Neolitik Dönem Akarçay Tepe Şanlıurfa Yerleşmesinin Hayvan Figürinleri

Yıl 2013, Sayı: 12, 123 - 144, 01.06.2013

Heval Bozbay

Öz

Yakındoğu’da Neolitik Dönem, insanoğlunun tarihindeki çarpıcı dönüşümlerin başladığı ve kökleştiği bir sürece tekabül eder. Tarım ve hayvancılığın başlaması ve yayılması, yapı teknolojisindeki ilerlemelere koşut olarak kalıcı konutların ve “tapınak” veya “kamusal yapı” olarak değerlendirilen bir takım özel yapıların inşa edilmesi, yerleşmelerin kalıcı hale gelmesi, obsidyen ve kavkı gibi bazı maddelerin uzun mesafeler boyunca değiş-tokuş edilmesi, özellikle taş teknolojisindeki uzmanlaşma, basit düzeyde de olsa madencilik, binaların inşasında kullanılmak üzere kireç söndürülmesi pyrotechnology gibi toplu işgücü gerektiren faaliyetler, çanak-çömlek yapımı, muhtemelen bir malın veya nesnenin mülkiyetini belirtmek üzere basit işaretlerin kullanılması gibi yenilikler bu dönemde gerçekleşmiştir Hole 2000: 191 .

