vətənpərvərlik, həm də sevgi ruhunda yazılmış şeirlər türk gəncliyinə böyük təsir göstərə biləcək qədər dərin duyğular və yüksək düşüncələr oyadan bir qavramdadır. Hüseyn Nihal Atsızın türk tarixini bildiyi qədər də türk ədəbiyyatını, tarixin bir qolu olan ədəbiyyat tarixini bir millətin ədəbi məhsullarını mükəmməlcəsinə bilməsi onun nəinki yazdığı romanlarında, hətta şeirlərində də özünü parlaq şəkildə göstərir.
Hüseyn Nihal Atsızın istər romanlarında, istərsə də şeirlərində və Rüstəm Behrudi poeziyasında dastanların və şifahi xalq ədəbiyyatının böyük təsiri özünü göstərmişdir. Rüstəm Behrudinin qoşma janrında yazdığı şeirləri və bu şeirlərdə qolça qopuza and verməsi, Hüseyn Nihal Atsızın romanlarında Qara Ozanın dili ilə söylədikləri şifahi xalq ədəbiyyatı nümunələridir. Hüseyn Nihal Atsız ilk dəfə 1946-cı ildə müxtəlif jurnallarda və qəzetlərdə çap etdirdiyi şeirlərini bir araya toplayaraq “Yolların sonu” adlanan kitab şəkilində çap etdirmişdir. Sonrakı illərdə yeni şeirlər də daxil edilməklə kitab bir neçə dəfə təkrar cap olunmuşdur. Hüseyn Nihal Atsız şeirlərini hər kəsin anlaya biləcəyi sadə bir dildə, təmiz Türkcədə yazmışdır.
Hüseyn Nihal Atsız və Rüstəm Behrudinin şeirlərində yurd və vətən qavramları önəmli yer tutur. Hüseyn Nihal Atsız və Rüstəm Behrudi gənclərdə milli şüur və milli ruhu aşılamaq üçün şeirlərində Kür Şad, Kül Təgin, Tonyukuk, Mete, Atila və.s. türk qəhrəmanlarının adını çəkmiş, türk qəhrəmanları üçün savaşın bir həyat tərzi olmasını poetik dildə ifadə etmişlər. Türkçülük və Turançılıq Hüseyn Nihal Atsız və Rüstəm Behrudinin nəinki poeziyasında, bütövlükdə yaradıcılığında ana xətti təşkil edir, Türkçülük, Türk milliyyətçiliyi, Turançılıq isə bütün Türklərin birləşməsi ülküsü olaraq bu şairlərin şeirləri vasitəsilə beyinlərə və könüllərə şüurla yerləşdirilərək gerçəkləşəcəyi zamanı gözləyir.

Anahtar Kelimeler

türkçülük, , turançılıq, , milliyyyətçilik, , vətən

Turkism And Turanism İn Huseyn Nihal Atsız`s And Rustem Behrudi`s Poetry

Öz

Despite living in different periods of history Turkism and Turanism are a bridge in the creativity of Huseyn Nihal atsız and Rustam Behrudi. Huseyn Nihal Atsız and Rustam Behrudi ara the most important figures of Turkish nationalizm. İn this article, referring to the books of Huseyn Nihal Atsız who is a great believer of Turkish unity, “The end of the roads”, “Articles III”, “From shaman`s prayer to the gallow”, “Golden apple”, ”Perfect lie” by Azerbaijani lyrical and philosophical poet Rustam Behrudi, the ideology of Turkism and Turanism in the poetry of Huseyn Nihal Atsız and Rustam Behrudi has been eloborated. During the research, it was understood that the poetry of Huseyn Nihal Atsız and Rustam Behrudi is a multifaceted poetry, so that the poems written in the spirit of both patriotism and love have a concept that evokes deep emotions and high thoughts that can have a great impact on Turkish youth. Huseyn Nihal Atsız`s perfect knowledge of Turkish literature, a branche of history, and the literary products of a nation, as much as he knows Turkish history, shows itself brilliantly not only in his novels, but also in his poems.
İn Huseyn Nihal Atsız`s novels and poems as well as Rustam Behrudi`s poetry, have a great influence of epics and oral folk literature. In the poem`s written in the genre of oral folk literature by Rustam Behrudi, swearing to golcha gopoz, in Huseyn Nihal Atsız`s novels in the language of the Black Ozan ara examples of oral folk literature. For the first time, Huseyn Nihal Atsız collected his poems published in various magazines and newspapers and published them in the form of a book “The end of the roads”. İn the follow years the book was reprinted several times, including new poems.Huseyn Nihal Atsız wrote his poems in a simple and in a pure Turkish language that everyone can understand them.
İn the poems of Huseyn Nihal Atsız and Rustam Behrudi the concepts of homeland and Motherland occupy an important place. Hüseyin Nihal Atsız and Rüstem Behrudi mentioned the names of Turkish heroes such as Kur Shad, Kul Tegin, Tonyukuk, Mete, Atila, etc. in their poems to instill national consciousness and national spirit in the youth, and expressed in poetic language that war was a way of life for Turkish heroes. Turkism and Turanism constitute the main line not only in the poetry of Huseyn Nihal Atsız and Rustam Behrudi, but also in the entire creativity. Turkism being Turkish nationalism, and Turanism the unification of the Turks, are waiting for the time and coming true when these poets will settle in the minds and hearts through their poems.

Anahtar Kelimeler

turkism, , turanism , nationalism, , ideal, , homeland

Kaynakça

• Atsız, H. (2018). Makaleler III. İstanbul: İrfan Yayınevi.
• Atsız, H. (2023). Yollların sonu. İstanbul: Ötüken.
• Babayeva, E. (2022). Ahmet Hikmet Müftüoğlu’nun "Gönül Hanım" Romanında Orhun Yazıtları ve Milli Kimlik Problemi. 1. ULUSLARARASI TÜRKOLOJİ KONGRESİ: ARAYIŞLAR VE YÖNELİMLER, (pp. 425-431). Karabük.
• Behrudi, R. (2015). Görmədiyimiz Adam Və Yaxud Xəzəllərin Tüstüsü. Bakı: Qanun.
• Behrudi, R. (2017). Şaman Duasından Dar Ağacına. Bakı: Xan.
• Behrudi, R. (2017). Rüstəm Behrudinin Özü Haqqında Bilmədikləri. Bakı: Hədəf.
• Behrudi, R. (2021). Mükəmməl Yalan. Bakı: Xan.
• Behrudi, R. (2022). Qızıl Alma. Bakı: Xan.
• Behrudi, R. (2022). Məzarlıqda Bitən Yovşan. Bakı: Xan.
• Hacıheydərli, N. (2019). Ümumtürk Kültüründə At. Retrieved from https://manera.az/index.php?newsid=12048#sel=65:8,65:8
• Hacılı, A. (1982, fevral 19). Dünya Ağac motivi Azərbaycan Mifologiyasında. Ədəbiyyat və incəsənət.
• Qasımlı, A. (2012, May 5). Türklər (Tarixi oçerk). Bakı.
• Tanrıverdi, Ə. (2012). Dədə Qorqud kitabında At Kultu. Bakı: Nurlan.