SMAQUL ELUBAYIN “AĞ ÇADIR” ROMANINDA KOSMOS-XAOS ƏVƏZLƏNMƏSİ

Yıl 2023, Sayı: 1, 18 - 24, 27.07.2023

Mehman Hasanli

https://doi.org/10.59849/2663-4414.2023.1.18

Öz

1980-ci illər qazax romançılığının tarixində janr transformasiyası baxımından əhəmiyyətli bir dövr kimi xarakterizə olunmaqdadır. Yenidənqurma siyasəti və imperiyanın çöküşünün labüdlüyünün meydana çıxardığı yeni tarixi situasiya ədəbiyyatı, xüsusən də romançılığı yeni dəyişmə mərhələsinə qədəm qoyması üçün ciddi əsaslar yaratmışdır. Smaqul Elubayın “Ağ çadır” romanı bu dövr qazax romançılığındakı forma və məzmun baxımından dəyişməni göstərən əhəmiyyətli nəsr nümunələrindən biridir. Bu romanda 1928-1933-cü illərdə Qazaxıstanda baş verən aclıq və onu yaradan səbəblər bədii planda təsvir edilmişdir. Yazıçı böyük ustalıqla aclığın səbəb və nəticələrini göstərmiş, ideoloji təsisatlarını sərt şəkildə yeritməyə başlayan sovet hökümətinin naqisliklərini göstərmişdir. Məqalədə sovet imperiyasının mövcud idarəetməni dəyişməsinin xaosa və nəticədə aclığa səbəb olması və əvvəlki bəylik sistemi ilə yeni qurulan bolşevik sisteminin qarşıdurmasını və nizamsızlığın, xaosun nizam, kosmos üzərində qələbəsi tədqiqata cəlb edilmişdir. Araşdırmada Fəxrəddin bəy və onun ağ çadırı kosmosu, Şarip və digərlərinin təlim aldığı bolşeviklərin qızıl çadırı isə xaosun timsalı kimi öyrənilmişdir. Smaqul Elubayın “Ağ çadır” romanı 1980-ci illər qazax ədəbiyyatında, ümumilikdə, türk xalqları nəsrində yeni təmayüllərin yaranmasında mühüm rol oynamışdır.

Anahtar Kelimeler

Smaqul Elubay, “Ağ çadır”, roman, xaos, kosmos

Kaynakça

• Bəydili, C. (2004). Xaos anlayışı mifologiyada. Ortaq türk keçmişindən Ortaq türk gələcəyinə II Uluslararası folklor konfransının materialları.
• Elubay, S. (2015). Arasat meydanı. Ankara: Bengü.
• Hasanli, M. (2021). Chingiz Aitmatov’s novelsin the context of intertextual connections. Comparative Literature, 41-45. Retrieved from http://cljournal.az/index.php/files/article/view/25
• Hasanli, M. (2022). The conception of Khaosmos in the novel “Cassandra's Brand” by Chingiz Aitmatov. Comparative Literature, 35-39. Retrieved from http://cljournal.az/index.php/files/article/view/11/5 Kınacı , C. (2010, eylül). Kazak Yazar Smagul Elübay'ın Arasat Meydanı (Ak Boz Üy) Romanı Hakkında Bir Değerlendirme. Kardeş kalemler, 74 75. Retrieved from https://www.academia.edu/29247192/_2016_Kazak_Yazar_Smagul_El%C3%BCbay%C4%B1n_Arasat_Meydan%C4%B1_Ak_Boz_%C3%9CyRoman%C4%B1_Hakk%C4%B1nda_Bir_De%C4%9Ferlendirme_Karde%C5%9F_Kalemler_Y%C4%B1l_10_Say%C4%B1_117_Eyl%C3%BCl_s_74_75
• Kızıl, M. (2019). SMAGUL ELUBAY’IN AK BOZ ÜY ROMANINDAKİ SÖZ VARLIĞI. Bu https://acikbilim.yok.gov.tr: https://acikbilim.yok.gov.tr/bitstream/handle/20.500.12812/425663/yokAcikBilim_10286201. pdf?sequence=-1&isAllowed=y mənbədən tapılıb
• Qarayev, S. (2011). TÜRK MİFOLOJİ DÜŞÜNCƏSİNDƏ DÜNYANIN YARADILIŞI (MONOMİFOLOJI BAXIMDAN XAOS-KOSMOS). Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 180-186. Bu https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/288536 mənbədən tapılıb.