Anahtar Kelimeler

Neolitik Dönem, Akarçay Tepe, Figürin, Hayvan Figürini, Şanlıurfa

Kaynakça

• Balkan-Atlı, N. – A. Erim-Özdoğan – M. Özbaşaran 1999 “Akarçay Tepe, 1998 Araştırması”, N. Tuna – J. Öztürk (ed.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 1998 Yılı Çalışmaları, ODTÜ-TAÇDAM. Ankara: 63-73.
• Balkan-Atlı, N. – F. Borrell – R. Buxo – G. Duru – J. Ibanez – O. Maeda – M. Molist – M. Özbaşaran – R. Piquet – M. Sana – J. Wattez 2002 “Akarçay Tepe 2000”, N. Tuna – J. Velibeyoğlu (eds.), Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2000 Yılı Çalışmaları, ODTÜ-TAÇDAM, Ankara: 287-318.
• Bozbay, H. 2009 Neolitik Dönem Akarçay Tepe Yerleşmesinde Küçük Buluntular Işığında Zanaat Ürünleri, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Prehistorya Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• Baskıda “Akarçay Tepe Yerleşmesinden Neolitik Dönem’e Ait Üç Adet Hayvan Biçimli Minyatür Kap Ya Da Kap Biçimli Hayvan Figürini”.
• Broman-Morales, V. 1983 “Jarmo Figurines and other Clay Objects”, L. S. Braidwood – R. J. Braidwood – B. Howe – C. A. Reed – P. J. Watson (eds.), Prehistoric Archaeology Along the Zagros Flanks, Chicago: 369-426.
• 1990 Figurines and Other Clay Objects from Sarab and Çayönü, The Oriental Institute of the University of Chicago, Chicago.
• Erim-Özdoğan, A. 2007 “Çayönü”, M. Özdoğan – N. Başgelen (Yay. Haz.), Türkiye’de Neolitik Dönem. Yeni Kazılar, Yeni Bulgular, İstanbul: 57-97.
• Fewkes, J. W. 1923 “Clay Figurines Made by Navaho Children”, American Anthropologist New Series 25(4): 559-563.
• Garfinkel, Y. 1995 Human and Animal Figurines of Munhatta (Israel), Les Cahiers des Missions Archaeologiques en Israel, Paris.
• Hamilton, N. 1996 “Figurines, clay balls, small finds and burials”, I. Hodder (ed), On the Surface: Çatalhöyük 1993-1995, McDonald Institute of Archaeological Research and the British Institute of Archaeology at Ankara, Cambridge: 215-263.
• 2006 “The Figurines”, I. Hodder (ed), Changing Materialities at Çatalhöyük: Reports from the 1995-99 Seasons, McDonald Institute of Archaeological Research and the British Institute of Archaeology at Ankara, Cambridge: 187-213.
• Hauptmann, H. 2007 “Nevali Çori ve Urfa Bölgesinde Neolitik Dönem. Genel Bir Bakış”, M. Özdoğan – N. Başgelen (Yay. Haz.), Türkiye’de Neolitik Dönem. Yeni Kazılar, Yeni Bulgular, İstanbul: 131-164.
• Hodder, I. 2007 “Çatalhöyük: Yeni Çalışmalar”, M. Özdoğan – N. Başgelen (Yay. Haz.), Türkiye’de Neolitik Dönem. Yeni Kazılar, Yeni Bulgular, İstanbul: 313-330.
• Hole, F. 2000 “Is Size Important? Function and Hierarchy in Neolithic Settlements”, I. Kuijt (ed.), Life in Neolithic Farming Communities. Social Organization, Identity and Differentiation, New York: 191-209.
• Kipfer, B. A. 2007 Dictionary of Artifacts, Blackwell.
• Kuijt, I. – M. S. Chesson 2005 “Lumps of Clay and Pieces of Stone: Ambiguity, Bodies and Identity as Portrayed in Neolithic Figurines”, S. Pollock – R. Bernbeck (eds.), Archaeologies of the Middle East: Critical Perspectives, Blackwell, Oxford: 152-183.
• Morsch, M. G. F. 2002 “Magic Figurines? Some Remarks About the Clay Objects of Nevali Çori”, H. G. K. Gebel – B. D. Hermansen – J. C. Hoffmann (eds.), Magic Practises and Ritual in the Near Eastern Neolithic. Studies in Early Near Eastern Production, Subsistence and Environment, Berlin: 145-162.
• Özbaşaran, M. – G. Duru 2011 “Akarçay Tepe. A PPNB and PN Settlement in Middle Euphrates – Urfa”, M. Özdoğan – N. Başgelen – P. Kuniholm (eds.), The Neolithic in Turkey. New Excavations & New Research. The Euphrates Basin, İstanbul: 165-202.
• Özdoğan, M. 2011 “Mezraa-Teleilat”, M. Özdoğan – N. Başgelen – P. Kuniholm (eds.), The Neolithic in Turkey. New Excavations & New Research. The Euphrates Basin, İstanbul: 203-260.
• Rollefson, G. O. 1983 “Ritual and Ceremony at Neolithic ’Ain Ghazal (Jordan)”, Paléorient 9 (2): 29-38.
• 1986 “Neolithic ’Ain Ghazal (Jordan): Ritual and Ceremony, II”, Paléorient 12 (1): 45-52.
• 2000 “Ritual and Social Structure at Neolithic ’Ain Ghazal”, I. Kuijt (ed.), Life in Neolithic Farming Communities. Social Organization, Identity and Differentiation, New York: 165-190.
• 2008 “Charming Lives: Human and Animal Figurines in the Late Epipaleolithic and Early Neolithic Periods in the Greater Levant and Eastern Anatolia”, J. -P. Bocquet-Appel – O. Bar-Yosef (eds.), The Neolithic Demographic Transition and its Consequences, Springer Science + Business Media B. V., Dordrecht: 387-416.
• Russell, N. – S. Meece 2005 “Animal Representations and Animal Remains at Çatalhöyük”, I. Hodder (ed.), Çatalhöyük Perspectives: Themes from the 1995-99
• Seasons, McDonalds Institute of Archaeological Research and the British Institute of Archaeology at Ankara, Cambridge:209-230. Schmandt-Besserat, D.
• 1974 “The Use of Clay Before Pottery in the Zagros”, Expedition 16: 11-17.
• 1997 “Animal Symbols at ’Ain Ghazal”, Expedition 39 (1): 48-57.
• Schmidt, K. 2007 “Göbekli Tepe”, M. Özdoğan - N. Başgelen (Yay. Haz.), Türkiye’de Neolitik Dönem. Yeni Kazılar, Yeni Bulgular, İstanbul: 115-130.
• Verhoeven, M. 2000 “The Small Finds”, M. Verhoeven - P. M. M. G. Akkermans (eds.), Tell Sabi Abyad II. The Pre-Pottery Neolithic B Settlement, Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut te İstanbul, İstanbul/Leiden: 91-122.
• Voigt, M. M. 2000 “Çatal Höyük in Context. Ritual at Early Neolithic Sites in Central and Eastern Turkey”, I. Kuijt (ed.), Life in Neolithic Farming Communities. Social Organization, Identity and Differentiation, New York: 253-294.
• Yetilmezsoy, D. B. Tarihöncesi Figürinlerin Yorumlanmasında Düşünsel ve Kuramsal Yaklaşımlar, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.